Bạn biết gì về gà?

Gà là loài gia cầm không biết bay, đẻ trứng và cung cấp thực phẩm. Về cơ bản, đây là những gì hầu hết chúng ta biết về gà, không nhiều điều khác.

Điều đó bình thường, vì là một loài động vật mà con người có được lợi ích, chúng ta có xu hướng nhìn loài gà từ quan điểm thực dụng và quan điểm này rất khó thay đổi. Tuy nhiên, từ khoa học, gà được nghiên cứu rất nhiều vì chúng có tính xã hội, dễ nuôi và chúng nhanh chóng làm quen với con người. Đã đến lúc những kiến ​​thức hiện có về gà thâm nhập xã hội nhiều hơn một chút. Có thể bằng cách này, chúng ta thông cảm hơn với gà và học cách chăm sóc chúng tốt hơn.

Thật thuận tiện để bắt đầu trình bày với nguồn gốc. Gà mái và gà trống nhà (Gallus gallus domesticus) có nguồn gốc từ một loài chim nhiệt đới, gà trống đỏ (Gallus gallus), sống tự do trong các khu rừng ở Đông Nam Á. Khi hai loài này giao phối với nhau, chúng sẽ sinh ra gà con rất phong phú, đó là lý do tại sao giống nhà được coi là một phân loài của loài hoang dã.

Các nhà khảo cổ học từng tìm thấy hóa thạch của những con gà được thuần hóa ở cả Trung Quốc và Ấn Độ với niên đại gần 10.000 năm, nhưng một nghiên cứu di truyền chỉ ra rằng quá trình thuần hóa có thể đã diễn ra khoảng 58.000 năm trước, với sai số 16.000 năm. Nghĩa là hàng chục ngàn năm trước khi chăn nuôi và nông nghiệp trở nên phổ biến.

Cuộc sống của loài là một trải nghiệm hoàn toàn khác với con người. Trước tiên, chúng có một ý nghĩa hơn chúng ta: khả năng cảm nhận từ trường. Giống như các loài chim khác, chúng có la bàn bên trong, nhưng tại sao gà lại cần nó? Xét cho cùng, chúng là loài chim không biết bay với phạm vi sinh sống tương đối nhỏ, không liên quan gì đến loài chim di cư cần di chuyển hàng nghìn km. Sau đó, chúng ta phải nhớ gà rừng lông đỏ và môi trường sống của nó. Bất cứ ai đã từng ở trong một khu rừng nhiệt đới, với cây cối rậm rạp đến mức không thể nhìn thấy mặt trời, sẽ biết dễ dàng bị lạc như thế nào.

Thị lực của gà rất tuyệt vời, giống như của con người, nhưng trông không giống nhau. Chúng sử dụng mắt phải cho những chi tiết nhỏ như thức ăn, và mắt trái cho những kích thích mới, chẳng hạn như những kẻ săn mồi có thể xuất hiện. Ngoài ra, không giống như chúng ta, gà ít nhạy cảm với tia cực tím. Tuy nhiên, con người làm hạn chế tầm nhìn của gà khi chúng ta lấy đi ánh sáng tự nhiên và thay thế bằng ánh sáng nhân tạo.

Thính giác cũng là một giác quan quan trọng đối với gà từ khi còn rất nhỏ. Trên thực tế, một số nhà nghiên cứu cho rằng khi gà con còn ở trong trứng, chúng giao tiếp với nhau bằng âm thanh với mục tiêu nở cùng lúc. Về khứu giác và vị giác, có ý kiến ​​cho rằng gia cầm thiếu các giác quan này, nhưng sai lầm, ở gà cả hai giác quan đều khá phát triển. Ví dụ, chúng sử dụng mùi để phát hiện kẻ săn mồi. Thậm chí, một số nghiên cứu cho thấy dường như chính loài gà có thể phát ra mùi hương để cảnh báo những con khác trong đàn về sự hiện diện của kẻ săn mồi.

Với thế giới giác quan của gà, không thể bỏ qua yếu tố cảm ứng, làm nổi bật một hành động thường bị chỉ trích từ quan điểm của phúc lợi động vật. Cảm giác này chủ yếu được tìm thấy ở mỏ, thứ mà gà sử dụng để điều khiển môi trường như cách con người sử dụng tay. Tuy nhiên, người chăn nuôi thường cắt mỏ gà để ngăn chặn hiện tượng mổ lông hoặc ăn thịt đồng loại. Vì mỏ chứa nhiều đầu dây thần kinh nên điều này gây đau đớn vô cùng, căng thẳng và tàn tật.

