Từ khóa của năm 2022 nói về một chiêu thức thao túng tâm lý

Theo nhà xuất bản Merriam-Webster, trong năm 2022, không có một sự kiện nào cụ thể có thể lý giải cho việc từ "gaslighting" bỗng được tra cứu nhiều đột biến. Dù vậy, đơn vị này thống kê được rằng hoạt động tra cứu đối với từ "gaslighting" đã gia tăng tới 1.740% trong năm qua.

Hoạt động tra cứu từ "gaslighting" gia tăng một cách đều đặn, trải đều trong suốt cả năm. "Gaslighting" là một chiêu thức thao túng tâm lý áp dụng đối với một cá nhân trong một khoảng thời gian kéo dài, khiến nạn nhân tự nghi ngờ tính chính xác trong những suy nghĩ của bản thân, nghi ngờ cách bản thân nhìn nhận thực tế, nghi ngờ cả những ký ức của chính họ...

"Gaslighting" khiến một cá nhân sau quãng thời gian bị thao túng tâm lý sẽ rơi vào tình trạng rối loạn, thiếu tự tin về bản thân, nghi ngờ chính mình, không chắc chắn về tâm lý - xúc cảm của bản thân, thậm chí nghi ngờ cả sự vững vàng trong cách tư duy của chính mình, rồi càng lúc càng trở nên phụ thuộc vào người thực hiện hành vi thao túng tâm lý "gaslighting" đối với mình.

Trong các mối quan hệ, "gaslighting" được biết tới như một công cụ để người thao túng tâm lý gia tăng khả năng tác động và tầm ảnh hưởng đối với xúc cảm, suy nghĩ và hành động của nạn nhân.

Từ "gaslighting" lần đầu xuất hiện từ năm 1938, dù vậy, gần đây, từ này bất ngờ xuất hiện nhiều trở lại và được sử dụng thịnh hành hơn. Từ "gaslighting" đã từng được sử dụng hồi năm 1938 để đặt tên cho một vở kịch - vở "Gas Light" của nhà biên kịch người Anh Patrick Hamilton.

Nội dung vở kịch kể về hai người kết hôn sau một chuyện tình diễn ra chóng vánh, nhân vật nam chính - Gregory là một người chồng thao túng tâm lý vợ. Những điều mà người vợ nói ra thường bị Gregory bác bỏ và cho rằng đó hoàn toàn là những điều do đầu óc "có vấn đề" của người vợ tự suy diễn, tự huyễn hoặc mà ra.

Gregory còn yêu cầu những người giúp việc trong nhà tránh trò chuyện, bàn luận với người vợ "bất thường" của anh ta. Cách đối xử của Gregory đối với người vợ như thể vợ anh ta là người có vấn đề tâm lý bất thường chính là một chiêu thức thao túng tâm lý. Điều này khiến người vợ về lâu dài nghi ngờ chính bản thân mình và những nhận định của mình.

Về sau này, thuật ngữ "gaslighting" được sử dụng bởi các chuyên gia tâm lý để gọi tên một dạng hành vi kiểm soát, thao túng tâm lý kéo dài. Hiện tượng "gaslighting" thường xuất hiện trong những mối quan hệ có dấu hiệu bạo hành tâm lý.

Biên tập viên Peter Sokolowski làm việc tại nhà xuất bản Merriam-Webster đã chia sẻ về từ khóa của năm 2022: "Từ "gaslighting" dành để chỉ một sự lừa dối có chủ đích. Khi một người nhận ra sự lừa dối có chủ đích ấy, nó không chỉ đơn thuần là phát hiện ra một lời nói dối. Bởi "gaslighting" không đơn giản như một lời nói dối, nó là cả một chiến thuật hoặc một kế hoạch dài hạn.

Từ này đã được sử dụng nhiều hơn trong ngôn ngữ Anh từ vài năm trở lại đây, nhưng việc nó được tìm kiếm, tra cứu nhiều bất thường trong năm nay, rồi trở thành từ khóa của năm vẫn là một điều gây bất ngờ đối với tôi và nhiều đồng nghiệp".

Nhà xuất bản Merriam-Webster đưa ra từ khóa của năm dựa trên hoạt động thống kê các lượt tra cứu từ vựng tiến hành trên từ điển online của họ. Đơn vị này không tìm cách phân tích, lý giải tại sao trong một năm cụ thể, người dùng lại tra cứu một từ nào đó ở tần suất gia tăng đột biến. Năm ngoái, từ khóa mà đơn vị này đưa ra là từ "vaccine".