 |
Khi Salvatore “Totò” Riina - trùm tổ chức mafia khét tiếng của Italy Corleone - bị bắt vào năm 1993, sau 23 năm nằm trong danh sách bị truy nã gắt gao nhất, ông ta đang sống thoải mái ở Palermo cùng vợ và 4 đứa con.
Mười ba năm sau, người bạn đồng hành của Riina, ông Bernardo Provenzano - sống như một người khổ hạnh, ăn pho mát và rau diếp, đọc Kinh thánh trong túp lều của người chăn cừu gần nơi sinh của ông, thị trấn Corleone - cũng đã bị bắt.
Trong nhiều năm, chỉ một người thân cận của Riina, chịu trách nhiệm về một chiến dịch bạo lực khiến hàng trăm người chết, bao gồm các thẩm phán, linh mục và chính trị gia, vẫn còn tồn tại: Matteo Messina Denaro.
 |
| Matteo Messina Denaro - trùm mafia bị truy nã gắt gao nhất Italy - bị cảnh sát chống mafia bắt ở Palermo. Ảnh: Cảnh binh quốc gia Italy. |
Là một người đàn ông nổi tiếng giàu có và yêu thích những chiếc ôtô tốc độ cao, có nhiều bạn gái và thích những thứ cầu kỳ, ông ta đã trốn tránh các nhà điều tra mà không cần đi đâu xa.
Trùm mafia từng khoe khoang “Một mình tôi lấp đầy một nghĩa trang” đã trốn tránh được cảnh sát vì ông ta vẫn nhận được lòng trung thành từ những người sống trong lãnh thổ mình, thị trấn Castelvetrano và tỉnh Trapani rộng lớn hơn, theo Guardian.
Ông trùm hiện đại
Hàng trăm cảnh sát đã tham gia vào cuộc tìm kiếm trong nhiều năm nhưng không thành công. Một loạt vụ bắt giữ những người thân cận với ông ta, bao gồm cả người em gái Patrizia, làm dấy lên hy vọng rằng mạng lưới mafia (còn gọi là Cosa Nostra) này sẽ khép lại, nhưng không ai trong số họ lên tiếng.
Ông Giacomo di Girolamo, tác giả của cuốn tiểu sử về Denaro có tựa đề The Invisible, cho biết: “Nếu bạn hỏi Matteo Messina Denaro ở đâu, người ta sẽ nói hoặc ông ta đã chết, hoặc đang ở tỉnh Trapani. Ông ta không phải là một trong những tội phạm mafia sẽ trốn ra nước ngoài, tới Brazil hay Bắc Âu. Ông ta không cần phải xây cho mình một hầm trú ẩn như những người đứng đầu ‘Ndrangheta’ ở Calabria. Ông ta được bảo vệ trong lãnh thổ của mình”.
(Ndrangheta là một tổ chức tội phạm nổi tiếng có tổ chức kiểu mafia Italy, có từ cuối thế kỷ XVIII và có trụ sở tại vùng Calabria - PV).
 |
| Cảnh sát Carabinieri đến bệnh viện nơi Matteo Messina Denaro bị bắt ở Palermo, ngày 16/1. Ảnh: Reuters. |
Các nhà điều tra mô tả ông ta là người kết hợp những phẩm chất của mafia cũ và mới.
“Giống như những mafia lão làng, ông ta coi mafia là một ‘nhà nước’ ưu việt, gồm một số ít người xứng đáng được vinh danh”, Teresa Principato, cựu thẩm phán và là thành viên của Tổng cục Chống mafia Quốc gia (DNA) của Italy, người đã theo dõi Denaro trong hàng thập kỷ, cho biết vào năm 2014.
“Ông ta chỉ tương tác với những người thân thiết với mình. Nhưng ông ta cũng hiện đại… Ông ta tham lam, tàn nhẫn, ham tiền, sẽ tham gia vào bất kỳ hoạt động kinh doanh nào kiếm được lợi nhuận, và phương pháp của ông ta hiệu quả”.
