Ngày 5/3, TAND TP.HCM sẽ xét xử vụ án xảy ra tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB) và các đơn vị có liên quan, dự kiến kéo dài trong 2 tháng. Bị cáo Trương Mỹ Lan, Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, bị truy tố về các tội: “Tham ô tài sản”, “Đưa hối lộ” và tội "Vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng".
Bà Lan bị xác định có vai trò chính, gây thiệt hại cũng như chiếm đoạt hàng trăm nghìn tỷ đồng của Ngân hàng SCB thông qua hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát.
"Vòi bạch tuộc" hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát
Năm 1992, bà Trương Mỹ Lan (SN 1956) thành lập Công ty TNHH Vạn Thịnh Phát, ban đầu hoạt động trong lĩnh vực thương mại và kinh doanh nhà hàng - khách sạn. Sau này, công ty mở rộng thành Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh bất động sản với nhiều nhà hàng, khách sạn, cao ốc văn phòng và cao ốc căn hộ.
Sau nhiều năm, bà Trương Mỹ Lan đã tạo nên một "hệ sinh thái" Vạn Thịnh Phát với loạt công ty con như: CTCP Vạn Thịnh Phát, CTCP Đầu tư An Đông, CTCP Đầu tư Time Square, Công ty Tập đoàn Sài Gòn Penisula,...
Đây là nhóm công ty chuyên liên kết đầu tư bất động sản. Ngay từ những ngày đầu thành lập (2007), các doanh nghiệp này được cho là có liên quan đến nhóm cổ đông của Ngân hàng Sài Gòn (SCB). Đặc điểm chung của nhóm này là có vốn điều lệ đăng ký “siêu khủng”, đều trên dưới 10.000 tỷ đồng.
Vạn Thịnh Phát có 2 công trình lớn là Khách sạn Thương mại An Đông - Windsor Plaza Hotel, Cao ốc căn hộ cao cấp Sherwood Residence.
Tại TP.HCM, bà Trương Mỹ Lan được mệnh danh là "bà trùm" của những dự án bất động sản "khủng" nằm tại nhiều vị trí đắc địa bậc nhất Sài Gòn như Times Square, VTP Office Building, khách sạn Duxton, Union Square...
Bên cạnh đó, Vạn Thịnh Phát còn sở hữu hàng loạt siêu dự án khác như: Khu dân cư Bonville Land, Khu dân cư cao cấp Sterling Residence, Khu căn hộ cao cấp Lambert Residence, Thuận Kiều Plaza; nhà hàng cà phê Central Nguyễn Huệ, nhà hàng Hữu Nghị và nhà hàng Đức Bảo, đều nằm ở trung tâm quận 1, TP.HCM.
Trong một thời gian dài, Vạn Thịnh Phát được xếp vào hàng những công ty gia đình lớn và bí ẩn nhất Việt Nam. Thông tin về lãnh đạo doanh nghiệp này rất ít và hầu hết gần như không tiếp xúc với giới truyền thông.
Chỉ đến khi đám cưới giữa Trương Huệ Vân - doanh nhân thế hệ thứ tư của Trương gia tộc với ca sĩ, nhạc sĩ Thanh Bùi diễn ra hồi cuối năm 2013 thì thông tin về Vạn Thịnh Phát mới được biết đến nhiều hơn.
Trong năm 2022, Vạn Thịnh Phát được nhắc tên nhiều trên báo chí với vai trò có liên quan đến 2 công ty trúng đấu giá đất ở Thủ Thiêm. Cụ thể là CTCP Sheen Mega trúng đấu giá lô 3-8 với mức giá 4.000 tỷ đồng và CTCP Dream Republic mua lô 3-5 với giá 3.820 tỷ đồng. Tuy nhiên, hai công ty này cũng "nối gót" Tân Hoàng Minh bỏ cọc sau khi trúng đấu giá đất Thủ Thiêm.
