Gửi bài tham luận tới Tọa đàm "Nghệ thuật quân sự trong Chiến dịch Điện Biên Phủ - Bài học thực tiễn trong huấn luyện chiến đấu hiện nay" do Bộ Tư lệnh Quân đoàn 12 phối hợp với Báo Quân đội Nhân dân tổ chức hồi đầu tháng 4, Thiếu tướng Vũ Hồng Sơn (Phó tư lệnh, Tham mưu trưởng Quân chủng Phòng không - Không quân) đã tập trung nói về "Nghệ thuật khống chế đường hàng không trong chiến dịch Điện Biên Phủ và sự vận dụng hiện nay".
Theo ông, thắng lợi của chiến dịch Điện Biên Phủ ngày 7/5/1954 là kết quả của nhiều yếu tố, trong đó có nghệ thuật khống chế đường không, bao vây trên không, cắt đứt cầu hàng không, chặn đường tiếp vận của địch cho tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ.
Lần đầu tiên tác chiến phòng không quy mô cấp trung đoàn
"Ta đã triệt tiêu hoàn toàn khả năng tăng viện, tiếp tế bằng đường không của địch, cô lập địch, từ đó nhanh chóng tiêu diệt tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, giành thắng lợi hoàn toàn", Thiếu tướng Vũ Hồng Sơn nhận định.
Ông nhấn mạnh đây là sự hiệp đồng tác chiến quân binh chủng chặt chẽ, nhịp nhàng của nhiều lực lượng, thực hiện đánh địch cả ở dưới mặt đất lẫn trên không.
Kíp chiến đấu Đại đội 828, Tiểu đoàn 394, Trung đoàn Pháo cao xạ 367 trong Chiến dịch Điện Biên Phủ (Ảnh tư liệu).
Thiếu tướng Vũ Hồng Sơn cho biết trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, lần đầu tiên chúng ta tiến hành tác chiến phòng không quy mô cấp trung đoàn, sử dụng lực lượng phòng không lớn hơn hẳn so với các chiến dịch trước đó, với một trung đoàn pháo cao xạ 37mm (Trung đoàn 367), 5 tiểu đoàn và một số đại đội súng máy phòng không 12,7mm được biên chế trong các đại đoàn bộ binh.
Trong đó, không quân Pháp có 2 phi đoàn máy bay cường kích, một phi đoàn máy bay vận tải và một số máy bay chỉ huy, trinh sát. Quân Pháp huy động tới 80% trong tổng số gần 400 máy bay ở Đông Dương sử dụng để tiếp tế bằng đường không; trinh sát, hiệu chỉnh cho pháo binh bắn phá, chi viện các cuộc hành quân, bắn phá các tuyến giao thông, kho trạm và khu vực nghi có quân ta.
Bên cạnh đó, Pháo còn được Mỹ viện trợ một số lượng lớn máy bay vận tải hiện đại để thiết lập cầu hàng không từ Hà Nội, Hải Phòng chi viện cho Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ.
Để đánh bại thủ đoạn trên không của địch, Bộ Tư lệnh Chiến dịch đã sử dụng đặc công tập kích sân bay, điểm đầu cầu hàng không của địch, sử dụng pháo binh pháo kích khống chế sân bay Mường Thanh và sân bay Hồng Cúm, không cho địch hạ cánh, buộc chúng phải thả dù tiếp tế trên không.
Đồng thời, quân ta tổ chức các đội "săn tây, bắn tỉa", tranh đoạt dù, không cho địch nhận hàng tiếp tế thả xuống; sử dụng bộ binh, công binh thắt chặt hệ thống chiến hào, bao vây thu hẹp phạm vi hoạt động của địch.
Lực lượng phòng không được Chỉ huy chiến dịch giao các nhiệm vụ: Bảo vệ giao thông vận chuyển; bảo vệ đội hình binh chủng hợp thành và hiệp đồng cùng các lực lượng khống chế đường không, cắt đứt cầu hàng không tiếp vận của địch cho quân đồn trú ở cứ điểm Điện Biên Phủ.
