Di tích quốc gia núi Cánh Diều bị bỏ hoang (Video: Thái Bá).
Núi Cánh Diều (phường Thanh Bình, TP Ninh Bình, Ninh Bình) là một trong "tứ đại danh sơn" của thành phố Ninh Bình (gồm núi Non Nước, núi Lớ, núi Kỳ Lân, núi Cánh Diều). Núi có hình dáng, vị trí, cảnh quan thiên nhiên đẹp, từ xưa đến nay đã được coi là một thắng cảnh nổi tiếng của vùng đất Ninh Bình.
Trải qua thời gian dài, núi có rất nhiều tên gọi khác nhau như: Diên Sí Sơn, núi Cánh Diều, núi Ngọc Mỹ Nhân. Trong đó tên gọi Cánh Diều được dùng nhiều nhất, tên gọi núi Ngọc Mỹ Nhân hay được dùng nhiều trong văn chương nghệ thuật.
Có cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, núi Cánh Diều là nơi lưu giữ dấu ấn vật chất và tinh thần của các vị vua chúa, danh nhân, thi sĩ nổi tiếng của nước ta từ hàng trăm năm qua. Đây cũng là một trong những ngọn núi được nhiều danh sĩ lựa chọn làm đề tài để sáng tác thơ, ca, thể hiện giá trị cảnh quan, văn hóa của di tích trong địa văn hóa vùng đất Ninh Bình và cả nước.
Với nhiều giá trị lịch sử, văn hóa đặc biệt, núi Cánh Diều đã được Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng là di tích Danh thắng cấp Quốc gia năm 1962.
Tại di tích quốc gia núi Cánh Diều hiện có các di tích tín ngưỡng, tôn giáo tồn tại lâu đời như đền Đức Thánh Cả, Động Tiên Sơn... Điều này thể hiện đời sống văn hóa tín ngưỡng phong phú của cư dân địa phương, đồng thời, tôn thêm giá trị tâm linh của núi Cánh Diều.
Bên cạnh đó, núi Cánh Diều là nơi ghi dấu ấn lịch sử hào hùng của quân và dân Ninh Bình trong các cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Trong thời kỳ kháng chiến chống đế quốc Mỹ (1954 - 1975), núi Cánh Diều chịu ảnh hưởng bởi các đợt ném bom đánh phá của máy bay Mỹ.
Trải qua nhiều thăng trầm, chịu ảnh hưởng của chiến tranh, qua thời gian, hiện nay di tích quốc gia núi Cánh Diều không còn giữ được nguyên trạng cảnh quan như khi xếp hạng.
Ngay đầu đường vào khu di tích (trên đường Hoàng Diệu, TP Ninh Bình), một tấm bia đá chỉ dẫn rất hoành tráng "Núi Cánh Diều di tích lịch sử quốc gia". Tuy nhiên, đi vào sâu hơn 100m là cả không gian bao la um tùm cây cối, cỏ dại, rác thải. Nếu không có tấm biển chỉ dẫn bên ngoài, nhiều người sẽ nhầm lẫn đang đi vào khu vực rừng núi hoang vu, rậm rạp.
Di tích nằm ở trung tâm thành phố Ninh Bình. Tuy nhiên, xung quanh núi không có nổi một con đường đi bằng phẳng mà chỉ là lối mòn đầy cỏ dại.
Ông Nguyễn Xuân Trường - Trưởng Phòng Quản lý Di sản văn hóa, Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Ninh Bình cho biết, sau gần 60 năm di tích quốc gia núi Cánh Diều được xếp hạng cấp quốc gia, mới đây các Sở, ngành, chính quyền địa phương mới tiến hành cắm lại mốc giới khoanh vùng để bảo vệ di tích nhằm bảo tồn, phát huy giá trị.
Trao đổi với PV Dân trí, lãnh đạo UBND phường Thanh Bình, TP Ninh Bình cho biết, địa phương rất mong mỏi khu vực di tích quốc gia núi Cánh Diều sớm có quy hoạch chi tiết, sau đó được đầu tư tôn tạo lại khu vực đường đi, hồ nước, cảnh quan môi trường xung quanh, để di tích xứng tầm là di tích quốc gia.
Bên trong khu vực Động Tiên Sơn - phía bắc núi Cánh Diều, thờ cúng các vị thần: Tam tòa Thánh Mẫu, Thánh Cô Thánh Cậu, Ban Trần Triều, Ban Thờ Phật, Bà Chúa Động - Ngọc Mỹ Nhân. Do không được quan tâm, đầu tư tôn tạo nên khu vực đền trở nên chắp vá, rác thải bừa bãi nhiều nơi trong khuôn viên.
Tấm bia đá trên núi Cánh Diều có niên đại hàng trăm năm hiện không còn nguyên trạng. Trưởng phòng Quản lý Di sản văn hóa, Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Ninh Bình cho biết thêm, qua khảo sát trên núi Cánh Diều hiện không còn giữ tấm bia đá, hay các bài thơ xưa kia được vua, chúa, thi sĩ sáng tác và cho khắc vào vách núi, do bị bom mìn bắn phá những năm kháng chiến.
Lối dẫn vào đền Đức Thánh Cả bị chợ dân sinh xâm lấn. Trước nhu cầu bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa trong giai đoạn hiện nay, căn cứ tình hình thực tế và các quy định của pháp luật về di sản văn hóa, mới đây UBND tỉnh Ninh Bình đã đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xem xét bổ sung hồ sơ di tích làm cơ sở cho việc hoạch định chính sách bảo tồn và phát huy giá trị di tích, làm cơ sở pháp lý cho việc bảo vệ di tích lâu dài.
