Dư luận đang rất quan tâm trước thông tin hàng trăm ha đất rừng sẽ phải phá bỏ để thực hiện dự án hồ thủy lợi Ka Pét ở huyện Hàm Thuận Nam, tỉnh Bình Thuận.
Theo báo cáo thẩm tra về điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án hồ chứa nước Ka Pét của UBND tỉnh Bình Thuận và thực tiễn khảo sát của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Quốc Hội cho thấy, khu vực dự án là một trong những khu vực khô hạn nhất cả nước, lượng mưa thấp, cần thiết phải có hồ để tích nước dự trữ.
Hồ chứa nước Ka Pét sẽ được xây tại khu rừng sau khu dân cư hiện hữu của xã Mỹ Thạnh, cách 2 km, kéo dài lên hướng núi rừng huyện Tánh Linh (Đồ họa: Ngà Trịnh).
Cắt giảm 50% diện tích sản xuất nông nghiệp do thiếu nước
Từ năm 2020, do thường xuyên hạn hán, thiếu nước trên diện rộng nên tỉnh Bình Thuận phải cắt giảm khoảng 50% diện tích sản xuất nông nghiệp, tác động rất lớn đến đời sống của người dân và mục tiêu phát triển kinh tế và xã hội của địa phương.
"Bình Thuận luôn khô hạn, thiếu nước nên tỉnh rất quyết tâm sớm hoàn thành xây dựng hồ chứa nước Ka Pét thể hiện qua việc đưa dự án vào danh mục công trình trọng điểm của tỉnh giai đoạn 2021-2025; hạn chế chi tiêu, tập trung phần lớn nguồn dự phòng trung hạn 2021-2025 để đầu tư cho dự án này", báo cáo nêu rõ.
Còn theo báo cáo đánh giá tác động môi trường của dự án hồ chứa nước Ka Pet đã được phê duyệt, huyện Hàm Thuận Nam (Bình Thuận) nằm trong vùng nhiều nắng, gió. Đây là khu vực khô hạn nhất nước, thời tiết diễn biến phức tạp. Mùa mưa thì ngập lụt, còn mùa khô dòng chảy rất nhỏ.
Bản đồ các hạng mục của dự án hồ chứa nước Ka Pét (Ảnh: Ban quản lý dự án).
Các công trình thủy lợi ở khu vực hiện mới đáp ứng tưới khoảng 26% đất trồng cây hằng năm. Nếu chỉ tính riêng sản xuất nông nghiệp, khu vực này đang thiếu khoảng 100 triệu/m3/năm.
Vì vậy, để khắc phục tình trạng thiếu nước mùa khô, việc xây dựng hồ Ka Pét để điều tiết nước trong năm, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương. Dự án hồ chứa nước Ka Pét là công trình quy hoạch liên hoàn, có tính chất bổ trợ nguồn nước cho các công trình thủy lợi khác như: hồ Sông Móng, đập dâng Ba Bàu… để phát huy hết diện tích đất canh tác.
Dự án hồ chứa nước Ka Pét là một trong những công trình ưu tiên đầu tư theo chương trình mục tiêu ứng phó với biến đổi khí hậu và tăng trưởng xanh giai đoạn 2016-2020 của Chính phủ. Dự án còn nằm trong quy hoạch tổng thể thủy lợi vùng Đông Nam Bộ giai đoạn đến năm 2030 và định hướng đến năm 2050 thích ứng với biến đổi khí hậu, nước biển dâng của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.
Về lâu dài, hồ Ka Pét còn là nơi trung chuyển nước từ sông La Ngà về, bổ sung nước thô cho phía nam tỉnh Bình Thuận, điều tiết dòng nước sông Cà Ty.
"Tác động tiêu cực khó tránh khỏi"
Theo báo cáo của UBND tỉnh Bình Thuận, hồ chứa nước Ka Pét có vị trí trên sông Ba Bích (còn gọi là sông Ta Da) thuộc hai xã Mỹ Thạnh và Hàm Cần, huyện Hàm Thuận Nam. Vùng lòng hồ là các thung lũng chi nhánh hai sông Ka Pét và Bà Bích.
Sự chuyển hướng của các dãy núi hai bờ sông chính và sông nhánh đã hình thành thung lũng tự nhiên rộng, thuận lợi tạo hồ chứa. Dự án gồm hồ chứa nước với dung tích khoảng 51 triệu m3, đập chính, kênh chuyển nước và cụm điều tiết. Trong đó, hồ chứa nước với diện tích khoảng 10km2 và đập ngăn sông cao khoảng 28m.
Hồ Ka Pét khi đưa vào sử dụng giúp người dân huyện Hàm Thuận Nam và TP Phan Thiết không còn lo thiếu nước sinh hoạt và tưới tiêu vào mùa khô (Ảnh: UBND Bình Thuận).
Theo báo cáo đánh giá tác động môi trường, khó khăn nhất của dự án là khi xây dựng sẽ gây ngập lòng hồ với diện tích khoảng 718ha, trong đó hơn 160ha là rừng đặc dụng. Tại thời điểm lập báo cáo, hệ sinh thái trên cạn chủ yếu là rừng được bảo vệ nghiêm ngặt nên còn khá nguyên vẹn.
