Rạch Xuyên Tâm bắt đầu từ đoạn giao với kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè (quận Bình Thạnh) kéo dài đến sông Vàm Thuật (quận Gò Vấp). Ở đoạn gần cuối con rạch có nhánh đổ ra sông Sài Gòn.
Ảnh chụp tại điểm đầu rạch Xuyên Tâm (quận Bình Thạnh). Khu vực này thường xuyên được chính quyền địa phương, người dân thu gom rác thải nên tình trạng ô nhiễm ít hơn so với các đoạn khác.
Con rạch kéo dài gần 8,2km, trong đó tuyến rạch chính dài 6,2km và 3 tuyến nhánh dài hơn 1,9km. Rạch Xuyên Tâm bao gồm 4 đoạn rạch nhỏ, đó là rạch Cầu Bông, Cầu Sơn, Long Vân Tự và rạch Lăng (Ảnh: Google Map).
Dọc theo rạch Xuyên Tâm hiện có khoảng 1.000 hộ dân cất nhà tạm để ở. Nhiều hộ có "thâm niên" sống tại đây hàng chục năm, không giấy tờ nhà đất.
Đi vào sâu bên trong con rạch, rác thải do người dân sống ven bờ đổ trực tiếp ra mặt nước, chất đống không được thu gom. Theo ghi nhận của phóng viên Dân trí, thực trạng này đã kéo dài nhiều năm qua.
Cùng với đó là dòng nước đen ngòm, bốc mùi hôi thối.
Nguyên nhân gây ô nhiễm rạch Xuyên Tâm từng được ngành chức năng thành phố đánh giá đó là do rạch bị tắc dòng chảy vì nhiều năm không được cải tạo, nạo vét. Thêm vào đó việc người dân vứt rác, xả nước thải trực tiếp xuống con rạch khiến tình trạng ô nhiễm ngày một nặng hơn.
"Tôi sống ven con rạch này như một nỗi ám ảnh. Khi tình trạng hôi thối ngày một nhiều, tôi và mọi người cố vớt rác, hạn chế xả nước thải nhưng không cải thiện được tình hình. Mong ngành chức năng có giải pháp xử lý trong thời gian tới", bà Yến nói.
Rạch Xuyên Tâm "phơi đáy" khi triều cường xuống thấp để lộ lòng rạch đầy rác. "Rác thải như vầy thì không thể chịu được. Chính quyền và người dân địa phương cần chung tay cải tạo vệ sinh môi trường nơi đây", chị Dẹt (ngụ quận 1) cho biết.
Nhiều người dân cho biết, khi con rạch cạn nước thì tình trạng hôi thối xảy ra. "Dù ngành chức năng chưa có đánh giá rõ ràng mức độ ảnh hướng của không khí ô nhiễm đối với sức khỏe mọi người, thật không an toàn cho người già, trẻ con nếu cứ sống mãi ở đây", một người dân sống hơn 20 năm ven con rạch nói.
Một đoạn rạch Xuyên Tâm chứa đầy rác thải.
Quan sát từ trên cao, lòng rạch không còn hiện hữu vì cây bụi và nhà tạm đan xen nhau, rạch Xuyên Tâm dường như biến mất.
Phía dưới tán cây bụi là những bãi rác lớn, nằm sát nhà ở của người dân sống ven con rạch.
Đi dọc theo con rạch này đến khu vực gần cầu Đỏ (quận Bình Thạnh), dòng chảy dần hiện ra, tuy nhiên nguồn nước bị ô nhiễm nặng, đen kịt.
Khu vực giao giữa 2 đoạn rạch ngắn gồm rạch Cầu Sơn và rạch Lăng (quận Bình Thạnh). Đây là hai rạch nhánh thuộc tuyến rạch Xuyên Tâm. Lòng rạch ở đoạn này khá thoáng, có nhánh thông ra sông Sài Gòn.
Năm 2021, TPHCM đã kiến nghị trung ương hỗ trợ 9.353 tỉ đồng cho dự án cải tạo rạch Xuyên Tâm.
Hiện ngành chức năng của thành phố đang hoàn tất thủ tục để trình HĐND TPHCM phê duyệt chủ trương đầu tư dự án cải tạo rạch Xuyên Tâm (quận Bình Thạnh, Gò Vấp) với chiều dài 8,2km. Ảnh chụp một đoạn rạch Lăng (thuộc rạch Xuyên Tâm) hướng ra sông Vàm Thuật.
Đoạn gần cuối rạch Xuyên Tâm có nhánh thông ra sông Sài Gòn, gần cầu Bình Lợi (TP Thủ Đức).
Mục tiêu chung của dự án là cải tạo môi trường rạch Xuyên Tâm, khơi thông dòng nước kết hợp xây dựng đường giao thông mới dọc hai bên rạch, xây bờ kè, hệ thống thu gom rác thải, nước thải...
Chủ tịch UBND TPHCM Phan Văn Mãi đã thống nhất chủ trương thành lập tổ công tác nghiên cứu, chuẩn bị thực hiện dự án cải tạo rạch Xuyên Tâm.
