Chùa Bích Động là ngôi chùa cổ được xây dựng trên dãy núi đá vôi Trường Yên, xã Ninh Hải, huyện Hoa Lư (Ninh Bình). Chùa là di tích lịch sử văn hóa nằm trong quần thể danh thắng Tràng An, được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới.
Theo sử sách, chùa Bích Động có tên cổ “Bạch Ngọc Thạch Sơn Đồng”, nghĩa là (ngôi chùa bằng đá đẹp như ngọc chốn thâm sơn cùng cốc). Chùa được hình thành năm 1428, đầu thời Hậu Lê với quy mô ban đầu chỉ là ngôi chùa nhỏ ở trên đỉnh núi.
Chùa cổ Bích Động nằm tựa lưng vào núi và được mệnh danh là “Nam thiên đệ nhị động”
Năm 1705, có hai vị hòa thượng Trí Kiên và Trí Thể (quê Nam Định) đến đây thấy núi Bích Động có địa thế đẹp và đã có chùa, hai nhà sư quyết định dừng chân, tự mình sửa sang chùa cũ, đi quyên giáo xây dựng lại thành 3 ngôi chùa để tu hành.
Chùa Bích Động được chúa Trịnh Sâm đặt tên vào năm 1774 trong một lần đến đây. Chùa là công trình kiến trúc cổ được xây dựng bằng gỗ lim, mái được lợp bằng ngói ta không có mấu, mũi lượn tròn, các góc của mái đều có đầu đao cong vút như hình lưỡi đao, hoặc như đuôi con chim phượng.
Chùa tựa lưng vào núi với những cây cổ thụ tạo nên nét cổ kính
Kiến trúc của chùa được xây dựng theo kiểu chữ “Tam” Hán tự, ba tòa không liền nhau, tam cấp dọc theo sườn núi, dựa vào thế núi từ thấp lên cao thành 3 ngôi chùa riêng biệt. Điều đặc biệt ở chùa Bích Động là núi, chùa và động bổ sung cho nhau giữa những cây đại thụ.
Trong quần thể chùa Bích Động có 3 ngôi chùa lớn là chùa Hạ, chùa Trung và chùa Thượng. Chùa Hạ có 5 gian được xây dựng dưới chân núi bằng gỗ lim, đá khối với kiến trúc chùa theo kiểu chữ Đinh (chữ Hán).
Chùa Hạ được xây dựng bằng gỗ lim, đá khối với kiến trúc theo kiểu chữ Đinh
Trong khuôn viên chùa còn giữ nguyên những kiến trúc cổ
Chùa Trung nằm ở lưng chừng núi Ngũ Nhạc. Đây là một ngôi chùa rất độc đáo khi một nửa ngôi chùa gắn vào hang động, một nửa lộ thiên và có 3 gian thờ Phật...
Chùa Thượng hay còn gọi là chùa Đông nằm ở vị trí cao nhất, gần đỉnh núi Bích Động. Đường lên phải vượt qua 40 bậc đá theo sườn núi.
Khi du lịch chưa phát triển, chùa Bích Động nằm ẩn mình giữa chốn thâm sơn cùng cốc, là chốn thanh tịnh để nhiều người đến chiêm bái, nương nhờ cửa phật. Đây cũng là tác phẩm nghệ thuật cổ kính, hòa nhập giữa con người với thiên nhiên và là bức tranh non nước, sơn thủy hữu tình...
Trên vách núi đá trước chùa Trung là hai chữ Bích Động khắc sâu vào vách đá
Bức tường chùa Hạ có khắc chữ Hán cổ
Hiện nay, nơi đây là điểm tham quan hấp dẫn, không thể thiếu đối với những đoàn khách du lịch trong nước và quốc tế mỗi khi đến Ninh Bình.
Khách Tây thích thú khám phá ngôi chùa cổ
Một nữ khách người Mỹ chia sẻ, "Tôi chọn đến Ninh Bình vì ở đây phong cảnh rất đẹp. Còn đến chùa Bích Động, tôi có thể cảm nhận được sự yên tĩnh, thư thái và vô cùng bất ngờ khi không hiểu vì sao họ có thể xây dựng được ngôi chùa nằm cheo leo trên vách đá, hang núi như vậy."
Anh Nguyễn Tuấn Anh, hướng dẫn viên du lịch cho biết, mỗi khi dẫn tour đến Ninh Bình, trong lịch trình của các đoàn khách Tây, Ta đều không thể thiếu chùa Bích Động, nơi thanh tịnh, mát mẻ và phong cảnh hữu tình, níu chân du khách gần xa.
