Khi nhắc đến những công trình kiến trúc cổ, các dinh thự lâu đời ở Đà Lạt, người ta sẽ nhớ đến Dinh Bảo Đại, Lăng Nguyễn Hữu Hào hay biệt điện Trần Lệ Xuân. Nhưng ít ai biết đến sự tồn tại của Dinh Tỉnh trưởng, một công trình kiến trúc có tuổi đời hơn 110 năm, nằm trên một ngọn đồi cao ở trung tâm xứ sở sương mù.
Trước đây, dinh thự cổ này là nơi làm việc và sinh sống của thị trưởng kiêm tỉnh trưởng Tuyên Đức tại Đà Lạt nên được gọi là Dinh Tỉnh trưởng.
Tọa lạc trên một ngọn đồi có khuôn viên rộng, cao hơn 1.500 m so với mực nước biển, Dinh Tỉnh trưởng là một khối kiến trúc hình vuông được bao quanh bởi rất nhiều cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi.
Dinh thự mang lối kiến trúc cổ điển của châu Âu cuối thế kỷ XIX. Đầu thế kỷ XX, nơi này được thiết kế và xây dựng bởi người Pháp vào khoảng trước năm 1910, được xem là một trong những công trình kiến trúc lâu năm nhất và đẹp bậc nhất tại thành phố sương mù lúc bấy giờ.
Theo nhiều chuyên gia nhận định, khoảng rừng nhỏ trên ngọn đồi khu Dinh Tỉnh trưởng là mảng xanh đô thị duy nhất còn sót lại vẫn đang phần nào tạo sự cân bằng cảnh quan vốn hiếm hoi của khu Hòa Bình nói riêng và toàn khu vực trung tâm thành phố Đà Lạt nói chung.
Thảm thực vật ở đây còn phong phú bởi nhiều gốc cây cổ thụ hàng trăm tuổi bao quanh dinh thự, nhiều loại cỏ cây, hoa phát triển theo mùa tạo nên vẻ đẹp tự nhiên.
Với tuổi đời hơn 110 năm tuổi, nhiều mảng tường của dinh thự đã trở nên rêu phong, mang đậm dấu ấn của thời gian.
Tổng thể dinh thự là một khối hình vuông có hai tầng phía trên và một trệt dùng làm hầm để rượu. Phía sau có hai dãy nhà trước đây là nơi ở cho người giúp việc và người hầu.
Thời gian trước, khu dinh thự được dùng làm bảo tàng trưng bày những hình ảnh cổ xưa cùng với những kỷ vật văn hóa của người Đà Lạt. Sau khi bảo tàng dời đi, Dinh Tỉnh trưởng bị bỏ hoang cho đến tận ngày nay và những thế hệ người trẻ sinh sống tại Đà Lạt dường như nhiều người cũng vì vậy mà không biết đến sự tồn tại của nơi này.
Không gian độc đáo bên trong lầu một của Dinh Tỉnh trưởng từng được làm nơi trưng bày các kỷ vật, hình ảnh về Đà Lạt xưa. Một số kỷ vật vẫn còn sót lại sau khi bảo tàng này ngừng hoạt động.
Dinh Tỉnh trưởng nằm trên đỉnh một ngọn đồi ngay chính giữa trung tâm Đà Lạt, dựa lưng vào rừng cây cổ thụ ở phía Nam, cách khoảng 1 km về phía Đông là Hồ Xuân Hương.
Ông Lê Tuấn, một thợ làm vườn thường xuyên được thuê tới để dọn dẹp, chăm sóc cây ở Dinh Tỉnh trưởng cho biết, ông thường xuyên được đơn vị quản lý thuê dọn dẹp cỏ cây ở dinh gần 10 năm nay.
"Ngày xưa nơi này là chỗ ở của một người có chức cao trong tỉnh, giờ nó trở thành nơi làm việc của một đơn vị văn hóa của tỉnh rồi. Nhiều năm nay gần như nơi này bị du khách bỏ quên, ít người ghé thăm lắm", ông Tuấn nói.
Mới đây, UBND tỉnh Lâm Đồng chính thức có văn bản gửi đến Hội Kiến trúc sư Việt Nam đề nghị có ý kiến bằng văn bản về 3 phương án kiến trúc khu vực đồi Dinh Tỉnh trưởng Đà Lạt thuộc đồ án quy hoạch chi tiết khu Hòa Bình (TP Đà Lạt).
Theo UBND tỉnh Lâm Đồng, phương án được đa số ý kiến đồng thuận, lựa chọn cũng như đã được lãnh đạo Tỉnh ủy, UBND tỉnh lựa chọn là phương án Hotel du Printemps của kiến trúc sư (KTS) Thierry Van de Winagaert. Công trình được giữ nguyên vẹn và nâng cấp trở thành một bảo tàng Đà Lạt ở điểm cao mới (nâng cao 28 m), mở cửa cho mọi người dân tham quan. Bên cạnh đó, mang đến cho người dân thêm các trải nghiệm tiện ích hiện đại từ dịch vụ khách sạn, thương mại, trung tâm hội nghị quốc tế 1.500 chỗ đến việc tham quan không gian, cảnh quan đặc sắc.
