Tại buổi toạ đàm Giáo dục đại học "Thách thức và Cơ hội" tổ chức mới đây, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Hoàng Minh Sơn so sánh tỷ lệ người theo học đại học (tức là toàn bộ sinh viên đang học so với người trong tuổi học đại học 18 - 23 tuổi) ở Việt Nam hiện thấp so với thế giới. Nếu tính quy mô trung bình 6.000 - 7.000 sinh viên/trường thì khá thấp dù số lượng trường nhiều.
Ông chỉ ra ba yếu tố dẫn đến tình trạng này. Thứ nhất, nhu cầu của thị trường kinh tế xã hội với nguồn nhân lực trình độ cao đại học, sau đại học chưa như các nước khác. Thứ hai là do nguồn cung. Năng lực đào tạo, chất lượng, cơ sở vật chất, tài chính một số trường đại học đang bị bó hẹp khiến số lượng không thể tăng nhanh. Đồng thời, chất lượng của các trường chưa đồng đều.
Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn.
Thứ ba, vấn đề người học, họ luôn cân nhắc giữa chi phí với lợi ích đạt được. Họ lựa chọn trường này hay trường kia, trong nước hoặc ngoài nước, thậm chí là đi học hay không đi học. Đặc biệt, nếu người học chưa tin tưởng chất lượng thì số lượng không thể tăng.
"Nhìn chung, quy mô đào tạo, yêu cầu nhân lực chất lượng cao chưa tương xứng. Nói cách khác, nguồn lực phát triển giáo dục đại học chưa tương xứng với yêu cầu phát triển quy mô và chất lượng", Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn nhấn mạnh.
GS.TSKH Đặng Ứng Vận, nguyên Phó Chủ tịch Hội đồng Khoa học Văn phòng Chính phủ cũng chỉ ra nguyên nhân tỷ lệ sinh viên so với toàn dân ở Việt Nam thấp. Trong đó ông nhấn mạnh đến sức hấp dẫn của giáo dục đại học với thế hệ trẻ giảm sút. Trước đây, nhiều người thi đại học nhưng một người đỗ, được vào đại học là vinh hạnh rất lớn. Còn hiện nay sinh viên vào trường không thấy háo hức như trước, học thế nào cũng vào được đại học, không trường top đầu thì sẽ vào các trường top trung hoặc thấp hơn. Điều này làm giảm động lực học tập của các em học sinh.
"Đáng lo ngại hơn là khi các em vào trường mà không có động lực học tập, không mặn mà với việc học thì sẽ rất khó khăn. Cùng với đó, mức lương sinh viên tốt nghiệp ra trường được trả quá thấp, như ngành giáo dục mầm non vẫn chỉ trả lương trung cấp, vậy thì làm sao có thể có cơ cấu giáo dục mầm non tốt?", chuyên gia nói.
GS.TSKH Đặng Ứng Vận, nguyên Phó Chủ tịch Hội đồng Khoa học Văn phòng Chính phủ.
Bên cạnh đó, sức tiêu thụ các sản phẩm giáo dục đại học hiện nay không cao, vì chúng ta vẫn tăng trưởng dựa trên lao động giá rẻ, đồng thời là các ngành công nghiệp phụ thuộc như gia công, lắp ráp.
Còn với những ngành công nghiệp cao cấp hơn, chúng ta chưa có các doanh nghiệp mang tính quyết định nền kinh tế như Samsung, Apple... mà chủ yếu vẫn là các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Nếu đã là doanh nghiệp nhỏ và vừa thì mỗi doanh nghiệp có một nhu cầu nhân lực riêng, trường đại học khó có thể đáp ứng được.