Hóa ra gà là loài chim có số lượng đông đảo nhất hành tinh, nhưng cũng là loài sống tồi tệ nhất. Ở các trang trại quy mô lớn, nơi đôi khi 10.000 con gà mái sống trong một không gian nhỏ, các trường hợp ăn thịt đồng loại và tự làm hại bản thân là điều thường xuyên xảy ra. Cuộc sống mà con người trao cho gà không liên quan gì đến cuộc sống của những họ hàng hoang dã của chúng, những nhóm có số lượng nhỏ hơn nhiều.

Gà có một đời sống xã hội phức tạp. Các giác quan phát triển cho phép chúng có một hệ thống giao tiếp tinh vi, với hơn 24 cách phát âm khác nhau. Trong điều kiện tự nhiên, cả gà trống đỏ và phân loài gà nhà đều tạo thành các nhóm hỗn hợp từ 2 đến 15 cá thể, trong đó có một hệ thống phân cấp mạnh mẽ. Gà trống chiếm ưu thế nhất, chịu trách nhiệm bảo vệ lãnh thổ, theo sau một cách tuyến tính là những con đực còn lại và cuối cùng đến gà mái. Chúng cũng tương tác với các cá thể từ các nhóm khác và đôi khi xảy ra tranh chấp làm phá vỡ hệ thống phân cấp. Khi một nhóm đạt đến sự ổn định nhất định, số lần tranh chấp giảm đi, chúng ăn nhiều hơn và đẻ nhiều trứng hơn.

Điều quan trọng là chúng ta phải biết tác động tiêu cực mà việc thay đổi động lực xã hội của gà có thể gây ra cho loài vật này. Một thực tế có liên quan để hiểu hành vi của chúng là cả hai giới đều lăng nhăng. Mục tiêu của gà trống là giao phối với số lượng con cái nhiều nhất có thể và đẩy lùi những con đực còn lại. Thay vào đó, gà mái kén chọn hơn nhiều: gà trống càng có vị trí cao trong hệ thống phân cấp, chúng càng thích hơn. Khi một con trống kém ưu thế cố gắng giao phối với con mái (một hành vi cưỡng bức), nếu có con đầu đàn ở gần đó, nó sẽ đến giao tiếp và đẩy thuộc hạ của mình ra rồi thế chỗ. Tất nhiên, những con đực có vị thế thấp trong đàn cũng có thể có cơ hội, bởi vì con gà mái sẽ bỏ qua thứ bậc nếu chúng được đầy đủ thức ăn trong lúc tán tỉnh.

Sự cạnh tranh giữa những con đực để thụ tinh cho con cái vẫn tiếp tục bên trong cơ thể của con cái, vì gà mái có thể lưu trữ tinh trùng của các cặp khác nhau trong hai tuần và chính tinh trùng nhỏ sẽ cạnh tranh để thụ tinh cho trứng. Mặt khác, khi gà mái bị ép phải giao phối và không có con trống địa vị cao hơn đến giành chỗ, chúng có một con át chủ bài: chủ động tống xuất tinh trùng của những con trống kém ưu thế hơn và chỉ giữ lại tinh của những con mà chúng ưa thích.

Những điểm trên chỉ là một phần ngắn gọn về thế giới loài gà, vốn phức tạp hơn nhiều so với vẻ ngoài của chúng. Chúng ta có thể nói thêm rằng gà thể hiện sự đồng cảm với bạn đồng hành của mình, chúng có những tính cách khác nhau, gà con chơi đùa nếu chúng không bị căng thẳng. Gà có trí nhớ tốt như nhiều loài linh trưởng và bán cầu não của chúng được chuyên biệt hóa, điều này mang lại cho chúng sự tinh tế về tinh thần độc đáo. Nhưng trên hết, gà là chúng sinh có tình cảm (được mô tả trong sách khoa học "Understanding the sensory perception of chickens" của Birte L. Nielsen, Nhà xuất bản khoa học Burleigh Dodds in lần đầu tiên vào năm 2020) và cách con người đối xử với chúng có liên quan đến đạo đức.

T/H