Rằm tháng Giêng hay còn được gọi là Tết Nguyên Tiêu là một trong những ngày rằm quan trọng đầu năm với người Việt. Khởi đầu suôn sẻ, mọi điều bình an cũng là một phần ước nguyện được người người gửi gắm trong ngày này bởi theo quan niệm của người xưa, cúng lễ cả năm cũng không bằng rằm tháng Giêng.
Mỗi món trong mâm cúng rằm tháng Giêng đều mang những ý nghĩa riêng biệt, không thể thiếu trong mâm cúng ngày rằm, bánh trôi hay còn được biết đến với tên gọi khác là chè trôi nước. Bánh trôi thể hiện cho mong muốn mọi việc trong năm mới đều được hanh thông, trôi chảy.
Nhân bánh có thể bằng các loại hoa quả nhưng chủ yếu làm từ đậu xanh đảo cùng dừa sợi, bên ngoài lấy bột gạo nếp gói thành từng viên tròn, rồi nấu chín, ăn dẻo dẻo, ngọt ngọt thơm thơm rất ngon miệng.
Sự tích bánh trôi trong ngày Nguyên tiêu được lưu truyền ở Trung Quốc thế này: Thời nhà Hán, có một cô gái là thợ làm bánh trôi phục vụ trong cung vua. Cô rất khéo tay nên thường được giữ trong cung và không được về nhà. Xa nhà quá lâu, cô rơi vào trầm cảm và chỉ muốn kết liễu đời mình.
Một vị quan biết vậy đã nghĩ ra cách để cô có thể gặp cha mẹ. Vốn là một thày bói, ông tung tin rằng sẽ có một trận hỏa hoạn kinh hoàng trong thành vào ngày 15 tháng giêng.
Lo ngại điềm không lành, nhà vua đã hỏi ý kiến vị quan nọ và được tư vấn rằng cả thành nên nổi lửa cùng làm bánh trôi để làm lễ vật, đồng thời treo đèn lồng đỏ để đánh lừa vị thần rằng cả thị trấn đã bị cháy.
Đương nhiên là sau rằm, mọi chuyện vẫn bình yên vô sự. Nhờ việc nhà vua cho gọi nhiều người đến hỗ trợ cùng làm bánh trôi mà gia đình cô gái nọ đã có thể đoàn tụ. Kể từ đó, trong dịp này, người dân Trung Quốc hình thành thói quen làm bánh trôi và treo đèn lồng.
