Tháng 12/1978, David Trần, 33 tuổi, bán một phần số vàng tích lũy được, chơi lớn, mua một tòa nhà rộng hơn 200 mét vuông tại khu người Hoa và thành lập công ty Huy Fong chuyên sản xuất loại tương ớt độc nhất có tên Sriracha dựa theo công thức chuẩn người Thái.
Hơn 4 thập kỷ sau, Sriracha có mặt trên Survivor, Trạm vũ trụ quốc tế và vô số bàn ăn trên toàn thế giới. Theo công ty nghiên cứu thị trường NPD Group, thương hiệu mang logo con gà trống nắp xanh này xuất hiện tại gần như 10% các nhà bếp trên khắp nước Mỹ, đồng thời xếp thứ ba trên thị trường tương ớt trị giá 1,5 tỷ USD . Vượt qua nó là Tabasco thuộc sở hữu của gia đình McIlhenny từ năm 1868 và Frank's RedHot thuộc sở hữu của gã khổng lồ gia vị McCormick & Co.
Xem thêm: “Vua tương ớt” gốc Việt đối đầu người Thái
Ngày nay Huy Fong trị giá 1 tỷ USD dựa trên doanh thu ước tính 131 triệu USD vào năm 2020, theo công ty nghiên cứu IBISWorld. Điều đó biến ông Trần, người đàn ông năm nay ngoài 70 tuổi, trở thành tỷ phú tương ớt đầu tiên tại Mỹ.
Được biết, một số đối thủ cạnh tranh của Sriracha đã bị thâu tóm thời gian gần đây, trong đó điển hình là thương vụ McCormick mua lại thương hiệu nước sốt cay Cholula của Mexico với giá 800 triệu USD vào tháng 11/2020. Trong khi đó, David Trần không có ý định bán công ty. Ông dự định sẽ truyền lại công việc kinh doanh cho 2 người con là William, 47 tuổi và Yassie, 41 tuổi.
Sriracha cho tới nay đã trở thành thương hiệu lớn không tốn một xu quảng cáo, cũng không tăng giá bán buôn kể từ đầu những năm 1980. Nó cũng sống sót một cách thần kỳ trong đợt khan hiếm ớt vào mùa xuân năm ngoái - thời điểm Huy Fong phải tạm ngưng sản xuất vì không đủ nguyên liệu đầu vào.
“Tôi muốn tiếp tục tạo ra những sản phẩm chất lượng tốt. Tôi không nghĩ nhiều đến việc kiếm thêm lợi nhuận đâu”, David Trần chia sẻ với Forbes.
Hành trình ông Trần trở thành tỷ phú tương ớt tại Mỹ không mấy dễ dàng. Ông sinh năm 1945 trong một gia đình có 8 anh chị em.
Xuất phát từ việc nhận ra các loại tương ớt khác trên thị trường đa phần không đủ cay hoặc thiếu hương vị, người đàn ông này đã nảy ra ý tưởng kinh doanh mới: sản xuất loại tương ớt giữ nguyên vị tươi và cay từ công thức trứ danh đặc biệt.
“Tôi suy nghĩ rất nhiều vì giá ớt thường xuyên lên xuống”, ông Trần nói. “Nếu có thể bình ổn giá ngay cả khi giá ớt tăng lên, tôi sẽ có thể độc chiếm một thị trường”.
Tháng 1/1980, gia đình ông Trần chuyển đến Los Angeles, một phần vì anh rể cho biết có thể tìm thấy ớt tươi ở California. David Trần sau đó mua ớt từ các chợ địa phương, thành lập Huy Fong vào tháng 2/1980 và chọn chú gà trống làm biểu tượng in bao bì. Đơn giản vì Trần tuổi Dậu.
Đến năm 1987, nhu cầu tăng cao đến mức ông Trần buộc phải chuyển Huy Fong đến tòa nhà mới rộng 22 nghìn mét vuông ở Rosemead, phía đông Quận Los Angeles. Chưa đầy một thập kỷ sau, ông mua luôn nhà máy Wham-O cũ ngay bên cạnh để mở rộng cơ sở sản xuất.
Năm 2010, Huy Fong tiếp tục chuyển đến cơ sở lớn rộng hơn 60 nghìn mét vuông ở Irwindale, cách Rosemead không xa. Thời điểm phát triển nhanh chóng cũng có nghĩa thách thức đang chực chờ.
Năm 2013, thành phố Irwindale kiện Huy Fong vì mùi ớt phả ra từ nhà máy quá khó chịu. Một cơn bão tranh cãi nổ ra, trong khi các chính trị gia ngoài tiểu bang, bao gồm Thượng nghị sĩ Ted Cruz, đều khuyên Huy Fong nên rời khỏi Golden State.
Vốn là người nhút nhát trước báo giới, ông Trần giải quyết khủng hoảng bằng cách mở cửa nhà máy cho công chúng vào tham quan.
“Một trong những điều khiến Trần trở nên thu hút là ông ấy luôn miễn cưỡng kể câu chuyện của mình”, Griffin Hammond, đạo diễn một bộ phim tài liệu năm 2013 về Sriracha nói. “Tất cả những gì ông ấy quan tâm chỉ là điều hành công việc kinh doanh sao cho thật tốt”. Đến tháng 5/2014, thành phố rút đơn kiện.
Sau khi Sriracha tạo được tiếng vang, nhiều thương hiệu đi sau bắt đầu có xu hướng ăn theo làm hàng giả.
“Chúng tôi đã gửi một số thư yêu cầu ngừng hoạt động và đệ đơn kiện,” Rod Berman, một đối tác của Jeffer Mangels Butler & Mitchell kiêm đại diện Huy Fong cho biết. “David và Huy Fong có một loại nước sốt độc đáo. Không thương hiệu nào có thể thay thế Huy Fong và đó là tấm chắn bảo vệ tốt nhất mà họ có”.
Đến năm 2017, mối quan hệ giữa Huy Fong và Underwood Ranches, nhà cung cấp ớt độc quyền từ năm 1988, đổ vỡ. Huy Fong ban đầu kiện Underwood vì không hoàn trả khoản thanh toán vượt mức 1,4 triệu USD từ mùa trồng trọt trước. Trong khi đó, Underwood cáo buộc Huy Fong vi phạm hợp đồng vì thu mua ớt từ những nhà cung cấp khác. Tranh cãi kéo dài mãi cho đến năm 2021, khi một tòa phúc thẩm ở California yêu cầu Huy Fong bồi thường 23 triệu USD cho Underwood.
Được biết đến với biểu tượng chú gà trống trắng trên nhãn chai, Sriracha đánh thức vị giác của những người yêu ẩm thực và ngày càng phát triển hơn khi thu hút một lượng lớn người dùng trung thành. Mỗi năm, hàng triệu kilogram ớt Jalapenos được chế biến để tạo ra loại tương ớt huyền thoại của Huy Fong với vị cay nồng đặc trưng của ớt tươi, vị chua nhẹ của giấm và tỏi thơm nồng. Chúng được sử dụng trong hầu hết mọi món ăn, từ pizza, sushi, đến mì ống hoặc phở.
