Thu hơn 4.100 tỷ đồng
Ngày 26/6, Bộ Tài chính vừa có báo cáo gửi lãnh đạo Chính phủ về kết quả kiểm tra tổng thể việc quản lý tiền công đức, tài trợ tại các di tích lịch sử - văn hóa trên phạm vi toàn quốc năm 2023.
Theo số liệu báo cáo của các địa phương, cả nước hiện có 31.211 di tích lịch sử - văn hóa (31.581 di tích thành phần).
Trong tổng số 31.581 di tích thành phần, có 15.324 di tích (49%) có số liệu thu, chi tiền công đức, tài trợ.
Tổng số tiền thực thu trong năm 2023 là 4.100 tỷ đồng (không bao gồm các khoản công đức, tài trợ bằng hiện vật, công trình xây dựng; tiền công đức, tài trợ cho hoạt động tôn giáo của tổ chức tôn giáo).
Trong đó số thu tại các di tích là cơ sở tín ngưỡng 3.062 tỷ đồng (75%). Có 63 di tích thu trên 5 tỷ đồng, trong đó có 28 di tích thu trên 10 tỷ đồng. Số di tích thu trên 25 tỷ đồng là 7, gồm: Miếu Bà Chúa Xứ ở Châu Đốc, An Giang (220 tỷ đồng); Đền Bảo Hà ở Bảo Yên, Lào Cai (71 tỷ); Khu di tích lịch sử Nhà tù Côn Đảo ở Bà Rịa-Vũng Tàu (34 tỷ); Đền Sòng Sơn ở Bỉm Sơn, Thanh Hóa (28 tỷ); Đền Hùng ở Phú Thọ (26 tỷ) và 2 di tích ở Hà Nội là Đình La Khê (28 tỷ) và Đền trình Ngũ Nhạc ở chùa Hương (33 tỷ).
Số thu tại các di tích là cơ sở tôn giáo 1.038 tỷ đồng (25%). Có 15 di tích thu trên 5 tỷ đồng, trong đó chỉ có 4 di tích thu trên 10 tỷ đồng, gồm: Chùa Tranh ở huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương 10,2 tỷ; Chùa Tàm Xá ở Đông Anh, Hà Nội hơn 10 tỷ; Chùa Ông ở Biên Hòa, Đồng Nai 14,2 tỷ; Ban Đại diện Phật giáo Hòa Hảo tỉnh Cà Mau 14,4 tỷ.
Báo cáo cho thấy, 7 tỉnh, thành phố có số thu trên 200 tỷ đồng, gồm: Hà Nội (672 tỷ), Hải Dương (278 tỷ), An Giang (277 tỷ), Bắc Ninh (269 tỷ), Hưng Yên (242 tỷ), Nam Định (215 tỷ).
Tỉnh Quảng Ninh được giao thực hiện thí điểm việc kiểm tra, số thu 4 tháng đầu năm 2023 trên 67 tỷ đồng (đã bổ sung số thu tại chùa Ba Vàng và một số di tích), ước thu cả năm trên 200 tỷ đồng.
Có 9 tỉnh, thành phố có số thu trên 100 tỷ đồng đến dưới 200 tỷ đồng, gồm: Hải Phòng (183 tỷ), Thái Bình (169 tỷ), Vĩnh Phúc (127 tỷ), Bắc Giang (122 tỷ), Phú Thọ (119 tỷ), Lào Cai (116 tỷ), Nghệ An (115 tỷ), Ninh Bình (110 tỷ), Thanh Hóa (105 tỷ).
Một số di tích giao tiền cho cá nhân giữ
Theo báo cáo, tổng số chi tiền công đức trong năm 2023 là 3.612 tỷ đồng (một số địa phương có số chi cao hơn số thu do sử dụng số dư năm 2022 chuyển sang).
Trong đó chi quản lý là 445 tỷ đồng (12%); chi hoạt động lễ hội là 692 tỷ đồng (19%); chi tu bổ, tôn tạo di tích là 1.643 tỷ đồng (46%); các khoản chi tuyên truyền, bảo đảm an ninh trật tự, phòng chống cháy nổ, bảo vệ môi trường, cải tạo, nâng cấp, xây dựng mới các công trình phụ trợ tại di tích là 542 tỷ đồng (15%).
Chi hoạt động từ thiện, nhân đạo là 290 tỷ đồng (8%), gồm: hỗ trợ cho học sinh có hoàn cảnh khó khăn 47 tỷ đồng; hỗ trợ người bị thiệt hại do thiên tai, hỏa hoạn 8 tỷ đồng; ủng hộ xây dựng nhà ở cho hộ nghèo 27 tỷ đồng; ủng hộ làm đường giao thông nông thôn 43 tỷ đồng; ủng hộ khác 165 tỷ đồng.
Đối với số tiền còn dư đến cuối năm 2023, được chuyển sang năm 2024 để tiếp tục sử dụng cho việc bảo vệ, phát huy giá trị di tích và tổ chức lễ hội.
Theo đánh giá của Bộ Tài chính, trong điều kiện cân đối ngân sách nhà nước gặp nhiều khó khăn, chi ngân sách dành cho lĩnh vực văn hóa hàng năm còn khiêm tốn, thì tiền công đức, tài trợ tại các di tích lịch sử - văn hóa là nguồn tài chính rất quan trọng, đã và đang đóng góp tích cực cho việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa nói riêng, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước nói chung.
Đa số báo cáo của địa phương cho rằng số liệu báo cáo thu, chi tiền công đức, tài trợ của các di tích, kể cả di tích xếp hạng quốc gia đặc biệt mới chỉ phản ánh một phần, chưa đầy đủ. Tại các di tích là cơ sở tôn giáo về cơ bản đều có hoạt động thu, chi tiền công đức, tài trợ nhưng còn khoảng 31% tương ứng 1.771 cơ sở di tích không báo cáo. Trong số này có nhiều chùa thuộc sở hữu chung của cộng đồng đã được UBND cấp tỉnh đưa vào danh mục kiểm kê để phục vụ cho công tác bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di tích không báo cáo, với lý do là việc địa phương đưa chùa vào danh mục kiểm kê di tích không có ý kiến nhà chùa.
Ngoài ra, theo Bộ Tài chính, tại các di tích là đền, chùa có đặt đĩa, đặt khay trên các ban thờ khiến du khách đặt nhiều loại tiền lộn xộn, không chỉ làm mất đi sự tôn nghiêm, thanh tịnh nơi thờ tự mà còn gây lòng tham cho người khác. Theo quy định tại Thông tư số 04/2023/TT-BTC, các khoản tiền nêu trên được thu gom để kiểm đếm và sử dụng chung cho việc bảo vệ, phát huy giá trị di tích và lễ hội; trong đó có chi thù lao cho người trông coi, bảo vệ di tích và chi mua hương, hoa, lễ vật, đèn nhang tại di tích. Tuy nhiên, việc thực hiện tại những di tích chưa lắp camera có bảo đảm minh bạch hay không hoàn toàn phụ thuộc vào ý thức tự giác của người đại diện di tích.
Việc quản lý tiền công đức, tài trợ tại không ít di tích cũng được Bộ Tài chính đánh giá là "chưa chặt chẽ, tiềm ẩn rủi ro, để thất thoát, trộm cắp". Một số di tích giao tiền cho cá nhân giữ, đứng tên gửi tiết kiệm, cho các cá nhân vay, đã có trường hợp bị lừa nhiều tỷ đồng.