Tình trạng của Denaro trong tổ chức từ lâu đã trở thành chủ đề suy đoán. Ông ta là “cậu bé vàng” của Riina, thân thiết với anh em Graviano từ Brancaccio, ngoại ô Palermo.
“Nếu có bất cứ điều gì xảy ra với tôi, Matteo và Giuseppe (Graviano) biết tất cả mọi thứ”, Riina từng nói.
Sau khi các nhân vật cấp cao của băng đảng bị bắt, nhóm đầu não trung ương của Corleone đã cố gắng bổ nhiệm một người đứng đầu mới, nhưng lần nào các nhà điều tra cũng có thể nghe ngóng và bắt được.
Ciccio - cha của Denaro - dù là một thủ lĩnh cũ, người ta nói rằng Denaro không thừa hưởng phẩm chất để trở thành một ông trùm truyền thống. Ông ta quá phô trương, và nỗi ám ảnh về game của ông ta không gây ấn tượng. Denaro có một biệt danh khác là Diabolik, theo tên một nhân vật truyện tranh.
“Ông ta đã trở thành một phần của Corleone, nhưng ông ta là một ông trùm rất hiện đại theo một cách nào đó. Ông ta chưa kết hôn nhưng đã có một đứa con. Đó là điều không tưởng đối với một trùm mafia kiểu cũ. Ngoài ra, trong khi các ông trùm cũ gắn bó với các nghi thức tôn giáo, thì ông ta tự nhận mình là người theo thuyết bất khả tri, nếu không muốn nói là vô thần”, ông Di Girolamo nói.
 |
| Ảnh chụp từ video cho thấy Matteo Messina Denaro, trùm mafia bị truy nã gắt gao nhất ở Italy, sau khi bị bắt ở Palermo, ngày 16/1. Ảnh: Reuters. |
Mafia luôn lão luyện trong việc thay đổi theo thời thế, và sức mạnh bền bỉ của Denaro chính là mối liên hệ của ông ta với “vùng xám”, nơi tội phạm có tổ chức cùng tồn tại với chính trị và kinh doanh.
Như chuyên gia về mafia John Dickie đã viết trong cuốn sách Mafia Republic của mình, vùng xám là “một khu vực xã hội mà sự đồng lõa với các ông trùm khó bị phát hiện, và là nơi có sự hợp tác giữa các ông trùm và doanh nhân, hoặc giữa súng và máy tính xách tay”.
Khối tài sản khổng lồ của Denaro đến từ các khoản đầu tư vào năng lượng và rác thải, thâm nhập thành công vào chính quyền địa phương để giành quyền kiểm soát các hợp đồng xây dựng quan trọng.
Ba năm trước, một doanh nhân trang trại điện gió đã bị bắt vì hợp tác với Denaro. Dù các giao dịch kinh doanh của mafia phần lớn diễn ra trong lĩnh vực hợp pháp, chúng vẫn được hỗ trợ bởi mối đe dọa bạo lực.
Tội ác của Denaro
Cosa Nostra đã khiến nhà nước phẫn nộ khi ám sát hai thẩm phán chống mafia cấp cao và được ngưỡng mộ rộng rãi, Giovanni Falcone và Paolo Borsellino, vào năm 1992.
Sau khi trùm cũ của Corleone là Riina bị bắt, Denaro đã tham gia vào các chiến dịch đánh bom năm 1993, nhắm mục tiêu những nơi có tầm quan trọng về văn hóa và du lịch trên đất liền - ở Milan, Florence và Rome - để cố gắng buộc nhà nước bãi bỏ luật chống mafia cứng rắn.
