Sạt lở là do mưa lớn?
Liên quan đến tình trạng sạt lở ở một số địa phương trong thời gian gần đây, thông tin với phóng viên Dân trí sáng 15/8, ông Trần Hồng Thái, Tổng cục trưởng Tổng cục Khí tượng thủy văn, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết đại diện Cục Địa chất Việt Nam, Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản, Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam đã có những báo cáo độc lập về hiện trạng, diễn biến, nguyên nhân sạt lở tại các tỉnh Đắk Nông, Lâm Đồng, Hà Giang.
Vết nứt nghiêm trọng trên Quốc lộ 14, đoạn qua tỉnh Đắk Nông (Ảnh: Đặng Dương).
Trong đó, ông Phạm Văn Sơn, Phó Giám đốc Trung tâm Viễn thám và Tai biến địa chất (Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản) cho rằng một trong những nguyên nhân chính gây kích hoạt các hoạt động trượt lở đất đá xảy ra tại các khu vực miền núi là mưa lớn.
Nhưng mưa lớn chỉ là yếu tố kích hoạt, việc có xảy ra sạt lở đất hay không còn tùy thuộc vào tính chất địa hình, độ dốc, địa chất ở mỗi nơi khác nhau. Từ đó, ông Sơn đề nghị phải nghiên cứu cụ thể ngưỡng mưa kích hoạt trượt lở cho từng khu vực, từng loại đất đá tùy theo độ thấm nước, mức độ bão hòa chảy nhão, thảm phủ thực vật,...
Đặc biệt, khi bố trí quy hoạch dân cư sinh sống, xây dựng các công trình cần cân nhắc các vị trí sườn dốc có nguy cơ trượt lở cao, có kế hoạch thoát nước mặt, nước ngầm và cảnh báo người dân về mức độ nguy hiểm.
Tổng cục trưởng Trần Hồng Thái cũng ghi nhận một trong những nguyên nhân gây sạt lở đất tại khu vực Tây Nguyên và miền núi phía Bắc do mưa lớn kéo dài khiến đất đá bị bão hòa.
Ở Tây Nguyên phân bố nhiều đá núi lửa bazan, phong hóa ra thành đất đỏ có chiều dầy lớn, tơi xốp, dễ bị rửa trôi, bóc mòn nên dễ bị trượt sạt.
Vụ sạt lở kinh hoàng tại TP Đà Lạt (Lâm Đồng). Doanh nghiệp xây kè, đổ đất ở bên ngoài vào để phục vụ xây dựng nhà cửa xung quanh (Ảnh: Đặng Dương).
Hiện nay ngành khí tượng thủy văn đang khoanh vùng cảnh báo nguy cơ sạt trượt khi có mưa lớn; đồng thời nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo điểm có nguy cơ sạt lở để người dân phòng tránh.
Hiện nay tại một số tỉnh Tây Nguyên xuất hiện những vết trượt lở, sạt lở có quy mô lớn, tiềm ẩn những khối sạt lở lớn đe dọa khu dân cư lân cận và những công trình giao thông, hồ thủy điện, thủy lợi.
Phát hiện thêm hai nguyên nhân mới dẫn đến sạt lở
Theo ông Trần Hồng Thái, trong tuần này, Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ cử đoàn chuyên gia địa chất, nhà khoa học vào Tây Nguyên khảo sát, đánh giá kỹ lưỡng để xác định nguyên nhân.
Qua các vụ sạt lở gần đây ở miền núi phía Bắc và Tây nguyên đã phát hiện hai nguyên nhân mới.
Thứ nhất, ở tỉnh Lâm Đồng đã xác định doanh nghiệp xây kè, đổ đất ở bên ngoài vào đó. Điều này cho thấy công tác quản lý trật tự đô thị ở địa phương còn sơ hở, cần phải cường thanh tra kiểm tra để không thể xảy ra nữa.
Thứ hai, khu vực Tây Nguyên và thậm chí ở Xín Mần, tỉnh Hà Giang đã xuất hiện những vết nứt dài hàng trăm mét và có tính chất hệ thống. Trong đó, các nhà khoa học nhận định dù Tây Nguyên có lớp phong thổ dày nhưng vết nứt kéo dài tới 547m, bề rộng chỉ 20cm.
"Với đà này vết nứt đó còn kéo dài và sâu hơn nữa, ảnh hưởng tới hoạt động kinh tế xã hội địa phương nên cần sớm có đánh giá nguyên nhân cụ thể để đưa ra những cảnh báo, xử lý trong thời gian tới", ông Trần Hồng Thái thông tin.
Theo ông Trần Hồng Thái, một số tỉnh Tây Nguyên xuất hiện những vết trượt lở, sạt lở có quy mô lớn, tiềm ẩn những khối sạt lở lớn đe dọa khu dân cư, những công trình giao thông, hồ thủy điện, thủy lợi. Tuần này sẽ có một đoàn công tác gồm các nhà khoa học, chuyên gia vào Tây Nguyên để tìm hiểu, làm rõ (Ảnh: Đặng Dương).
Tổng cục trưởng Tổng cục Khí tượng thủy văn nhận định, về lâu dài phải triển khai các nghiên cứu, điều tra về trượt lở đất đá, lũ ống, lũ quét trên diện rộng ở tỷ lệ lớn. Phân vùng cảnh báo nguy cơ để giúp Chính phủ và các địa phương có thể nắm bắt, hiểu biết về hiện trạng và nguy cơ trượt lở đất đá, lũ ống, lũ quét và có định hướng quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, phòng tránh và giảm thiểu thiệt hại…
Trước đó, ông Trần Hồng Thái, Tổng cục trưởng Tổng cục Khí tượng thủy văn, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn, Bộ Tài nguyên và Môi trường, vừa chủ trì cuộc họp đánh giá, xác định nguyên nhân sạt lở, nguy cơ tai biến địa chất tại khu vực Tây Nguyên và miền núi phía Bắc.
Đề xuất xây dựng App cảnh báo trượt lở đất
Trao đổi với phóng viên Dân trí, ông Võ Chí Mỹ, Phó Chủ tịch Hội Trắc địa Bản đồ viễn thám Việt Nam, cho rằng Nhà nước đã đầu tư rất nhiều công trình nghiên cứu, xây dựng bản đồ cảnh báo nguy cơ sạt trượt lở đất đá ở các tỉnh miền núi nhưng người dân vẫn gặp nhiều khó khăn khi muốn tìm hiểu, tiếp cận thông tin.
"Bây giờ là thời đại công nghệ thông tin, nên tôi cho rằng công trình nghiên cứu phải đặt ra yêu cầu xây dựng được App (ứng dụng) cài trên điện thoại, để người dân dễ dàng dễ dàng truy cập, tìm kiếm thông tin về trượt lở đất.
Chỉ khi nào các công trình nghiên cứu, các bản đồ cảnh báo nguy cơ trượt lở đất được đưa lên App để người dân dễ dàng tiếp cận được thì khi đó mới mang tính thực tiễn, đạt được mục tiêu đề ra tốt nhất", ông Mỹ nêu quan điểm.
