Quan điểm này được Bộ trưởng GTVT Nguyễn Văn Thắng đưa ra khi giải trình, làm rõ ý kiến đại biểu Quốc hội sau phiên thảo luận dự Luật Đường bộ, sáng 24/11.
Liên quan đến nguồn tài chính để đầu tư xây dựng, quản lý, vận hành, khai thác, bảo trì kết cấu hạ tầng, đại biểu Quốc hội đề nghị làm rõ về việc sự cần thiết bổ sung thu phí đường cao tốc bên cạnh phí sử dụng đường bộ đã thu qua đầu phương tiện.
Bộ trưởng GTVT Nguyễn Văn Thắng (Ảnh: Phạm Thắng).
Tư lệnh ngành giao thông cho biết thực hiện chủ trương của Quốc hội tại Nghị quyết phê duyệt đầu tư các tuyến đường cao tốc, Bộ GTVT đã triển khai nghiên cứu phương án thu phí trên các tuyến đường cao tốc do Nhà nước đầu tư, đồng thời đánh giá tác động trong từng trường hợp thu phí và không thu phí.
Theo ông Thắng, các tuyến đường cao tốc do Nhà nước đầu tư đều có đường quốc lộ song hành, cho phép người tham gia giao thông có quyền lựa chọn sử dụng đường cao tốc hoặc đường quốc lộ.
"Người tham gia giao thông trên đường cao tốc được hưởng nhiều lợi ích hơn do tiết kiệm thời gian, tiết kiệm chi phí vận tải, chi phí nhiên liệu, chi phí khấu hao phương tiện", theo lời ông Thắng.
Tuy nhiên, hiện nay hình thức thu phí sử dụng đường bộ chưa tách bạch được người sử dụng đường bộ thông thường và người sử dụng đường bộ cao tốc. Vì thế, để đảm bảo sự phù hợp giữa mức phí đóng góp và chất lượng dịch vụ được hưởng của người sử dụng, dự thảo luật đã bổ sung quy định thu phí trên tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư.
Quy định này căn cứ trên nguyên tắc của người sử dụng dịch vụ có chất lượng cao hơn phải trả chi phí cao hơn và người sử dụng có quyền lựa chọn tuyến đường song hành.
Mức thu, theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, sẽ được xác định phù hợp với điều kiện khai thác từng khu vực, phù hợp với chất lượng dịch vụ và đảm bảo hoàn vốn đầu tư của Nhà nước để tái đầu tư cơ sở hạ tầng, cũng như đảm bảo chi phí bảo trì hàng năm.
Nhìn sang các nước láng giềng, Bộ trưởng GTVT dẫn chứng một số quốc gia như Trung Quốc, Nhật Bản, thậm chí những nước lớn như Mỹ, cũng đã áp dụng việc này.
"Hiện nay, thu phí qua đầu phương tiện chỉ mới đáp ứng được 35-40% nhu cầu bảo trì. Nếu hệ thống đường cao tốc được xây dựng, hoàn thiện đưa vào mà chúng ta không thu, một khoản kinh phí rất khổng lồ trong vấn đề về bảo trì sẽ khó khăn", ông Thắng nói.
Ông nhấn mạnh quy định nội dung này tính tới việc đảm bảo cân đối lợi ích của người dân và Nhà nước, nhất là trong bối cảnh ngân sách còn rất hạn chế.
Về đầu tư xây dựng, phát triển đường cao tốc, có đại biểu đề nghị xem xét lại quy định về công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư được thực hiện theo quy mô quy hoạch.
Các đại biểu dự kỳ họp thứ 6 Quốc hội khóa XV (Ảnh: Phạm Thắng).
Từ thực tiễn đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết giải phóng mặt bằng luôn là nội dung phức tạp, là nguyên nhân dẫn đến khiếu kiện, chậm tiến độ, đội vốn đầu tư.
Bên cạnh đó, chính sách đơn giá bồi thường luôn được điều chỉnh nên nếu chỉ giải phóng mặt bằng với quy mô phân kỳ, địa phương sẽ rất khó quản lý phần diện tích còn lại chưa được giải phóng.
"Hơn nữa, việc thực hiện giải phóng mặt bằng bổ sung khi được mở rộng theo quy hoạch rất phức tạp, kinh phí sẽ rất lớn so với giải phóng mặt bằng thực hiện một lần", ông Thắng nói.
Rút kinh nghiệm từ những vướng mắc trong thực tiễn, Bộ trưởng GTVT cho biết tại Nghị quyết về chủ trương đầu tư một số dự án đường cao tốc, Quốc hội cũng đã quy định việc giải phóng mặt bằng thực hiện một lần theo quy hoạch.
"Như vậy, việc thực hiện giải phóng mặt bằng luôn theo quy mô quy hoạch, vừa là chính sách nhằm phát triển đường cao tốc, vừa là chính sách đã được tổng hợp kinh nghiệm trong thời gian qua", theo lời Tư lệnh ngành giao thông.
