Cần những chính sách bảo trợ xã hội chuyên biệt

Những bài học kinh nghiệm quý giá này có thể là cơ sở để Việt Nam tham khảo, trong quá trình hoàn thiện hệ thống chính sách bảo trợ xã hội cho trẻ khuyết tật nói chung, trẻ tự kỷ nói riêng nhằm đảm bảo định hướng giáo dục hòa nhập của Chính phủ.

Mỹ - hướng tới xây dựng hệ thống hỗ trợ mạnh mẽ và toàn diện

Khái niệm “chính sách bảo trợ xã hội” trong bài viết cần được hiểu theo nghĩa rộng, bao gồm các luật, chính sách cùng những chương trình cụ thể mà Nhà nước hoặc Nhà nước kết hợp với tư nhân (chính sách phối hợp công tư - PPP) để hỗ trợ cho trẻ tự kỷ và gia đình của các em, nhằm đảm bảo cho họ cuộc sống và tương lai tốt nhất.

Một trong những điểm nổi bật của chính sách bảo trợ xã hội tại Mỹ là hệ thống dịch vụ hỗ trợ đa dạng, bao gồm giáo dục đặc biệt, can thiệp sớm và các dịch vụ y tế liên quan. Các chương trình giáo dục đặc biệt được thiết kế để đáp ứng nhu cầu riêng biệt của từng học sinh, từ việc điều chỉnh phương pháp giảng dạy đến việc sử dụng công nghệ hỗ trợ. Bên cạnh đó, trẻ tự kỷ tại Mỹ còn được hưởng các dịch vụ y tế như trị liệu ngôn ngữ, trị liệu hành vi và tư vấn tâm lý.
Mỹ là một trong những quốc gia đầu tiên phát triển chính sách bảo trợ xã hội cho trẻ tự kỷ, dựa trên một khung pháp lý khá vững chắc và các nghiên cứu khoa học thực chứng. Một trong những văn bản pháp lý cơ bản nhất là Luật Giáo dục cá nhân cho người khuyết tật (IDEA - Individuals with Disabilities Education Act) được ban hành lần đầu vào năm 1975 và được sửa đổi nhiều lần sau đó. Luật này yêu cầu tất cả các trường học phải thực hiện giáo dục đặc biệt và các dịch vụ liên quan, đảm bảo rằng mỗi trẻ tự kỷ được hỗ trợ toàn diện theo nhu cầu của mình.

Theo IDEA, trẻ tự kỷ được quyền nhận các dịch vụ giáo dục đặc biệt miễn phí và phù hợp trong môi trường ít hạn chế nhất từ khi còn rất nhỏ, và nhà trường phải đảm bảo cung cấp các chương trình giáo dục cá nhân (IEP) để đáp ứng nhu cầu đặc thù của mỗi trẻ. Theo báo cáo năm 2024 của Bộ Giáo dục Mỹ, hiện có khoảng 7,5 triệu trẻ em và thanh thiếu niên từ 3 đến 21 tuổi đang nhận hỗ trợ giáo dục đặc biệt theo đạo luật này, chiếm khoảng 15% tổng số học sinh công lập. Trong số đó, khoảng 12,8% (tương đương khoảng 960.000 trẻ) được chẩn đoán mắc chứng tự kỷ​. Những số liệu này cho thấy sự gia tăng trong việc nhận diện và hỗ trợ trẻ em với các nhu cầu giáo dục đặc biệt, đặc biệt là trẻ em mắc chứng tự kỷ, trong hệ thống giáo dục Mỹ.

Bên cạnh IDEA, Luật Người khuyết tật Mỹ (ADA - Americans with Disabilities Act) cũng bảo vệ quyền lợi, ngăn chặn mọi hình thức phân biệt đối xử với trẻ tự kỷ cùng gia đình các em trong các lĩnh vực như giáo dục, việc làm, giao thông và dịch vụ công cộng.

