"Thanh minh trong tiết tháng ba
Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh"
Hai câu Kiều này quen thuộc với hầu hết người Việt, cho thấy tầm quan trọng của Tết Thanh minh trong tâm thức dân gian, và nói đến Thanh minh là nói đến hoạt động tảo mộ.
Vì sao phải tảo mộ Tết Thanh minh?
Tết Thanh minh là khoảng thời gian thời tiết ôn hòa, sáng sủa, không khí mát mẻ dễ chịu, vạn vật sinh sôi, tươi tốt. Đây cũng là thời điểm thích hợp người Việt tưởng nhớ tổ tiên và người thân đã mất bằng việc sửa sang lại mộ phần, bởi Tết Thanh minh là dịp hướng về nguồn cội.
Thường thì trước Tết Thanh minh một ngày, các gia đình đã chuẩn bị cho việc cúng mộ với nhang, đèn, bánh trái, hoa... và các đồ mặn. Trong ngày Thanh minh, mọi người mang theo xẻng, cuốc ra nghĩa trang để đắp lại nấm mồ cho đầy đặn, rẫy bỏ cỏ dại và những cây bụi mọc trùm lên mộ, tránh việc rắn, chuột đào hang, làm tổ hay thu hút trâu bò đến phá, quấy rối hay xâm phạm tới linh hồn người đã khuất. Với những khu mộ đã xây, người ta quét dọn sạch sẽ. Tiếp theo, những người tảo mộ thắp hương, đặt lễ để cúng mộ.
Ngày Thanh minh, không chỉ người lớn mà cả trẻ con cũng được cho ra mộ để thăm viếng, bái tế tổ tiên, thân nhân đã khuất, vừa để nhận biết phần mộ của gia tộc, tiếp nối truyền thống uống nước nhớ nguồn, vừa học hỏi dần để tiếp nhận, tiếp nối phong tục truyền thống.
Tảo mộ Tết Thanh minh là phong tục đẹp của người Việt.
Không chỉ chăm sóc, thắp hương cho phần mộ gia tộc mình, trong dịp Tết Thanh minh, người Việt cũng giúp quét dọn, thắp hương cho những nấm mồ vô chủ hoặc ít người thăm viếng, thể hiện lòng thương cảm, chia sẻ... để người dưới mộ được ấm lòng, đỡ cô đơn buồn tủi.
Những gia đình sống xa quê không có điều kiện về đúng Tết Thanh minh thì có thể thu xếp về tảo mộ vào bất cứ ngày nào thuận tiện xung quanh ngày này.
Tiết Thanh minh là gì?
Mỗi năm có 24 tiết khí. Mỗi tiết khí ứng với một kiểu thời tiết cụ thể và trùng khớp với bốn mùa trong năm. Việc chia ra các tiết khí giúp con người tính toán thời điểm để gieo trồng ngũ cốc sao cho thuận với điều kiện thời tiết nhất.
Trên vòng tròn quỹ đạo Trái đát quay quanh Mặt trời, mỗi tiết khí là một điểm nằm cách nhau 15 độ. Quỹ đạo của Trái đất là một hình elíp chứ không phải hình cầu nên vận tốc di chuyển của Trái đất trên quỹ đạo xung quanh Mặt trời không phải là hằng số. Do đó, khoảng cách tính theo thời gian giữa các tiết khí không phải con số cố định. Khoảng cách giữa hai tiết khí liền kề nhau sẽ là 14-16 ngày.
24 tiết khí gồm:
6 tiết mùa xuân: Lập xuân, Vũ thủy, Kinh trập, Xuân phân, Thanh minh, Cốc vũ.6 tiết khí mùa hạ: Lập hạ, Tiểu mãn, Mang chủng, Hạ chí, Tiểu thử, Đại thử.6 tiết khí mùa thu: Lập thu, Xử thử, Bạch lộ, Thu phân, Hàn lộ, Sương giáng.6 tiết khí mùa đông: Lập đông, Tiểu tuyết, Đại tuyết, Đông chí, Tiểu hàn, Đại hàn.
Tiết Thanh minh là tiết khí thứ 5 trong năm và gần đứng cuối trong các tiết của mùa xuân. Khoảng thời gian này khí hậu ấm áp, mát mẻ, cây cỏ đâm chồi nảy lộc, vạn vật bước vào thời kỳ sinh trưởng. Ở miền Bắc Việt Nam, tiết Thanh minh là thời điểm trời đã hết mưa phùn, tình trạng nồm ẩm cũng đã hết, thời tiết trở nên trong sáng, dễ chịu.
Tiết Thanh minh năm 2022 bắt đầu từ ngày 5/4 đến hết ngày 19/4; sang 20/4 là ngày đầu tiên của tiết Cốc vũ.
