Cục Hàng không Việt Nam (HKVN) đã có văn bản chấp thuận triển khai áp dụng chính thức mô hình "Phối hợp ra quyết định tại cảng hàng không sân bay" (A-CDM) ở Tân Sơn Nhất từ ngày 1/2.
Cảng Hàng không quốc tế (HKQT) Tân Sơn Nhất đã trải qua quá trình thử nghiệm, đánh giá đầy đủ các rủi ro về khai thác và hệ thống, rút ra cơ sở pháp lý, khoa học vững chắc, đáng tin cậy để Cục Hàng không ra quyết định trên.
Sân bay Tân Sơn Nhất TPHCM đang bị quá tải gấp 1,5 lần so với công suất khai thác thiết kế sân bay (Ảnh: Tiến Tuấn).
3 năm - 2 lần thử nghiệm
Tháng 12/2020, Cảng HKQT Tân Sơn Nhất dưới sự chỉ đạo của Tổng Công ty Cảng HKVN (ACV) thành lập Tổ triển khai mô hình A-CDM tại Cảng HKQT Tân Sơn Nhất bao gồm nhiều chuyên gia đầu ngành và các đơn vị có thẩm quyền quyết định về khai thác tại Tân Sơn Nhất.
Theo báo cáo của Cảng HKQT Tân Sơn Nhất, giai đoạn 1 A-CDM được đưa vào thử nghiệm từ ngày 27/3 đến 27/4/2023. Sau một tuần thử nghiệm trên 212 chuyến bay đến, 249 chuyến bay đi, hiệu quả khai thác đã đạt được số liệu tốt.
Cụ thể, đánh giá tỷ lệ chuyến bay đúng giờ theo quy định của Cục Hàng không Việt Nam đạt 96,9%, tăng cao so với cùng kỳ (tháng 3/2022 đạt 72%).
Đánh giá mức độ tuân thủ thời gian chuyến bay bị chậm (offblock) mục tiêu của hai đơn vị phục vụ mặt đất (SAGS, VIAGS) và các hãng hàng không trong nước đạt 95,1%. Đánh giá độ tuân thủ giờ bay cho phép nổ máy mục tiêu 80%.
Với những thành công ban đầu, Cảng HKQT TSN sẽ tiếp tục triển khai thử nghiệm mô hình A-CDM đối với các chuyến bay quốc tế, bổ sung khoảng 53 hãng hàng không quốc tế đang khai thác tại Cảng.
Lần thử nghiệm A-CDM thứ 2 có quy mô 24/24 giờ liên tục từ 23/10 đến 15/12/2023 triển khai tổng số 22.441 chuyến bay, áp dụng đầy đủ trên các khung giờ thấp điểm, cao điểm trong thời gian dài.
Theo báo cáo, thời gian lăn bánh trung bình trong khung giờ thử nghiệm năm 2023 so với trung bình thời gian lăn năm 2019 đã giảm 7.937 phút, kéo theo giảm chi phí tiêu hao nhiên liệu, giảm tiếng ồn và khí thải.
Nơi tập trung nhân lực và thiết bị cho hệ thống phối hợp ra quyết định tại cảng hàng không, sân bay (Ảnh: Cảng HKQT Tân Sơn Nhất).
Mô hình giúp giảm tải cho sân bay
Theo giải thích của Tổ triển khai A-CDM, mô hình mới gọi đầy đủ là Hệ thống phối hợp ra quyết định tại cảng hàng không, sân bay. A-CDM sẽ khắc phục nhiều vướng mắc mà các sân bay đang gặp phải.
Cảng HKQT Tân Sơn Nhất là sân bay cửa ngõ khu vực phía Nam, lớn nhất Việt Nam, với tần suất cất, hạ cánh cao nhất nước (xấp xỉ 260.000 lượt cất và hạ cánh/năm). Bên cạnh đó, sản lượng hành khách thông qua cảng đến cuối năm 2023 đạt 42 triệu lượt, gấp 1,5 lần so với công suất khai thác thiết kế sân bay, đã cho thấy sự quá tải về hạ tầng cũng như năng lực khai thác.
Do tình trạng quá tải và sự hoạt động riêng lẻ của các đơn vị, các quy trình hiện tại chưa thể tối ưu hiệu quả khai thác dẫn đến nhiều trường hợp xáo trộn thứ tự khởi hành, tàu bay khởi hành chỉ tuân theo phương thức "đến trước phục vụ trước" dẫn đến nhiều tàu bay phải xếp hàng chờ cất, hạ cánh.
Ngoài ra, giữa hãng hàng không, đơn vị phục vụ mặt đất, cảng hàng không, đơn vị quản lý bay chưa có phương án tối ưu để chia sẻ thông tin về quá trình tàu bay quay đầu cũng như trạng thái hoãn chuyến theo thời gian thực… dẫn đến việc chia sẻ thông tin để điều phối chuyến bay giữa các đơn vị gặp khó khăn.
Do đó, từ hiệu quả sau 2 lần áp dụng thử nghiệm như trên, mô hình A-CDM được kỳ vọng sẽ mang đến cho hành khách những chuyến bay có tỷ lệ đúng giờ cao, hạn chế bay vòng để chờ hạ cánh, giảm tàu bay dừng chờ lâu trên đường băng, phục vụ hành lý, hàng hóa tốt hơn…
Máy bay xếp hàng tại Tân Sơn Nhất (Ảnh: Ip Thiên).
Việc trở thành sân bay phối hợp ra quyết định (A-CDM) là một trong những cột mốc lớn của Cảng HKQT Tân Sơn Nhất nói riêng và ACV nói chung trong vai trò chỉ đạo khai thác chuyến bay, từ đó nâng cao vai trò và vị trí của cảng hàng không trên thềm quốc tế, đặc biệt với sân bay lớn trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương cũng như hệ thống sân bay toàn thế giới.
Trong thời gian tới, việc áp dụng mô hình A-CDM vẫn sẽ được ACV, Cảng HKQT Tân Sơn Nhất và các bên tham gia tiếp tục giám sát và phát triển, đầu tư trang thiết bị nhằm nâng cao khả năng tự động hóa, giảm sai sót từ thao tác thủ công do yếu tố con người, nâng cao sự chuyên nghiệp và tối ưu hóa năng lực khai thác toàn sân bay.
Các đơn vị tham gia A-CDM gồm: Cảng HKQT Tân Sơn Nhất, Công ty Quản lý bay miền Nam, các hãng hàng không Vietnam Airlines, Pacific Airlines, Vietjet Air, Bamboo Airways, Vietravel Airlines, đơn vị khai thác dịch vụ mặt đất SAGS và VIAGS cùng tổ chức thực hiện nhiệm vụ quan trọng này.
A-CDM (Airport Collaborative Decision Making) được hiểu là Quy trình phối hợp giữa các đơn vị điều hành khai thác tại cảng hàng không, sân bay. A-CDM cung cấp nền tảng phần mềm chung cho các đơn vị phối hợp, chia sẻ thông tin, dữ liệu phục vụ công tác đưa ra quyết định tại cảng hàng không, sân bay.
Theo báo cáo thống kê của các tổ chức hàng không dân dụng thế giới (ICAO) và Hội đồng sân bay quốc tế (ACI), A-CDM đã được phổ biến tại nhiều sân bay tân tiến trên thế giới, 32 sân bay ở châu Âu, 19 sân bay châu Á như Changi (Singapore), Incheon (Hàn Quốc), Suvarnabhumi (Thái Lan), Thượng Hải, Bắc Kinh, Hong Kong (Trung Quốc)…