Medicaid vẫn là chương trình bảo hiểm y tế công lớn nhất dành cho trẻ em khuyết tật ở Mỹ. Theo dữ liệu mới nhất từ Trung tâm Dịch vụ Medicare & Medicaid (CMS) năm 2024, khoảng 36% trẻ em ở Mỹ hiện đang được bảo hiểm y tế thông qua Medicaid​. Còn theo báo cáo năm 2024 của tổ chức Autism Speaks, trung bình, Medicaid có thể chi trả từ 40.000 đến 60.000 USD mỗi năm cho các dịch vụ hỗ trợ trẻ tự kỷ, bao gồm cả chi phí điều trị y tế và can thiệp sớm​. Chương trình SSI (Supplemental Security Income) cung cấp hỗ trợ tài chính hàng tháng cho các gia đình có trẻ tự kỷ thuộc nhóm thu nhập thấp. Theo báo cáo năm 2024 của Cơ quan An sinh xã hội Mỹ (SSA), hiện có khoảng 1,2 triệu trẻ em dưới 18 tuổi nhận SSI, và tự kỷ vẫn là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất được nhận trợ cấp​.

Các số liệu này phản ánh sự gia tăng nhận thức và nhu cầu hỗ trợ toàn diện cho trẻ em tự kỷ và khuyết tật ở Mỹ, không chỉ trong hệ thống y tế mà còn trong các chính sách bảo trợ xã hội. Nó cũng minh chứng cho sự cam kết mạnh mẽ của Mỹ trong việc xây dựng và thực thi các chính sách bảo trợ xã hội nhằm bảo đảm rằng trẻ tự kỷ nhận được sự hỗ trợ cần thiết để phát triển và hòa nhập xã hội. Mặc dù hệ thống bảo trợ xã hội cho trẻ tự kỷ ở Mỹ được đánh giá cao nhưng vẫn còn tồn tại một số thách thức. Thí dụ, sự thiếu nhất quán trong việc cung cấp dịch vụ giữa các bang khiến cho trẻ em ở những vùng kinh tế khó khăn có thể không nhận được sự hỗ trợ đầy đủ. Ngoài ra, chi phí cho các dịch vụ can thiệp và giáo dục đặc biệt cũng là một vấn đề lớn đối với nhiều gia đình.

Trung Quốc – những bước tiến lớn trong xây dựng chính sách

Trung Quốc đã đạt được nhiều tiến bộ trong việc phát triển các chính sách và chương trình hỗ trợ cho trẻ em tự kỷ. Theo báo cáo từ Bộ Giáo dục Trung Quốc, tính đến năm 2023, có khoảng 880.000 trẻ em tự kỷ đang theo học tại các trường học đặc biệt và các cơ sở giáo dục hòa nhập​. Chính phủ đã ban hành Kế hoạch Phát triển người khuyết tật Trung Quốc (2021-2025) với mục tiêu cải thiện các dịch vụ phục hồi chức năng và hỗ trợ giáo dục cho trẻ em khuyết tật, đặc biệt là trẻ tự kỷ. Kế hoạch này đặt ra mục tiêu cung cấp dịch vụ phục hồi chức năng cho 85% trẻ em khuyết tật từ 0 đến 6 tuổi vào năm 2025. Những nỗ lực này nhằm tạo ra một hệ thống hỗ trợ toàn diện từ giáo dục, phục hồi chức năng đến việc tích hợp xã hội cho trẻ em tự kỷ, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và cơ hội phát triển cho đối tượng này​.