Trên thực tế, nổi bật nhất trong hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát là nhóm các định chế tài chính, gồm Ngân hàng SCB, Công ty chứng khoán Tân Việt, CTCP Đầu tư tài chính Việt Vĩnh Phú. Trong đó, Ngân hàng SCB được xem là tổ chức chính cấp vốn cho các doanh nghiệp trong hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát.
Bà Trương Mỹ Lan thường xuyên nắm giữ 80-90% cổ phần Ngân hàng SCB qua hình thức nhờ người đứng tên sở hữu cổ phần và có tiếng nói quyết định tại nhà băng có quy mô tài sản lên tới hơn nửa triệu tỷ đồng này.
Bà Trương Mỹ Lan và hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát rút tiền của SCB thông qua các doanh nghiệp bất động sản, nhà hàng, khách sạn; thông qua các dự án, tài sản chưa đủ điều kiện pháp lý, được nâng khống giá trị...
Bên cạnh đó, bà Trương Mỹ Lan còn có mạng lưới nhiều công ty vỏ bọc tại các vùng lãnh thổ, quốc gia “thiên đường thuế”.
Theo kết luận điều tra của CQĐT Bộ Công an, quá trình hoạt động, Tập đoàn Vạn Thịnh Phát đã xây dựng hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát với hơn 1.000 doanh nghiệp gồm các công ty con, công ty thành viên trong và ngoài nước, với hàng trăm cá nhân được thuê đứng tên đại diện pháp luật hoặc là người có quan hệ họ hàng, cán bộ, công nhân viên.
Thế lực tai tiếng trong cả thập kỷ
Trong cả thập kỷ qua, Vạn Thịnh Phát được xem là một trong những tập đoàn hàng đầu ở Việt Nam trong lĩnh vực đầu tư kinh doanh bất động sản, có tiềm lực tài chính được cho là rất mạnh, thường xuyên có mặt ở những dự án rất lớn và các thương vụ thâu tóm đình đám nhưng cũng khá kín tiếng.
Ngoài những tiếng tăm trong kinh doanh, nữ doanh nhân Trương Mỹ Lan cũng không ít lần bị nhắc tên trong các vụ bê bối.
Năm 2014, bà Trương Mỹ Lan được ông Dương Chí Dũng nêu tên tại phiên tòa xét xử ông Dương Tự Trọng, liên quan tới một lãnh đạo Bộ Công an.
Năm 2016, báo chí cũng nhắc nhiều đến tên bà Lan vì một số nhân vật trong "Hồ sơ Panama" có tên giống với tên vợ chồng bà. "Hồ sơ Panama" là vụ rò rỉ tài liệu lớn nhất trong lịch sử thế giới, tiết lộ cách thức những người giàu có và quyền lực chuyển tiền ra nước ngoài từ năm 1977 cho tới cuối tháng 12/2015.
Năm 2017, cái tên Trương Mỹ Lan tiếp tục được nhắc nhiều trên truyền thông với thông tin bà cùng 9 thành viên khác trong gia đình nộp hồ sơ xin thôi quốc tịch Việt Nam. Sau đó bà cùng người thân đều rút hồ sơ và đã được trả lại.
Bà cũng từng là bị đơn trong một vụ kiện đòi nợ của một Việt kiều Hong Kong (Trung Quốc).
Trong năm 2022, Tập đoàn Vạn Thịnh Phát bị Thanh tra Chính phủ nêu tên có sai phạm trong các dự án chuyển đổi nhà, đất tại TP.HCM.
Vào tháng 10/2022, nữ doanh nhân Trương Mỹ Lan - Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát - bị Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an khởi tố, bắt tạm giam để điều tra về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
Bà Trương Mỹ Lan bị truy tố về các tội: “Tham ô tài sản”, “Đưa hối lộ” và tội "Vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng".
