Điểm khá đặc biệt là súng trường AR-15 xuất hiện trong nhiều vụ xả súng tại Mỹ. Vậy tại sao súng trường AR-15 lại mang tiếng xấu như vậy?
Khẩu súng quốc dân tại nước Mỹ
Súng trường AR-15 có thể coi là “khẩu súng của nước Mỹ”, nhưng cũng là loại vũ khí nguy hiểm vì độ sát thương vượt quá mức của các mẫu súng dân sự thường gặp. Trước vụ ám sát nhằm vào ông Donald Trump, súng trường AR-15 đã được sử dụng trong nhiều vụ xả súng tại Newtown, Connecticut; Las Vegas; San Bernardino, California... Chính vì thế, không ít tờ báo Mỹ đã gán cho AR-15 biệt danh “vũ khí thảm sát”.
Xét về nhiều mặt, AR-15 là một trong những mẫu súng trường phổ biến nhất nước Mỹ. Tên gọi AR của mẫu súng này không phải là viết tắt của cụm từ súng trường tấn công, mà là tên gọi của hãng sản xuất ra chúng – ArmaLite.
 |
| AR-15 là mẫu súng trường dân sự phổ biến bậc nhất ở nước Mỹ với khả năng tùy biến và thay đổi để trở thành vũ khí tấn công nguy hiểm. Ảnh: Topwar |
ArmaLite là liên doanh của 2 công ty Fairchild Engine và Aircraft Corporation đã phát triển mẫu súng trường AR-15 dành cho thị trường dân sự tại Mỹ. Có điều khá đặc biệt là ArmaLite phát triển phiên bản dân sự của các mẫu súng quân dụng để vừa tạo hiệu ứng về truyền thông, vừa mở đường cho các hợp đồng khủng với Quân đội Mỹ. Thực tế, súng trường AR có nhiều biến thể phát triển theo nhiều thời kỳ và AR-15 là mẫu súng thành công với cỡ đạn chuẩn Mỹ và NATO là 5,56x45mm. Năm 1959, hãng ArmaLite bán giấy phép sản xuất cả hai mẫu súng AR-10 và AR-15 cho công ty Colt Firearms cùng với kỹ sư trưởng của chương trình là Robert Fremont.
Sự phổ biến của mẫu AR-15 bắt đầu từ năm 1963 khi Không quân Mỹ quyết định trang bị mẫu súng trường mới. Không quân và Lục quân Mỹ đã mua tổng cộng tổng cộng 170.000 khẩu. Tới năm 1965, M-16 trở thành súng trường tiêu chuẩn của quân đội Mỹ, với việc đặt mua thêm 300.000 khẩu từ hãng Colt.
Sự phổ biến của súng trường AR-15 dần được phổ biến khi nó hết hạn đăng ký độc quyền kỹ thuật vào năm 1989. Điều này giúp nhiều hãng chế tạo có thể tự sản xuất mẫu súng này mà không cần bản quyền từ Colt hay ArmaLite. Năm 2004 đánh dấu sự bùng nổ cho các mẫu súng trường dân sự, trong đó có AR-15 khi Tổng thống George W. Bush hủy bỏ lệnh cấm vũ khí tấn công đã được thực thi dưới thời của người tiền nhiệm Bill Clinton hồi năm 1994. Vào năm 2005, ông Bush tiếp tục ký thông qua luật bảo vệ các nhà sản xuất và bán súng để tránh khỏi việc bị liên lụy trách nhiệm với những vụ phạm tội có sử dụng vũ khí do họ sản xuất/buôn bán. Hiệp hội súng trường Mỹ (NRA) đã gọi đây là “đạo luật ủng hộ súng lớn nhất trong vòng 20 năm”.