Đất nước tỷ dân này cũng đã có những bước tiến lớn trong việc xây dựng chính sách bảo trợ xã hội, ban hành nhiều chính sách hỗ trợ giáo dục và phục hồi chức năng cho trẻ tự kỷ, đồng thời thúc đẩy sự tham gia của các tổ chức phi chính phủ trong việc cung cấp dịch vụ. Trung Quốc cũng đã triển khai các chương trình giáo dục đặc biệt và đào tạo giáo viên chuyên biệt để đồng hành cùng trẻ tự kỷ. Sự kết hợp giữa các chính sách bảo trợ và sự tham gia của cộng đồng đã giúp nâng cao chất lượng giáo dục và chăm sóc cho trẻ tự kỷ tại quốc gia này, mặc dù vẫn còn những thách thức về chất lượng và tính đồng đều của các dịch vụ này giữa các vùng miền.

Có một sự thay đổi nhận thức rất đáng ghi nhận khi Trung Quốc đang ngày càng chú trọng hơn đến việc hỗ trợ đối tượng trẻ em đặc biệt này. Các quy định pháp lý và chính sách về vấn đề này đang được liên tục hoàn thiện. Luật Bảo vệ Người Khuyết tật, được ban hành từ năm 1994 và các chính sách giáo dục đặc biệt chính là những văn bản cơ bản. Ngoài ra, Chính phủ còn xây dựng Chương trình hành động quốc gia về phát triển trẻ em với các mục tiêu cụ thể nhằm cải thiện sự phát triển và hòa nhập xã hội của trẻ em mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ.

Hàng loạt chương trình can thiệp và hỗ trợ hướng tới trẻ tự kỷ được gấp rút thực thi. Trung tâm Can thiệp và Phục hồi chức năng giúp can thiệp sớm và phục hồi chức năng bằng cách phát triển các kỹ năng giao tiếp, ngôn ngữ và xã hội. Chương trình Hỗ trợ giáo dục trong đó Chính phủ và các tổ chức xã hội thực hiện hỗ trợ một số lượng lớn các trường học đặc biệt và các chương trình giáo dục hòa nhập. Chương trình Hỗ trợ Tài chính cung cấp khoản trợ cấp cho các gia đình có trẻ tự kỷ nhằm giảm bớt gánh nặng kinh tế trong việc nuôi dạy trẻ.

Các chương trình can thiệp sớm tại Trung Quốc đã được triển khai rộng rãi tại nhiều thành phố lớn, giúp phát hiện và điều trị tự kỷ ngay từ giai đoạn đầu, mang lại những cải thiện đáng kể trong kỹ năng giao tiếp và xã hội của trẻ, đồng thời giảm bớt gánh nặng cho gia đình. Tính đến năm 2023, theo báo cáo từ Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Trung Quốc (China Development Research Foundation) và các tổ chức khác, có hơn 600 tổ chức phi chính phủ (NGOs) và các nhóm hỗ trợ gia đình tự kỷ hoạt động trên toàn quốc.

Chính phủ cũng tăng cường các chính sách hỗ trợ tài chính cho gia đình có trẻ tự kỷ, giúp họ tiếp cận các dịch vụ can thiệp và giáo dục đặc biệt. Ngoài ra, trong giai đoạn 2015-2023, Trung Quốc đã đào tạo hơn 25.000 giáo viên giáo dục đặc biệt, bao gồm cả giáo viên cho trẻ tự kỷ​. Số lượng các trường học đặc biệt cũng tăng lên, đạt 2.400 trường trên cả nước.

Mặc dù nhận thức về tự kỷ đang dần được nâng cao, nhưng tại Trung Quốc vẫn còn tồn tại những định kiến và phân biệt đối xử đối với trẻ tự kỷ. Nhiều gia đình vẫn ngần ngại khi công khai tình trạng của con em mình, dẫn đến việc trẻ tự kỷ không được nhận các hỗ trợ cần thiết. Đây là thách thức lớn trong việc xây dựng một xã hội bao dung và thân thiện với nhóm trẻ này.

Can thiệp sớm cho trẻ tự kỷ ở đâu?
Trung tâm Can thiệp sớm Sunshine
Địa chỉ: 110 Đường 40, KDC Tân Qui Đông, Phường Tân Phong, Quận 7, TP.HCM
Hotline/ Zalo: 0934 567 244.