Lực lượng Wagner tiến vào vùng Rostov, miền Nam nước Nga và kiểm soát các cơ sở quân sự quan trọng ở đây hôm 24/6 mà không gặp nhiều trở ngại (Ảnh: Reuters).
Số phận của ông trùm Prigozhin
Liên quan tới cuộc nổi loạn ngày 24/6, vẫn có nhiều thông tin mâu thuẫn quanh quyết định "nổi loạn" có phần bất ngờ của ông Yevegeny Prigozhin, lãnh đạo tập đoàn quân sự tư nhân Wagner.
Hiện vẫn chưa xác định được cụ thể đây là hành động bốc đồng của ông trùm Wagner hay có sự tham gia dàn xếp của cơ quan tình báo nước ngoài, chỉ biết vụ việc sau đó đã được dàn xếp ổn thỏa nhờ Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko đứng ra làm trung gian đàm phán.
Tuy nhiên, cuối cùng, lãnh đạo Wagner chọn sang Belarus và yêu cầu các đơn vị của Wagner quay trở về doanh trại dã chiến. Xét về toàn cục, quyết định tránh "đổ máu" của Prigozhin không chỉ đảm bảo tình hình đại cục, mà còn được cho là đã tạo ra một "thế cờ hiểm" đối với Ukraine, cũng như Mỹ và phương Tây.
Theo Pravda, Tướng Richard Dannatt, cựu Tổng tham mưu trưởng Quân đội Anh, đã phải lên tiếng cảnh báo lính đánh thuê tập đoàn Wagner có thể tấn công Kiev từ lãnh thổ Belarus.
Ông Prigozhin tới Belarus không chỉ đơn thuần là hành động cá nhân, mà có thể còn kéo theo hàng vạn binh sĩ Wagner thiện chiến, không bị ràng buộc bởi những rào cản chính trị với Nga, để sẵn sàng tiến hành những cuộc chiến phi đối xứng với bất kỳ đối thủ NATO tiềm tàng nào, cũng như sẽ có tác động to lớn tới cuộc xung đột tại Ukraine.
Thứ nhất, Wagner sẽ tăng cường đáng kể năng lực phòng thủ của Misnk, trong bối cảnh nước này sắp tiếp nhận vũ khí hạt nhân chiến thuật từ Nga vào tháng 8 tới.
Thứ hai, củng cố vị thế chính trị và vai trò lãnh đạo của Tổng thống Lukashenko ở Belarus, trong bối cảnh có nhiều diễn biến phức tạp ở khu vực.
Thứ ba, và cũng rất quan trọng, đó là sự hiện diện của Wagner sẽ có sức mạnh răn đe đáng kể trước những hành động từ các quốc gia NATO, láng giềng của Belarus.
Bất kỳ hành động quân sự hay can thiệp chính trị nào nhằm vào Belarus giờ đây cũng phải tính tới biến số là ông trùm Wagner và những tay súng thiện chiến của tổ chức quân sự tư nhân "không bị ràng buộc chính trị" này.
Ông trùm Wagner Yevgeny Prigozhin (Ảnh: AFP).
Theo hãng tin Reuters, Latvia và Lithuania ngày 27/6 đã kêu gọi NATO củng cố biên giới phía đông của khối vì lo ngại rằng Wagner có thể sẽ thiết lập căn cứ mới ở Belarus.
Thứ tư, sự hiện diện của ông trùm Wagner tại Belarus cũng gây sức ép lớn tới biên giới phía Bắc của Ukraine, khi khoảng cách từ biên giới Belarus tới Thủ đô Kiev của Ukraine chỉ khoảng 100km.
Ukraine trong thời gian qua đã phải rút bớt lực lượng phòng thủ ở đây để tập trung cho trận chiến tại miền Đông. Giờ đây, Kiev chắc chắn phải tính tới Wagner khi lực lượng này đóng quân tại Belarus.
Wagner có sức đột kích mạnh mẽ, dày dạn kinh nghiệm chiến đấu, nên trong kịch bản động binh, sự uy hiếp của Wagner đối với thủ đô Kiev là rất lớn.
Tuy nhiên, bên cạnh những vấn đề kể trên, việc duy trì quyền lực của một nhân vật như ông trùm Wagner cũng là "con dao hai lưỡi".
Một nhân vật không nằm trong hệ thống nhà nước hay quân đội như Prigozhin lại quản lý một lực lượng quân sự đông đảo, đầy đủ trang bị và thường có nhiều tuyên bố gây sốc, có lẽ không phải là lựa chọn phù hợp nhất với bất kỳ quốc gia nào.
Những hành động "ngẫu hứng" của các nhân vật như Prigozhin ẩn chứa nhiều bất ổn không chỉ về ngoại giao và còn là cả an ninh quốc gia. Cuộc nổi loạn ngày 24/6 là minh chứng rõ ràng.
Thực tế, ông Prigozhin và tập đoàn Wagner có vai trò quan trọng trong giai đoạn đầu của chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine khi vừa giảm tải cho quân đội Nga, vừa phát huy được sự thiện chiến để đạt được một số thành công với chiến thắng tại Soledar hay Artemovsk (Bakhmut).