Những thay đổi về luật khiến doanh số của súng trường AR-15 tăng vọt. Doanh số tiếp tục tăng cao dưới thời Tổng thống Barack Obama. Điều này cũng khiến AR-15 trở thành "vũ khí giết người" trong mắt nhiều người dân Mỹ. Dù nhiều lời bênh vực về quyền tự do súng đạn tại Mỹ, nhưng thực tế AR-15 có thiết kế không khác gì một khẩu súng quân dụng với cỡ đạn lớn, khả năng xuyên phá và dễ dàng tùy biến và sửa đổi để có chức năng bắn tự động. Thậm chí, nhiều người Mỹ tin rằng, AR-15 không thể rơi vào tay những kẻ điên rồ và cần phải bị loại bỏ khỏi xã hội Mỹ.
Tuy nhiên, bất chấp các lời phản đối, theo thống kê của Liên đoàn bắn súng thể thao Mỹ, có 5 triệu người đang sở hữu súng AR-15 trên toàn quốc. NRA thậm chí còn gọi AR-15 là “khẩu súng của nước Mỹ”.
Khi tự do sở hữu súng đạn trở thành thảm họa
Trong một bài viết dài hơi trên trang tin Vox để phản biện quan điểm của những người chống AR-15, Jon Stokes, đồng sáng lập tổ chức Ars Technica và từng là tổng biên tập trang Wired, đã nêu ra hàng loạt ý kiến về súng trường AR-15.
“AR-15 là một vũ khí linh hoạt, dễ thay đổi để phù hợp với các yêu cầu khác nhau. AR-15 đóng vai trò như một nền tảng vũ khí mô đun, có thể được tùy biến cho nhiều ứng dụng, từ diệt chuột bọ cho tới săn lợn rừng và chiến đấu trong đô thị. Người ta có thể làm điều này nhờ dùng linh kiện độ súng từ bên thứ ba, như thiết bị chuyển đổi chế độ bắn, mức độ giật, cự ly, trọng lượng, chiều dài súng, báng súng, tay nắm...”, ông Jon Stokes đánh giá.
Cùng với đó, cảnh sát và binh lính có thể biến đổi để AR-15 phục vụ nhiều nhu cầu khác nhau. Họ có thể thay nòng súng, lắp kính ngắm... Sau khi được độ, khẩu súng có thể trở thành súng trường tấn công ở cự ly ngắn hoặc súng bắn tỉa.
 |
| Súng trường AR-15, phương tiện gây án trong một vụ xả súng tại Mỹ. Ảnh: Lenta |
Theo lời ông Jon Stokes, sự phổ biến của AR-15 gần như chắc chắn là nguyên nhân chính vì sao những kẻ sát nhân luôn dùng nó. Khi dùng súng trong điều kiện áp lực lớn hoặc hưng phấn tâm lý, người ta thường phải dựa vào cảm giác quen thuộc và sự ghi nhớ phản xạ cơ bắp. Những kẻ gây thảm sát biết điều này và chúng sử dụng loại vũ khí quen thuộc nhất. Đây là điều khiến nhiều kẻ sát nhân chọn AR-15.
Tại nhiều bang ở Mỹ, việc mua và sở hữu súng AR-15 rất dễ dàng. Cùng với đó, quy định kiểm tra danh tính người sử dụng súng cũng đang được nới lỏng tại nhiều bang. Khác với việc mua sắm súng ngắn, vốn yêu cầu độ tuổi tối thiểu 21 và phải chờ 3 ngày kiểm tra lý lịch trước khi giao dịch hoàn tất, bất kỳ ai từ 18 tuổi trở lên với lý lịch sạch đều có thể bước ra khỏi một cửa hàng súng ở bang Florida với một khẩu AR-15 có khả năng bắn bán tự động.
Sau vụ xả súng tại trường trung học Marjory Stoneman Douglas, nước Mỹ đã có một thời gian ngắn cân nhắc lệnh cấm bán phiên bản dân sự của súng trường. Tiếp đó là một loạt vụ xả súng đẫm máu khác đã khiến nhiều bang tính tới khả năng cấm bán súng trường AR-15, nhưng bất thành. Đơn giản vì quyền sở hữu súng đạn đã được coi là quyền cơ bản của con người trong Hiến pháp Mỹ, theo Topwar.
TUẤN SƠN (theo Topwar, Lenta, DefenseTalk)
