Thực tế, định hướng này đang được hiện thực hóa từng bước thông qua chương trình Skyborg với việc AI cho các tổ hợp máy bay không người lái để chúng có khả năng phối hợp với phi công con người. Theo đó, máy bay có người lái sẽ giống như trung tâm chỉ huy chiến thuật trên không đưa các robot chiến đấu vào vị trí để chúng tự tìm kiếm và tiêu diệt mục tiêu.
Viễn cảnh khi phi công điều khiển hạm đội máy bay không người lái
Ở thời điểm hiện tại, việc sử dụng các thiết bị không người lái trong chiến đấu đã khá phổ biến. Tuy nhiên, tất cả các loại phương tiện trên đều không có sự tự nhận thức, học tập khả năng chiến đấu, mà chỉ đơn thuần là “cánh tay nối dài” cho người điều khiển.
Điều này hoàn toàn khác biệt ở chương trình Skyborg do Không quân Mỹ phát triển. Phương tiện không người lái sẽ không phải là cỗ máy vô tri, mà được tích hợp AI giúp thực hiện nhiều dạng nhiệm vụ khác nhau. Thậm chí, trong nhiều tình huống, chúng sẽ có quyền tự tấn công mục tiêu theo danh mục đã được lập trình trước đó.
 |
| Viễn cảnh về phi đội kết hợp giữa máy bay có người lái và thiết bị bay không người lái, trong đó các máy bay có người lái sẽ đóng vai trò như trung tâm chỉ huy trên không đang được Không quân Mỹ định hướng phát triển trong tương lai. |
Lãnh đạo Cơ quan Mua sắm trang bị thuộc Không quân Mỹ, Will Rope đánh giá, nếu có thời gian tích lũy đủ lâu, Skyborg có thể có trí thông minh giống như các người máy trong bộ phim Hollywood “Chiến tranh giữa các vì sao”. Về cơ bản, chúng sẽ giảm bớt tối đa thao tác của phi công, người điều khiển đối với các phương tiện bay tương lai này. Chúng sẽ nhận lệnh, bay tới vị trí chiến đấu, tự tìm kiếm và tiêu diệt mục tiêu. Điều này từng bất khả thi trong quá khứ, nhưng AI đã thay đổi tất cả. Skyborg sẽ tự học tập thông qua các tình huống chiến đấu để phối hợp hiệu quả hơn với phi công trong thực tế.
Điểm quan trọng là AI trong lĩnh vực quân sự khác biệt hoàn toàn so với dân dụng. Nếu AI dân sự có thể mắc sai sót, thì điều này không được phép tồn tại đối với lĩnh vực quân sự. Bất kỳ sai sót nào đều có thể trả giá bằng mạng sống của người lính trên chiến trường. Dù được tự hoạt động, nhưng AI trên Skyborg vẫn được giám sát bằng các thuật toán đặc biệt để giảm thiểu các mối nguy cơ từ chính AI, cũng như sự can thiệp từ bên ngoài.
Với tiến độ phát triển hiện tại, Không quân kỳ vọng Skyborg sẽ hoàn thiện vào năm 2030 và đi vào chiến đấu trong những năm sau đó. Nó sẽ đóng vai trò như một phi công hỗ trợ không cần nghỉ ngơi, chịu được áp lực công việc để hỗ trợ phi công con người. Các chuyên gia quân sự Mỹ tin rằng, Skyborg có thể đảm nhiệm một khối lượng công việc lớn để giúp đỡ phi công con người trong các nhiệm vụ rủi ro cao như: Trinh sát, gây nhiễu, giám sát trên không, tấn công mục tiêu mặt đất và thậm chí là cả không chiến. Tuy nhiên, ở giai đoạn đầu tiên, Skyborg sẽ vẫn nhận lệnh chỉ huy trực tiếp từ phi công con người.
Nếu đáp ứng được các kỳ vọng trên, Skyborg sẽ mở ra kỷ nguyên tác chiến trên không mới, thậm chí là thay đổi các chiến thuật không chiến hiện tại. Trong đội hình hỗn hợp, các Skyborg giúp phi công người lái có khả năng nhận thức tốt hơn về tình huống chiến đấu để chủ động đưa ra các phương án tác chiến thích hợp.
 |
| Chi phí thấp, không gặp vấn đề về rủi ro sinh mạng của phi công, việc sử dụng các máy bay không người lái đang tạo ra định hướng phát triển mới trong tác chiến không quân. |
“Skyborg” cũng được nhiều quốc gia khác theo đuổi
Dù mang nhiều tên gọi khác nhau, nhưng không chỉ có Mỹ, nhiều quốc gia khác cũng bước vào cuộc đua tích hợp AI lên các phương tiện chiến đấu, trong đó có thiết bị bay không người lái để nâng cao hiệu quả chiến đấu.
Một trong những chương trình nhận được nhiều sự chú ý gần đây là thiết bị bay Loyal Wingman do chi nhánh Boeing tại Australia phát triển. Thiết bị bay này được phát triển theo yêu cầu của Không quân Australia và đã có chuyến bay thử đầu tiên hồi năm 2020. Dù chưa có nhiều thông tin về Loyal Wingman được công bố, nhưng nó được thiết kế để hoạt động phối hợp và tương tác với phi công con người.
Từ giữa những năm 2010, Pháp, Anh và Nhật Bản cũng khởi động các chương trình phát triển thiết bị bay không người lái tích hợp AI. Tất cả chúng được thiết kế để hoạt động trong Hệ thống tác chiến hợp nhất giữa người-robot, có khả năng tương tác qua lại. Điều này đồng nghĩa với việc thiết bị bay sẽ giống như là một phi công trong phi đội, chứ không đơn thuần là phương tiện bay không người lái.
 |
| Không chỉ có Mỹ, nhiều quốc gia trên thế giới cũng đang theo đuổi chiến lược phát triển các phương tiện không người lái quân sự có khả năng tác chiến kết hợp với máy bay chiến đấu truyền thống. |
Gần đây, Nga cũng công bố nhiều thông tin về dòng thiết bị bay S-70 Okhotnik. Nó đóng vai trò như một phương tiện phối hợp tác chiến với dòng máy bay Su-57. Dù không công khai chính thức, nhưng Okhotnik cũng được tích hợp AI với vai trò là phương tiện thực hiện các nhiệm vụ nguy hiểm thay thế cho Su-57 trong đội hình chiến đấu. Nga mới đây cũng giới thiệu mẫu phương tiện bay tích hợp AI tốc độ cao mới Grom (Thần sấm) mới. Thiết bị đa dụng này có thể hoạt động độc lập hoặc phối hợp trong đội hình tác chiến không quân.
Dù các chương trình phát triển phương tiện bay chiến đấu tích hợp AI hiện tại mới đang ở giai đoạn khởi động, tuy nhiên, với sự phát triển như vũ bão của công nghệ AI, sẽ không quá ngạc nhiên khi trong thập kỷ tới, các trận không chiến sẽ là sự kết hợp giữa con người-robot.
TUẤN SƠN (tổng hợp theo DefenseTalk, Topwar…)
