10 nữ dân quân anh hùng
Vào những năm đế quốc Mỹ tiến hành chiến tranh phá hoại miền Bắc, xã Lam Hạ, huyện Duy Tiên (nay là phường Lam Hạ, TP Phủ Lý, tỉnh Hà Nam), trở thành trọng điểm giao thông, là tuyến đường huyết mạch của hậu phương miền Bắc chi viện sức người, sức của cho chiến trường miền Nam, trở thành mục tiêu đánh phá ác liệt của địch.
Nhằm ngăn chặn, đánh trả cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân của đế quốc Mỹ, quanh thị xã Phủ Lý bấy giờ được bố trí nhiều trận địa pháo phòng không cố định và cơ động. Riêng tại xã Lam Hạ có tới 8 trận địa bố trí liên hoàn ở các thôn Đình Tràng, Hòa Lạc và Đường Ấm.
Các nữ dân quân của Đại đội dân quân phòng không xã Lam Hạ năm xưa (Ảnh tư liệu).
Để hỗ trợ, phối hợp với các trận địa pháo cao xạ của bộ đội, Đại đội dân quân phòng không Lam Hạ được thành lập vào ngày 5/8/1965 gồm 87 người. Ngoài nhiệm vụ hậu cần, tiếp đạn, tải thương, chị em dân quân Lam Hạ còn trực tiếp sát cánh chiến đấu cùng bộ đội.
Ngày 1/10/1966, là trận hiệp đồng chiến đấu oanh liệt, tiêu biểu nhất của dân quân xã Lam Hạ, trong đó có Đại đội 1, Tiểu đoàn 6 pháo phòng không 37mm thuộc Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Nam Hà. Trong trận đánh đó, dân quân tự vệ thôn Đình Tràng cùng bộ đội phá nhiều tốp máy bay của địch, khiến cho hầu hết bom đạn của chúng ném trượt khỏi mục tiêu.
Không phá được các mục tiêu, địch điên cuồng quay sang tập kích hủy diệt trận địa pháo cao xạ đặt cách cầu Phủ Lý khoảng 300m. Ngay loạt bom bi và rốc két đầu tiên, sáu nữ pháo thủ dân quân là Đinh Thị Tâm, Phan Thị Tuyết, Nguyễn Thị Thu, Nguyễn Thị Thi, Phạm Thị Lan, Vũ Thị Phương đã anh dũng hy sinh ngay trên trận pháo.
10 liệt sỹ nữ dân quân phòng không Lam Hạ (Ảnh tư liệu).
Pháo thủ dân quân Nguyễn Thị Thi hy sinh khi mới 16 tuổi, chưa kịp để lại dù chỉ một tấm hình. Trước khi hy sinh, cô còn nói với người anh trai cùng đồng đội là đừng rời trận pháo, hãy thay em chiến đấu để bảo vệ quê hương.
Chị Đinh Thị Tâm bị bom cứa nát chân nhưng vẫn kiên trung đứng ôm chặt cây súng hướng về phía quân thù. Còn cô giáo - y tá Vũ Thị Phương, mặc dù bị thương nặng vẫn nén đau, giấu mọi người để tiếp tục làm nhiệm vụ cho đến khi kiệt sức và hy sinh.
8 ngày sau, ngày 9/10/1966, máy bay Mỹ điên cuồng tấn công trận địa phòng không đặt tại thôn Đường Ấm. Trong trận chiến này có ba nữ pháo thủ dân quân là Nguyễn Thị Thuận, Trần Thị Thẹp, Nguyễn Thị Oánh đã anh dũng hy sinh.
Gần một năm sau, ngày 7/7/1967, tại trận địa pháo đặt tại thôn Hòa Mạc, trong trận đánh trả máy bay Mỹ đến phá cầu Phủ Lý, nữ dân quân Đặng Thị Chung đã chiến đấu dũng cảm đến hơi thở cuối cùng.
"Tất cả vì miền Nam ruột thịt"
Tôi tìm đến nhà bà Nguyễn Thị Tình (86 tuổi), trú tổ dân phố Đình Tràng, phường Lam Hạ, TP Phủ Lý, Nam Hà - người trung đội trưởng đội nữ dân quân Lam Hạ năm xưa. Nhắc đến 10 nữ liệt sỹ là đồng đội, trong đó có những người em, người cháu thân thiết của mình đã hy sinh trong trận chiến vào ngày 1/10/1966, bà Tình không cầm được nước mắt.
Bà Nguyễn Thị Tình, người trung đội trưởng đội nữ dân quân Lam Hạ năm xưa (Ảnh: Đức Văn).
Bà Tình kể lại, nhiệm vụ của đội là vừa tham gia sản xuất, vừa được bộ đội phòng không trực tiếp huấn luyện chiến đấu. Nhiệm vụ chính của đội nữ dân quân Lam Hạ là tập luyện thuần thục tất cả vị trí tác chiến trên mâm pháo 57 ly, 37 ly và súng 14,5 ly để sẵn sàng chiến đấu trong mọi tình huống, kể cả bổ sung ngay vị trí đồng đội hy sinh.
"Thời điểm đấy đói khổ lắm! Nhiều người ra trận với manh áo vá, bụng thì đói meo vì thiếu cơm. Chúng tôi nhịn đói chứ không bao giờ dám ăn cơm của anh em bộ đội. Tôi vẫn nhớ, liệt sỹ Đinh Thị Tâm, lúc trận đánh vào ngày 1/10/1966 sắp diễn ra, Tâm xin về nhà ngay gần trận địa pháo để báo gia đình di tản. Tâm về nhà uống ngụm nước lã, dặn dò người nhà trong gia đình rồi lại ra trận địa chiến đấu rồi hy sinh", bà Tình nhớ lại.
Quả bom nặng 250Kg đế quốc Mỹ ném xuống trận địa vào ngày 1/10/1966 được treo trước Đền thờ 10 liệt sỹ nữ dân quân Lam Hạ (Ảnh: Đức Văn).
Những đêm nằm trực chiến, chị em dân quân còn dặn dò nhau nếu ai đó hy sinh thì người còn sống phải chiến đấu gấp đôi, gấp ba để trả thù địch và bảo vệ Tổ quốc thay cho bạn. Ngay cả những lúc đối mặt với cái chết, các cô vẫn nghĩ đến những người còn ở lại. Chuyện hy sinh, với chị em đều rất bình thản.
Bà Tình kể: "Thời ấy chúng tôi không nghĩ đến sống chết đâu, trong đầu chúng tôi chỉ vang lên khẩu hiệu: "Tất cả vì miền Nam ruột thịt" đấy là động lực, là niềm tin để chúng tôi bất chấp tất cả!".
Trận địa pháo phòng không Lam Hạ được phục dựng lại tại Đền thờ 10 liệt sỹ nữ dân quân Lam Hạ, cũng là nơi diễn ra trận đánh ác liệt vào ngày 1/10/1966 (Ảnh: Đức Văn).
10 nữ dân quân anh hùng đã trở thành biểu tượng thiêng liêng, là "10 bông hoa thép" bất tử trong lòng người dân. Trận địa phòng không nơi họ hy sinh đã được công nhận Di tích lịch sử Quốc gia, đền thờ 10 nữ liệt sĩ Lam Hạ đã được xây dựng nhằm tôn vinh, tưởng nhớ về 10 đóa hoa không bao giờ tắt trên vùng đất Lam Hạ.
