Những ngày gần đây, các vùng đồi núi ở Tây Nguyên liên tiếp bị sạt lở đất, đá gây thiệt hại lớn về người và tài sản. Nghiêm trọng nhất đó là vụ sạt lở ở đèo Bảo Lộc (tỉnh Lâm Đồng) vào đầu giờ chiều ngày 30/7, vùi lấp 3 cán bộ Cảnh sát giao thông và một người dân.
Sau vụ sạt lở kể trên, một số khu vực khác của tỉnh Lâm Đồng cũng xuất hiện điểm sụt lún. Cụ thể, hàng trăm mét đường và nhiều nhà dân ở khu vực thi công dự án hồ chứa nước Đông Thành (huyện Lâm Hà) xuất hiện nhiều vết nứt. Điều này khiến cho các hộ dân sống trong cảnh bất an.
Sau nhiều ngày mưa liên tục, lực lượng chức năng còn ghi nhận một số tuyến đường, mặt đất trong khu dân cư ở tỉnh Đắk Lắk, Đắk Nông bỗng dưng bị nứt toác. Tại xã Quảng Trực (huyện Tuy Đức, Đắk Nông) vào ngày 31/7, người dân còn bất ngờ nghe thấy 2 tiếng nổ lớn từ trong lòng đất. Sau đó, người dân xã Quảng Trực phát hiện trên mặt đất có nhiều vết nứt gãy.
Trước tình trạng trên, cơ quan chức năng các tỉnh ở Tây Nguyên đã đưa ra nhiều giải pháp để phòng chống sạt lở đất. Đơn cử, ông Trần Văn Hiệp, Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng đã đề nghị mời các chuyên gia, nhà khoa học để nghiên cứu, đánh giá nguyên nhân dẫn tới sụt lún, sạt trượt đất ở khu vực hồ chứa nước Đông Thanh, huyện Lâm Hà.
Ngoài ra, tỉnh Lâm Đồng còn yêu cầu huyện Đạ Huoai kiểm tra, làm rõ vườn sầu riêng trên đèo Bảo Lộc, nơi bị sạt lở khiến 3 Cảnh sát giao thông hi sinh và 1 người dân tử vong. Sau khi rà soát, cơ quan chức năng xác định đồi trồng sầu riêng trên đèo Bảo Lộc có một phần nằm ngoài và một phần trong quy hoạch 3 loại rừng.
Trao đổi với PV VietNamNet, GS. TS Vũ Trọng Hồng - nguyên Thứ trưởng Bộ NN&PTNT cho rằng, có 2 nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng sạt lở, sụt lún đồi núi ở Tây Nguyên trong thời gian qua. Thứ nhất đó là tình trạng chuyển đổi đất rừng sang trồng cây lâu năm. Thứ 2 đó là việc phạt núi làm đường, thiết kế độ dốc không hợp lý cũng gây sạt lở đất, đá về mùa mưa.
GS. TS Vũ Trọng Hồng cho biết, thời điểm còn làm Thứ trưởng Bộ NN&PTNT (cuối những năm 1990), ông đã đưa ra cảnh báo việc phá rừng ở Tây Nguyên để trồng cây lấy gỗ và cây ăn quả sẽ gây ra hậu quả khôn lường. Theo ông, rừng trồng chỉ có hiệu quả về mặt kinh tế và che bóng mát, chứ ít tác dụng ngăn lũ lụt, sạt lở đất, đá.
“Chỉ rừng tự nhiên mới có thảm thực vật dày từ 50cm đến 1m để thấm nước, giữ nước. Mất rừng tự nhiên, đất không thấm nước, điều đó dẫn đến lũ lụt. Nhiều vùng đất yếu dễ bị nước lũ làm nhão ra dẫn đến sạt lở, sụt lún”, GS. TS Vũ Trọng Hồng phân tích.
Theo nguyên Thứ trưởng Bộ NN&PTNT, những điểm bị sạt lở ở Tây Nguyên phần lớn là không còn rừng nguyên sinh. Thay vào đó là đồi núi trơ trọi hoặc lưa thưa vài cây lấy gỗ, cây ăn quả. Những loại cây này có vòng đời ngắn, dưới gốc chưa kịp hình thành thảm thực vật đã bị chặt hạ.
Ông Hồng cho rằng, rừng trồng phải mất 50 năm mới khôi phục lại được thảm thực vật để giữ nước. “Phải mất nửa thế kỷ lá rừng rụng xuống, hình thành thảm thực vật dày 1m thì mới giữ được nước. Còn nếu rừng mất lớp mùn, thảm thực vật, nước sẽ trôi tuột đi tạo thành lũ gây sạt lở đất, đá”, GS. TS Vũ Trọng Hồng nói.
Trước tình trạng sạt lở đất ở Tây Nguyên như hiện nay, ông Vũ Trọng Hồng kiến nghị cơ quan chức năng vào đầu mùa mưa bão hằng năm phải kiểm tra, đưa ra cảnh báo những vùng có nguy cơ sạt lở.
“Khu vực cây nghiêng, có khe nứt, đồng thời nước rỉ ra là dấu hiệu đất rừng có thể bị sạt lở về mùa mưa”, ông Hồng lưu ý.
GS. Vũ Trọng Hồng còn kiến nghị bộ, ngành hỗ trợ các tỉnh ở Tây Nguyên rà soát vùng có nguy cơ sạt lở đất rừng. Từ đó, nghiên cứu biện pháp chống sạt lở, sụt lún đất, đá. Ngoài ra, theo ông Hồng, thời gian tới, cơ quan chức năng cũng phải đánh giá tác động của việc chuyển đổi đất rừng tự nhiên thành đất trồng cây lâu năm.