Lần gần nhất người ta nhìn thấy Denaro trước khi ông ta bị bắt ở Palermo hôm 16/1 là ở Tuscany vào năm 1993, vào khoảng thời gian chất nổ trong chiếc Fiat đang đỗ được kích nổ bên ngoài phòng trưng bày Uffizi, giết chết 3 người, làm bị thương hơn 40 người và làm hư hại các tác phẩm nghệ thuật vô giá.
 |
| Matteo Messina Denaro. Ảnh: Reuters. |
Ông ta cũng dính líu đến một trong những tội ác khủng khiếp nhất trong chiến dịch tàn ác của gia tộc Corleone: Vụ bắt cóc và sau đó sát hại cậu bé 11 tuổi Giuseppe di Matteo, con trai của một tên mafia cung cấp bằng chứng chống lại các băng đảng tội phạm cho nhà nước.
Băng đảng của Denaro đã xích cậu bé ở nhiều địa điểm khác nhau ở phía tây Sicily trong hai năm để gây áp lực khiến cha cậu phải từ bỏ, trước khi cậu bị bóp cổ và cơ thể tan biến trong axit.
Dù việc bắt giữ một kẻ giết người hàng loạt là một chiến thắng đối với cơ quan thực thi pháp luật, một số người vẫn miễn cưỡng thừa nhận tầm quan trọng của Denaro ngày nay.
Ông Principato đã dành nhiều năm theo dõi Denaro sau khi nhận được tin báo rằng ông ta đã được điều trị tại nhiều phòng khám khác nhau ở phía bắc.
Riina nổi tiếng là tiếp tục điều hành tổ chức từ bên trong nhà tù, bất chấp các điều kiện an ninh nghiêm ngặt và hạn chế người đến thăm. Bạn đồng hành của Riina, Bernardo Provenzano, cũng từng suýt bị bắt sau khi ông ta tới Marseille để điều trị bệnh ung thư tuyến tiền liệt.
Denaro bị bắt vì nguyên nhân tương tự, khi các nhà điều tra nhận được tin báo rằng nhân vật này đang được điều trị khối u tại một phòng khám nổi tiếng ở Palermo của Sicily.
Việc Denaro có tiếp tục gây bất kỳ ảnh hưởng nào đối với băng đảng của mình từ bên trong nhà tù hay không có lẽ sẽ phụ thuộc vào sức khỏe của ông ta.
Một số người nói rằng Denaro, sau nhiều năm trốn tránh, đã cố ý để bị bắt nhằm có thể kết thúc chuỗi ngày trong bệnh viện.
Dù điều đó có đúng hay không, vòng bảo vệ của ông ta cuối cùng đã thất bại. Và vì những nỗ lực thay đổi bộ máy quản lý của mafia đã thất bại, nên tại thời điểm này, không có ai trong băng đảng có thể thay thế ông ta.
Ông Nino di Matteo, cựu công tố viên chống mafia ở Palermo, hiện phục vụ trong hội đồng cấp cao của cơ quan tư pháp, cho biết: “Đây là một tin tuyệt vời, nhưng thành công sẽ chỉ trọn vẹn khi chúng ta hiểu được vai trò của Matteo Messina Denaro trong chiến dịch đánh bom 1992-1993. Điều quan trọng nữa là tìm hiểu làm thế nào ông ta có thể chạy trốn khỏi công lý trong 30 năm và ai đang bảo vệ ông ta”.
“Vụ bắt giữ hôm nay (16/1) là một bước tiến quan trọng. Tuy nhiên, sẽ là sai lầm khi nghĩ rằng với vụ bắt giữ này, cuộc chiến chống mafia đã kết thúc. Chắc chắn Matteo Messina Denaro là thành viên mafia quan trọng nhất hiện tại, nhưng kinh nghiệm dạy chúng ta rằng Cosa Nostra có khả năng tái tập hợp, tái tổ chức lại và tái khởi động”.
“Kết nối với kinh doanh, và trong một số trường hợp là chính trị, luôn nằm trong ADN của Cosa Nostra. Tôi tin rằng Matteo Messina Denaro biết rất nhiều về những mối liên hệ đó và sẽ là một bước tiến lớn nếu ông ta quyết định hợp tác với công lý và nói sự thật về những gì ông ta biết”.