Các đơn vị phòng không của ta đã chủ động xây dựng thế trận hợp lý, vững chắc với cách đánh sáng tạo giữa cơ động, phục kích và bám trụ, phát huy cao độ tính năng của vũ khí và hỏa lực tập trung.
Trong khi di chuyển đội hình, lực lượng phòng không nòng cốt là Trung đoàn Pháo cao xạ 367 đã kéo pháo bằng tay, đưa pháo lên cao, ra giữa cánh đồng trống trải, vào gần cứ điểm để xây dựng thế trận phòng không chiến dịch và hậu phương chiến dịch (từ Lạng Sơn, Cao Bằng đến Điện Biên Phủ).
Chiến thuật này giúp ta giành quyền làm chủ vùng trời, khống chế hoạt động đường không vốn là chỗ mạnh, ưu thế tuyệt đối của địch.
Tuyệt đối giữ bí mật, tạo bất ngờ và chủ động tiến công
Theo Thiếu tướng Vũ Hồng Sơn, có nhiều nét nổi bật trong nghệ thuật khống chế đường không chiến dịch Điện Biên Phủ.
Đó là ta đã giữ được bí mật tuyệt đối và tạo bất ngờ, giành thế chủ động tiến công địch.
Với địa hình đèo dốc hiểm trở của Tây Bắc, bộ đội phòng không đã 3 lượt kéo pháo vượt dốc bằng tay, hành quân qua hàng nghìn kilomet tiến vào trận địa áp sát địch "bảo đảm tuyệt đối an toàn và bí mật" đến trước giờ nổ súng.
Máy bay của quân Pháp bị bắn hạ ở chiến trường Điện Biên Phủ năm 1954 (Ảnh tư liệu).
Với sự xuất hiện bất ngờ của pháo cao xạ, chúng ta đã làm đảo lộn mọi tính toán của địch, khiến phi công địch từ chỗ hết sức chủ quan chuyển sang hoang mang lo sợ.
Bên cạnh đó, ta đã tập trung lực lượng cho các trận đánh then chốt và thời cơ quan trọng nhằm tạo ra hỏa lực phòng không mạnh. Quân ta cũng cơ động chuyển hóa kịp thời thế trận phù hợp với yêu cầu tác chiến, tạo được lợi thế bất ngờ.
Trong điều kiện rừng núi có nhiều góc che khuất, các đơn vị phòng không đã ngụy trang giấu trận địa, sở chỉ huy nhằm tránh địch trinh sát, đánh phá để bảo toàn lực lượng.
Với sự ra đời của lực lượng phòng không, nghệ thuật khống chế đường không trong Chiến dịch Điện Biên Phủ đã hình thành, ta không chỉ đánh địch mặt đất mà có thể chủ động tiến công địch trên không, không chỉ đánh địch ở địa hình rừng núi mà có thể đánh liên tục dài ngày ở nơi địa hình trống trải, theo Thiếu tướng Vũ Hồng Sơn.
Ông nhấn mạnh sự hình thành và phát triển hiệp đồng chiến đấu chặt chẽ giữa bộ binh, pháo binh và phòng không là bước quan trọng của nghệ thuật sử dụng lực lượng khống chế đường không trong chiến dịch của quân đội ta.
Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, phòng không đã cùng các lực lượng khác bắn rơi 62 máy bay các loại của địch. Trong đó, Trung đoàn Pháo cao xạ 367 đã bắn rơi 52 máy bay địch và bắn hỏng hàng trăm chiếc khác.
Trước sự phát triển của khoa học công nghệ, vũ khí trang bị kỹ thuật ngày càng hiện đại hiện nay, Thiếu tướng Sơn cho rằng nếu chiến tranh xảy ra, tiến công đường không sử dụng vũ khí công nghệ cao sẽ là phổ biến.
Và những kinh nghiệm về chỉ đạo và vận dụng nghệ thuật khống chế đường không trong Chiến dịch Điện Biên Phủ vẫn giữ nguyên giá trị.
