Thẻ bài ra vào nội cung thời Lê sơ được công nhận Bảo vật Quốc gia
Trong số 4 hiện vật được công nhận Bảo vật Quốc gia tại Hoàng thành Thăng Long, thẻ bài cung nữ ra vào nội cung và mô hình đất nung kiến trúc thời Lê sơ đều chứa đựng những giá trị dân tộc sâu sắc.
Thẻ bài cung nữ ra vào nội cung đời vua Lê Thánh Tông
Theo đại diện Hoàng thành Thăng Long, thẻ bài này được phát hiện năm 2021, tại hố khai quật phía Đông di tích Hậu Lâu (ký hiệu 21.ĐKT.H1.L2-3) - thuộc khu vực hậu điện - nội điện thời Lê Sơ và Lê Trung Hưng.
Thẻ làm bằng chất liệu kim đồng, phẳng, mỏng, hình thang cân, hai góc của cạnh trên của hình thang được tỉa cong. Thẻ có chiều cao 12,7cm; cạnh dưới rộng 4,9cm; cạnh trên rộng 4,6cm; phía trên dày 0,11cm; phía dưới dày: 0,10cm. Các cạnh của cặp thẻ bài này được mài vê tròn để làm mất độ nhọn, sắc của cạnh. Trên trục chính tâm từ trên xuống dưới của thẻ, cách đỉnh 1,3cm có một lỗ nhỏ, đường kính lỗ 0,3cm. Lỗ này để luồn dây đeo thẻ.
Hai mặt có khắc chữ Hán, nét chữ khắc sâu, rõ ràng. Mặt thứ nhất khắc 5 chữ 宮女出買牌 Cung nữ xuất mãi bài. Chữ được xếp thành một hàng dọc, ở giữa thẻ, kích thước chữ lớn hơn so với chữ ở mặt còn lại. Đây là mặt chính của thẻ. Mặt thứ hai, tức là mặt sau của thẻ khắc 11 chữ, xếp thành hai hàng dọc, hàng thứ nhất (từ phải qua trái) 4 chữ 宫字五號 Cung tự ngũ hiệu; hàng thứ hai 7 chữ 光順七年四月造 Quang Thuận thất niên tứ nguyệt tạo. (tháng 4, năm Quang Thuận thứ 7, đời vua Lê Thánh Tông, năm 1466).
Mô hình kiến trúc bằng đất nung thời Lê sơ được công nhận Bảo vật Quốc gia là hiện vật duy nhất
PGS.TS Tống Trung Tín, Chủ tịch Hội Khảo cổ học Việt Nam, thông tin rằng mô hình kiến trúc bằng đất nung tráng men xanh thời Lê sơ đã được phát hiện trong đợt khai quật năm 2021 tại Hoàng thành Thăng Long. Đây là lần đầu tiên nhà khoa học tìm thấy một mô hình nhà thời Lê sơ tại địa điểm này. Các nghiên cứu ban đầu chỉ ra rằng đây là các mảnh vỡ của một tầng mái trong mô hình đất nung nhiều tầng, thuộc tầng văn hóa thời Lê Sơ (thế kỷ XV - XVI).
Mô hình kiến trúc bao gồm 3 phần chính: nền, bộ khung cột chịu lực và bộ mái. Thực tế, mô hình tại Hoàng thành Thăng Long chỉ còn lại một phần của bộ khung và một phần của bộ mái, nhưng đã đủ để xác định cấu trúc của công trình. Bộ khung bao gồm hệ cột, xà và hệ đấu củng, được phủ men màu vàng, thường được biết đến là men màu da lươn.
Hệ cột có tổng cộng 16 cột, với cột cái và cột quân (hiên) đặc trưng. Kích thước và phân bố của các cột thể hiện một mặt bằng hình chữ nhật. Hệ xà và hệ đấu củng cũng được mô tả chi tiết, với sự đặc trưng trong cấu trúc và trang trí.
Bộ mái đầy đủ bao gồm các bộ phận như hoành, rui, ngói, và cấu kiện khác, nhưng chưa tìm thấy đủ để xác định cấu trúc hai tầng mái của mô hình. Tuy nhiên, các chi tiết như trang trí ngói âm dương và cách bố trí các bộ phận trên mái đã được quan sát và ghi chép.
Đao tam cẩn khí thời Trần "độc nhất vô nhị" được công nhận Bảo vật Quốc gia
Đao cẩn tam khí ở Hoàng thành Thăng Long có hai phần chính: thân và cán. Phần cán chỉ còn lõi thép dài 18,5cm, lá chắn, chuôi và chốt chuôi đã mất. Chuôi trước đây được bọc bằng gỗ và đầu trên kết hợp với lá chắn được thắt chặt bằng đai kim loại màu vàng đỏ, có chiều dài 1,8cm. Thân đao dài 64cm, gồm lưỡi bén, sống và mũi. Mũi vếch cao, lượn cong hình bán nguyệt, trang trí hoa văn cẩn và khắc chìm bằng kim loại màu vàng và trắng, tạo nên hoa văn độc đáo.
Các đồ án trên thân đao được chia làm 3 phần, với cảm giác hai mặt như một. Mặt trên thân được trang trí hoa văn tinh xảo với các đồ án khác nhau, tạo nên sự độc đáo và lạ lẫm. Sự kết hợp của màu vàng và trắng, cùng với các đường chỉ cẩn và khắc chìm, tạo ra một tác phẩm nghệ thuật tinh tế. Sống đao được trang trí hoa văn dây lá với họa tiết lá xoắn hình sin chạy từ cán đến mũi, với màu trắng và vàng là màu chủ đạo.
Lá đề trang trí chim phượng đất nung thời Lý
Lá đề trang trí chim Phượng đất nung thời Lý ở Hoàng thành Thăng Long gồm 2 phần chính: thân và bệ. Phần thân bao gồm cuống và lá, với phần cuống đã mất và phần lá hình dáng giống 1/2 lá cây Bồ đề. Hai mặt trang trí hình chim Phượng nhảy múa trên hoa lá. Mặt lá đề khá tương đồng, có cấu trúc nổi khối và hiệu ứng chiều sâu thông qua đục thủng và chỉnh sửa rìa. Phần bệ lá đề đã mất và chưa được phục chế.
Mặc dù bị om, dập, và mất phần bệ, nhưng lá đề này vẫn là phiên bản đẹp nhất và đầy đủ so với các lá đề cùng loại đã phát hiện. Đồ án hoa văn trang trí chim Phượng thể hiện hình ảnh chim nhảy múa trên hoa sen, với chi tiết rõ ràng về hình thức và đặc điểm của chim Phượng.
