Làng Bắc Cầu là một dải đất hình lưỡi mác nối từ đường đê Ngọc Thụy ra đến bờ sông Hồng, nay thuộc phường Ngọc Thụy, quận Long Biên, Hà Nội.
Khu dân cư này thuộc khu vực lòng sông co hẹp, tốc độ dòng chảy cao, dễ bị sạt lở gây mất an toàn khi có lũ. Do đó, quy hoạch 257/2016, quyết định 429/2023 của Thủ tướng Chính phủ ghi Bắc Cầu là một trong 10 khu dân cư phải di dời (Ảnh: Google Map).
Nơi đây hình thành một bán đảo với khu dân cư, nhà cửa san sát từ hàng trăm năm với đầy đủ các thiết chế trường mầm non, nhà sinh hoạt cộng đồng, nhà văn hóa, đình, chùa…
Sở dĩ có tên gọi Bắc Cầu vì làng nằm ở phía bắc (mạn trên, về phía bắc) cầu Long Biên. Làng xưa có ba xóm rồi phát triển thành 4 tổ dân phố thuộc phường Ngọc Thụy, quận Long Biên như hiện nay.
Từ một làng quê ven sông ẩm thấp, lầy lội, ngày nay Bắc Cầu đang được đô thị hóa với đường nhựa cao ráo, nhà cao tầng mọc lên san sát.
Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), khu dân cư Bắc Cầu nằm ở ngã ba sông Hồng và sông Đuống.
Thông qua Đoàn Đại biểu Quốc hội TP Hà Nội, cử tri kiến nghị Bộ NN&PTNT cho phép khu vực Bắc Cầu được tồn tại, bảo vệ như khu phố cổ, làng cổ; các hộ dân không phải di dời và được phép cải tạo, sửa chữa, xây dựng mới công trình nhà ở.
Bộ NN&PTNT cho rằng việc xác định khu vực dân cư Bắc Cầu là khu dân cư tập trung hiện có được tồn tại, bảo vệ, không phải di dời như kiến nghị của cử tri là chưa phù hợp với quyết định của Thủ tướng Chính phủ.
Bộ NN&PTNT sẽ ghi nhận ý kiến của cử tri để nghiên cứu trong quá trình rà soát, điều chỉnh quy hoạch phòng, chống lũ và quy hoạch đê điều hệ thống sông Hồng, sông Thái Bình để báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định.
Ông Nguyễn Văn Phúc, Tổ trưởng tổ dân phố 36 Bắc Cầu (phường Ngọc Thụy, quận Long Biên) cho biết, làng Bắc Cầu đã có lịch sử hàng trăm năm, trải qua hàng chục thế hệ.
Theo ông Phúc, trước đây khi con người chưa ngự trị được dòng nước của sông Hồng thì con người sống chung với lũ và cảm thấy đây là điều bình thường. Trẻ con trong làng 5 - 6 tuổi đã biết bơi để chống chọi với thiên nhiên. Đến khi xây dựng nhà máy thủy điện, nước sông Hồng không còn dâng cao như trước và sau này xây đê kè 2 bên ven sông càng đảm bảo an toàn.
"Do phải chống chọi với thiên nhiên từ đời này đến đời khác nên căn cứ vào mực nước dâng lên hàng năm người dân trong làng lại bồi đắp thêm nên làng Bắc Cầu hiện cao hơn hoặc bằng mặt đê. Vì thế làng Bắc Cầu rất an toàn, không thể xảy ra ngập úng hoặc sạt lở", ông Phúc khẳng định.
Làng Bắc Cầu hiện có rất nhiều di tích cổ, cách đây hàng trăm năm, có 3 làng chính: Làng Thượng, làng Trung, Làng Hạ. Sau đó các làng chuyển dần thành tổ dân phố như hiện nay.
Chùa Bắc Cầu 2 có tên chữ là "Long Đọi Tự" nằm trên địa bàn tổ dân phố 36 phường Ngọc Thụy. Năm 2015, chùa Bắc Cầu 2 được UBND TP Hà Nội ra quyết định xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp thành phố.
Vị Tổ trưởng tổ 36 phường Ngọc Thụy khẳng định, dòng chảy của sông Hồng không còn hung dữ như 40 - 50 năm về trước nên khó có thể xảy ra sạt lở hoặc lũ lụt. Hiện tại đang mùa nước lũ cao điểm nhưng mực nước sông Hồng vẫn còn thấp hơn mặt đường trục chính của làng Bắc Cầu hơn 10m.
Ông Phúc kể, trận lũ cao điểm năm 1986 (khi đó làng Bắc Cầu thấp hơn thời điểm hiện tại khoảng 1m) nước cũng chỉ ngấp nghé mặt đường, tràn vào đến sân nhà.
Những năm qua, nhà cao tầng tại làng Bắc Cầu mọc lên nhiều, đường đi quanh làng được bê tông hóa nên rất thuận tiện cho người dân đi lại, lao động sản xuất và sinh hoạt thuận lợi.
Dân Bắc Cầu nhiều năm qua tập trung làm ăn, phát triển kinh tế không còn nghĩ đến mối nguy hiểm từ sông nước.
"40 - 50 năm trước khi vào mùa lũ nước sông Hồng đỏ ngàu, chảy về cuồn cuộn nhưng giờ dòng nước "hiền" hơn rất nhiều và an toàn. Những năm gần đây, khi nghe thông tin về việc dân làng phải di dời khiến mọi người vô cùng bất ngờ", ông Phúc nói.
Không chỉ bởi Bắc Cầu vốn là làng cổ, người dân sinh sống nhiều thế hệ mà còn vì làng hiện có gần 2.500 hộ dân sinh sống. Chỉ tính riêng tổ dân phố 36 Bắc Cầu đã có hơn 400 hộ.
Ông Phúc nói rằng, người dân sinh sống ở làng Bắc Cầu hàng trăm năm qua rất an toàn, không khí thoáng đãng, rộng rãi.... Chính vì thế 100% người dân trong thôn không đồng ý với việc di dời.
"Đang làm ăn sinh sống ổn định tại đây, nếu phải chuyển đi thì mọi thứ sẽ rất khác và khó có thể được như hiện tại. Người dân chúng tôi không muốn phải di dời. Trong trường hợp bắt buộc phải chuyển đi, chúng tôi mong muốn chính quyền, Nhà nước đền bù hợp lý và cho chúng tôi ở nhà đất chứ không ở chung cư", bà Nguyễn Thị Loan (bên phải, 58 tuổi, trú tại tổ 36) bày tỏ.
Ảnh minh họa.
Bà Nguyễn Thị Thảo (51 tuổi, trú tại tổ 38) cũng chung mong muốn tiếp tục ở lại trên mảnh đất làng Bắc Cầu. Bà cho rằng, mảnh đất từ thời cha ông để lại, đã gắn bó qua nhiều thế hệ nên quen với phong tục, tập quán cũng như cuộc sống ngày thường.
Trước việc phải di dời để đảm bảo an toàn mùa lũ, bà Thảo cho rằng nhiều năm qua làng Bắc Cầu rất an toàn, không xảy ra sạt lở hay ngập lụt.
"Năm 2008 có xảy ra sạt lở nhẹ ở đầu làng nhưng sau đó phần chân đê được xây dựng kiên cố nên từ đó đến nay không còn hiện tượng sạt lở nữa", bà Thảo nói.
Hiện phần đất ven sông Hồng được người dân Bắc Cầu tận dụng để trồng rau, hoa màu, cây ăn quả... nhằm chống sạt lở.