Tuy nhiên, với những cách hành xử dường như thiếu chuyên nghiệp và tính toán chưa thấu đáo, Prigozhin có thể phải nhường "sân khấu" lại cho Quân đội Nga, rút về tập trung vào lãnh đạo Wagner khai thác những thị trường thế mạnh vốn có ở Syria, Trung đông hay châu Phi.
Ông trùm Wagner Yevgeny Prigozhin rời trụ sở Quân khu Miền Nam ở thành phố Rostov-on-Don, tỉnh Rostov, Nga ngày 24/6 (Ảnh: AFP).
Các kịch bản với lực lượng Wagner
Để có được những thành công, Wagner không thể chỉ dựa vào sự thiện chiến mà còn phải nhờ sự hỗ trợ rất lớn về vũ khí trang bị, thông tin, tình báo, hậu cần từ Bộ Quốc phòng Nga.
Tập đoàn quân sự tư nhân Wagner sở hữu xe tăng, hệ thống phòng không hiện đại và thậm chí cả máy bay chiến đấu. Tất cả đều do Quân đội Nga cung cấp.
Theo RT, Tổng thống Nga Vladimir Putin tiết lộ, trong khoảng thời gian từ tháng 5/2022 đến tháng 5/2023, chính phủ Nga đã phân bổ hơn 86 tỷ rúp (khoảng 1 tỷ USD) cho tiền lương và các khoản ưu đãi đối với các chiến binh Wagner.
Để duy trì hoạt động của một tổ chức quân sự quy mô hàng vạn tay súng với trang bị, hỏa lực hiện đại và nhu cầu hậu cần lớn là quá sức với bất kỳ tập đoàn tư nhân nào, nếu không có người hậu thuẫn.
Bên cạnh đó, tổ chức đặc biệt của tập đoàn Wagner ẩn chứa nhiều nguy cơ bất ổn bởi họ gần như không chịu sự quản lý trực tiếp của Bộ Quốc phòng Nga.
Sự thiện chiến của Wagner sau các chiến thắng cũng đi liền với yêu sách có phần bất hợp lý.
Không ít lần Prigozhin trên danh nghĩa Wagner đã lên tiếng công kích cá nhân Bộ trưởng Quốc phòng, Tổng Tham Mưu trưởng Lực lượng vũ trang Liên bang Nga, cũng như hoạt động của Bộ Quốc phòng Nga. Đây có thể coi là hành động kiêu binh và vô tổ chức.
Quân đội Nga hiện tại đã được bổ sung nguồn nhân lực đáng kể từ đợt tổng động viên cục bộ với 300.000 người, cũng như tăng cường tuyển mộ binh sĩ hợp đồng, do đó họ có thể đảm đương được các nhiệm vụ chiến đấu mà không cần tới Wagner.
Trong tuyên bố mới đây, Tổng thống Putin đã khẳng định, Moscow không có kế hoạch động viên thêm bởi lực lượng quân sự đã đáp ứng được yêu cầu chiến trường.
Ông Putin nêu rõ các lựa chọn đối với các thành viên của Wagner, theo đó, họ có thể ký hợp đồng với Bộ Quốc phòng Nga để gia nhập quân đội, có thể trở về nhà, hoặc tới Belarus.
Bộ Quốc phòng Nga đã ra sắc lệnh về việc ký hợp đồng với các đơn vị tình nguyện, trong đó có Wagner để chuẩn hóa về chỉ huy, hậu cần và chính sách cho những chiến binh tham chiến.
Đây là bước đi hợp lý vì không thể để một lực lượng quân sự tư nhân quy mô lớn như Wagner tồn tại ngoài sự chỉ huy của Bộ Quốc phòng Nga, điều này có thể dẫn tới sự tan rã của Wagner.
Ông trùm Wagner và các thành viên Wagner ở Ukraine (Ảnh: AFP).
Nga đã khép lại vụ án hình sự chống lại ông trùm Prigozhin và đội quân của ông ta. Bộ Quốc phòng Nga cho biết, vũ khí trang bị hạng nặng do Wagner nắm giữ sẽ được chuyển giao cho quân đội Nga và Moscow sẽ kiểm soát lực lượng quân sự tư nhân này.
Như vậy, ngoại trừ những ai muốn trở về nhà, các tay súng Wagner còn lại có 2 lựa chọn.
Đầu tiên sẽ là ký hợp đồng với Bộ Quốc phòng Nga và tham chiến trong hệ thống chỉ huy thống nhất của quân đội.
Thứ hai là lựa chọn tiếp tục tham gia Wagner và gần như chắc chắn không hoạt động tại Nga, mà là tại các thị trường truyền thống của tập đoàn quân sự tư nhân này.
Tuy nhiên, với những kinh nghiệm và phương thức tác chiến đô thị hiệu quả, Bộ Quốc phòng Nga chắc chắn sẽ có những đãi ngộ đặc biệt cho các đơn vị Wagner lựa chọn ở lại.
Xét về toàn cục, Wagner đã hoàn thành vai trò của mình tại Ukraine và tạo ra chiến lệ khá đặc biệt trong lịch sử quân sự thế giới để giới chuyên gia tiếp tục đánh giá và phân tích trong tương lai.