Dự án hồ chứa nước Ka Pét tác động lớn đến hệ sinh thái khu vực lòng hồ vốn phong phú, đa dạng về số lượng loài. Tuy nhiên, dự án không ghi nhận loài thực vật nào quý hiếm nằm trong Sách đỏ Việt Nam. Việc xây dựng hồ chứa, tác động chủ yếu là hệ thủy sinh và động thực vật trên cạn. Các loài thú động vật sẽ di chuyển qua các khu rừng lân cận, còn các loài thủy sinh sẽ bị suy giảm. Tác động này có thể diễn ra trong quá trình xây dựng và lâu dài sau này.
Theo báo cáo đánh giá tác động môi trường, việc xây dựng dự án sẽ làm giảm diện tích đất rừng tự nhiên, phân mảnh các hệ sinh thái, ảnh hưởng đến các loài động vật hoang dã. Quá trình xây dựng có thể tăng khả năng tiếp cận vào rừng của người dân địa phương, dân săn trộm, công nhân thi công dự án …
Về lâu dài, mất rừng sẽ mang lại hệ lụy lớn như lũ lụt, hạn hán, sạt lở đất. Vì vậy, với dự án này cần phải có phương án giải phóng mặt bằng và trồng rừng thay thế phù hợp.
"Việc tác động tiêu cực do chuyển đổi mục đích đất tại dự án là khó tránh khỏi. Tuy nhiên, tác động tích cực từ sự phát triển của dự án là hoàn toàn vượt trội hơn, như khắc phục hạn hán, thiếu nước trong mùa khô, điều tiết nguồn nước sông Ka Pét nhằm tưới ổn định cho sản xuất nông nghiệp, cung cấp nước thô cho sinh hoạt hoặc công nghiệp…", trích nội dung báo cáo đánh giá tác động môi trường dự án.
Trồng hơn 1.800 ha rừng thay thế
Về công tác trồng rừng thay thế, UBND Bình Thuận cho biết, sẽ có tổng diện tích phải trồng rừng thay thế là 1.844,54ha. Trong đó rừng đặc dụng là 137,95ha; rừng phòng hộ là 0,51ha; rừng sản xuất là 440,4 ha, đất nằm ngoài quy hoạch 3 loại rừng là 40,72 ha và đất không có rừng 60,14 ha.
Phương án trồng rừng thay thế (đợt I) với diện tích là 434,22ha (144,74ha rừng tự nhiên). UBND tỉnh Bình Thuận tiếp tục rà soát bổ sung đảm bảo diện tích trồng rừng thay thế 1.410,32ha cho diện tích rừng cần trồng thay thế còn lại.
Thiết kế hồ chứa nước Ka Pét (Ảnh: Ban quản lý dự án)
Việc trồng rừng thay thế của dự án được thực hiện trong diện tích quy hoạch rừng đặc dụng của Khu bảo tồn thiên nhiên Núi Ông và Khu bảo tồn thiên nhiên Tà Kou.
Tuy nhiên, trong quá trình làm việc và khảo sát thực tế dự án, UBND tỉnh Bình Thuận đã có báo cáo và đề nghị bổ sung một số khu vực khác để trồng rừng thay thế phù hợp. Theo đó, mở rộng trồng rừng thay thế cả ở khu vực được quy hoạch cho rừng sản xuất mà không chỉ giới hạn trồng thay thế ở khu quy hoạch rừng đặc dụng, phòng hộ như quy định.
Bình Thuận xin chủ trương có thể trồng rừng thay thế tại hơn 2.000ha đất rừng sản xuất. Nếu được Quốc hội cho phép, tỉnh có thể triển khai trồng đồng thời trên diện rộng, rút ngắn thời gian hoàn thành việc trồng rừng thay thế của dự án và đồng bộ với tiến độ hoàn thành xây dựng công trình của dự án.
Theo thiết kế dự án, hồ chứa nước Ka Pét có ý nghĩa cung cấp nước tưới cho khoảng 7.762ha đất sản xuất nông nghiệp của huyện Hàm Thuận Nam; cấp nước thô cho khu công nghiệp Hàm Kiệm II: 2,63 triệu m3/năm; tạo nguồn nước thô để cấp cho sinh hoạt của khoảng 120.000 người dân khu vực huyện Hàm Thuận Nam và thành phố Phan Thiết.
Ngoài ra hồ chứa nước còn giúp tỉnh Bình Thuận phòng chống lũ và cải tạo môi trường, điều tiết nước cho vùng hạ du khu vực huyện Hàm Thuận Nam và tỉnh Bình Thuận. Khi hồ làm xong sẽ giúp tăng dòng chảy trong mùa khô, góp phần cải thiện môi trường sinh thái vùng hạ du nhất là đoạn qua thành phố Phan Thiết, góp phần phát triển du lịch, dịch vụ của tỉnh Bình Thuận.
