Trong bảng đề lịch sử ở chùa có ghi rõ các vị sư từng trụ trì chùa Từ Hiếu, mà gần nhất là thiền sư Thích Nhất Hạnh.
Chùa Từ Hiếu được nhắc nhớ nhiều hơn trong những năm gần đây, kể từ khi thiền sư Thích Nhất Hạnh về lại chùa xưa an trú đến khi viên tịch, sau 40 năm hoằng dương Phật pháp ở nước ngoài.
Thiền sư Thích Nhất Hạnh đặc biệt rất thích ngồi góc này nhìn ra hướng cổng tam quan chùa, nơi cách đây 80 năm, thiền sư đã xuất gia. Ảnh: Minh Hòa.
Sau cổng tam quan chùa là hồ bán nguyệt rất lớn, cảnh quan hiếm gặp so với các ngôi chùa cổ khác! Hồ được xây vào năm 1931 và đã trải qua nhiều lần trùng tu.
Chùa Từ Hiếu vốn là một thảo am giữa rừng thông. Gần 180 năm chiều dài lịch sử, trải qua bao xây dựng trùng tu, chùa vẫn mang dáng dấp cổ kính như xưa.
Chánh điện chùa Từ Hiếu xây theo lối ba căn, hai chái, phía trước thờ Phật, phía sau thờ Tổ, qua nhiều lần trùng tu vẫn giữ được dáng dấp cổ kính.
Bao thăng trầm của nhân thế dâu bể, chùa vẫn còn đó, yên tĩnh trầm mặc giữa lòng cố đô.
Đây là một trong những ngôi chùa nhiều cây xanh nhất ở Huế, với rất nhiều cây cổ thụ.
Cái sự “động” hiếm hoi ở chùa là nếp sinh hoạt thể thao của các điệu, chú tiểu ở một góc bên hông chùa với các thiếu niên ở gần chùa.
Dân gian còn quen gọi chùa Từ Hiếu bằng một quen thuộc dân giã khác: chùa Thái Giám, khi đây là ngôi chùa duy nhất ở Việt Nam là chốn nương tựa cuối cùng của những vị thái giám.
Có một nghĩa trang thái giám nằm trong khuôn viên chùa, với khoảng hơn 23 ngôi mộ nằm phía bên phải khuôn viên chùa, nếu nhìn từ chánh điện.
Nếu không để ý hoặc không tìm đọc trước thông tin về chùa, người ta dễ bỏ sót khu vực này. Bia mộ chỉ đơn giản ghi mỗi cái tên người đã khuất mà không ghi gì thêm, dù chỉ môt dòng năm sinh, năm mất hay quê hương bản quán.
Những ngôi mộ thái giám hư hại dần theo tháng năm, lẻ loi vài chân hương cắm vội không xua được nỗi cô quạnh!
Phần đời của những thái giám, là những gì đã qua khó thể quên của triều đại phong kiến, là một phần lịch sử không lặp lại bao giờ.
Ngôi chùa ấy, vì thế, lại dày thêm những giá trị văn hóa và lịch sử của cố đô Huế!
