Trao đổi với phóng viên bên hành lang Quốc hội, đại biểu Trịnh Xuân An (Ủy viên chuyên trách Ủy ban Quốc phòng - An ninh) nêu hàng loạt bất cập và những nỗi lo về hệ thống ngân hàng sau vụ Vạn Thịnh Phát vừa được phanh phui.
Những "kỷ lục" trong vụ Vạn Thịnh Phát, SCB
Ông An nhận định vụ việc liên quan đến Vạn Thịnh Phát và Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB) là đặc biệt nghiêm trọng với rất nhiều "kỷ lục". Đó là "kỷ lục" về số tiền bị chiếm đoạt, thời gian diễn ra vụ việc, số lượng các bị cáo, số lượng người bị tác động. Và đặc biệt là "kỷ lục" về hệ lụy với nền kinh tế cũng như niềm tin của người dân vào hoạt động tín dụng.
"Sự việc của SCB vừa là sự cố, vừa là vụ việc không ai muốn, nhưng lại đặt ra cho chúng ta rất nhiều bài học", theo lời vị đại biểu.
Ủy viên chuyên trách Ủy ban Quốc phòng - An ninh Trịnh Xuân An (Ảnh: Phạm Thắng).
Ông nhìn nhận đây không đơn giản là một vụ án hình sự, mà còn tác động đến nhiều vấn đề khác liên quan kinh tế - xã hội, tâm lý và niềm tin của xã hội.
Vì vậy, các cơ quan chức năng phải quyết liệt và chặt chẽ trong việc xử lý hệ quả, làm sao hạn chế ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp để không, hoặc ảnh hưởng thấp nhất đến vấn đề kinh tế xã hội, quyền lợi hợp pháp của các tổ chức, cá nhân.
Nhấn mạnh khâu phòng mới là quan trọng, theo ông An, nếu kiểm soát được từ sớm, từ xa, chắc chắn hậu quả không ghê gớm như vậy.
Việc để một công ty có thể chiếm đoạt tới 1 triệu tỷ đồng trong suốt thời gian dài, vị đại biểu đặt vấn đề về trách nhiệm của cơ quan quản lý để dẫn đến tình trạng "mất bò mới lo làm chuồng".
"Đối với một tổ chức tín dụng, các biện pháp kiểm soát rủi ro rất chặt chẽ. Đặc biệt, SCB là một ngân hàng thương mại cổ phần, hoạt động theo luật các tổ chức tín dụng, tại sao lại xảy ra sự việc như vậy. Tại sao một cá nhân lại có thể lách, có thủ đoạn để nắm giữ, chi phối một ngân hàng như vậy?", ông An đặt vấn đề và cho biết có sự buông lỏng của cơ quan thanh tra.
Theo vị đại biểu, với lĩnh vực nhạy cảm như ngân hàng, phải có những biện pháp "vừa mềm vừa rắn", vừa linh hoạt vừa chặt chẽ.
Nhìn lại vụ SCB đang khiến dư luận xôn xao, đại biểu Trịnh Xuân An nhắc đến tình tiết Trưởng đoàn thanh tra liên ngành Ngân hàng Nhà nước lại vi phạm pháp luật, bị mua chuộc với hàng triệu USD để "xóa mờ" nhiều sai phạm nghiêm trọng của Ngân hàng SCB. "Đây thực sự là bài học rất đắt giá", theo ông An.
Vị đại biểu phân tích thủ đoạn của Vạn Thịnh Phát và bà Trương Thị Mỹ Lan là thành lập doanh nghiệp mượn đứng tên, rồi thành lập các hệ sinh thái, xây dựng lực lượng ma để làm méo mó các hoạt động tín dụng.
Ông An cho rằng đây là biến tướng của sở hữu chéo, rất dễ dàng nhận ra nhưng để chặt đứt "vòi bạch tuộc" này, chúng ta đang lúng túng.
Kiểm soát từ sớm để loại trừ rủi ro
Để giải quyết, đại biểu An đặt vấn đề sửa đổi Luật Các tổ chức tín dụng. Theo đó, ngoài việc giảm tỷ lệ sở hữu cổ phần, phải có biện pháp đặc biệt trong kiểm tra, giám sát và công khai minh, bạch nhất có thể. Bên cạnh đó, phải kiểm soát về con người.
Đại biểu Quốc hội cho rằng cần thanh lọc lại hệ thống ngân hàng sau vụ SCB (Ảnh minh họa: SCB).
"Tiêu cực trong thanh, kiểm tra là hệ lụy dẫn đến hậu quả thảm khốc. Nếu không có 3 thùng xốp đựng 5 triệu USD, nếu SCB được xử lý sớm từ khi manh nha và đưa vào diện kiểm soát đặc biệt, sẽ không xảy ra hậu quả như vậy", ông An nói.
Từ đó, ông nhấn mạnh khâu quản lý, chống tiêu cực rất quan trọng trong lĩnh vực này. Và muốn kiểm soát, phải có cơ chế đánh giá độc lập, kiểm tra chéo.
"Kinh nghiệm từ vụ SCB là cần có sự kiểm soát sớm. Chúng ta phải có một hệ thống cảnh báo thật sự khoa học, chuẩn mực; thiết kế một mô hình giám sát, kiểm tra đủ mạnh, độc lập để hệ thống không bị xuyên thủng, như câu chuyện của SCB", ông An nêu quan điểm.
Một bài học khác, theo ông An, là phải có một biện pháp mạnh tay, làm lành mạnh hóa các hoạt động tín dụng, nhất là đối với các hoạt động thương mại. "Liệu nền kinh tế của nước ta có cần tới 50 ngân hàng lớn - nhỏ? Có cần thiết phải rà lại để thà ít nhưng tinh và chuẩn không?", vị đại biểu đặt vấn đề.
Theo ông, với vài chục ngân hàng có quy mô khác nhau, chúng ta cần áp dụng hệ thống quản trị rủi ro theo chuẩn thế giới, đơn vị không đáp ứng được sẽ bị loại. Và đây là dịp để "thanh lọc" lại hệ thống ngân hàng.