Trong 85 bị cáo còn lại, có 45 cựu lãnh đạo, cán bộ Ngân hàng SCB; 15 cựu cán bộ Ngân hàng Nhà nước (NHNN); 3 cựu cán bộ Thanh tra Chính phủ; 1 cựu cán bộ Kiểm toán Nhà nước. Có 5 bị cáo là cựu lãnh đạo SCB đang bị truy nã.
Trong 86 bị cáo, có 13 người bị truy tố ở khung hình phạt tù 20 năm, chung thân hoặc tử hình.
Theo cáo trạng, mặc dù không giữ chức vụ gì trong Ngân hàng SCB, nhưng do nắm 91,5% cổ phần SCB (cho cá nhân, pháp nhân khác đứng tên) nên thực tế, bị cáo Trương Mỹ Lan có "quyền lực" chi phối, chỉ đạo, điều hành tuyệt đối mọi hoạt động của SCB.
Đồng thời, Trương Mỹ Lan là chủ Tập đoàn Vạn Thịnh Phát và chủ các công ty trong hệ sinh thái này, nên bà Lan bằng nhiều thủ đoạn như: tuyển chọn, bố trí nhân sự thân tín vào các vị trí chủ chốt tại SCB; thành lập các đơn vị thuộc SCB chỉ để cho vay, giải ngân theo yêu cầu; thành lập các công ty "ma", tạo lập hồ sơ vay khống; cấu kết với các công ty liên quan tạo lập khoản vay, chiếm đoạt tiền của SCB; thông đồng, câu kết với các công ty thẩm định giá để nâng khống giá trị tài sản đảm bảo; lập phương án rút tiền, cắt đứt dòng tiền sau khi giải ngân; mua chuộc cán bộ, lãnh đạo cơ quan chức năng để bưng bít, che giấu sai phạm tại SCB...
Đến ngày 17/10/2022, còn 1.284 hồ sơ vay, tương đương dư nợ 677.286 tỷ đồng, không có khả năng thu hồi (nợ gốc 483.971 tỷ đồng, lãi/phí 193.315 tỷ đồng). Nợ gốc của Trương Mỹ Lan chiếm 93% tổng dư nợ tại SCB.
Sau khi trừ giá trị tài sản đảm bảo các khoản vay, từ ngày 1/1/2018-7/10/2022, bị cáo Trương Mỹ Lan tham ô tài sản hơn 304.000 tỷ đồng nợ gốc, và hơn 129.000 tỷ đồng lãi suất phát sinh từ nợ gốc, sau khi trừ giá trị tài sản đảm bảo cho các khoản vay. Như vậy, Trương Mỹ Lan và các đồng phạm liên quan giúp sức cho bị cáo đã gây thiệt hại cho SCB tổng cộng gần 498.000 tỷ đồng.
Trước đó, các kết quả điều tra, cũng cho thấy, các bị can đã có hành vi gian dối trong việc phát hành, mua bán trái phiếu trái quy định của pháp luật để chiếm đoạt hàng nghìn tỷ đồng của người dân trong thời gian năm 2018-2019. Có 13 bị cáo bị truy tố ở khung hình phạt tù 20 năm, chung thân hoặc tử hình, trong đó bà Trương Mỹ Lan bị cáo buộc tham ô hơn 304.000 tỷ đồng của Ngân hàng SCB. Nhiều người ký khống hàng trăm các khoản vay, giúp sức cho Trương Mỹ Lan chiếm đoạt hàng trăm nghìn tỷ đồng. Trong đó có, Đinh Văn Thành (cựu Chủ tịch HĐQT SCB, đang bị truy nã); Võ Tấn Hoàng Văn (cựu Tổng giám đốc SCB); Bùi Anh Dũng (cựu Chủ tịch HĐQT SCB); Trương Khánh Hoàng (cựu Phó Tổng giám đốc SCB); Trần Thị Mỹ Dung (cựu Phó tổng giám đốc SCB); Hồ Bửu Phương (cựu Phó tổng giám đốc CTCP Tập đoàn VTP); Nguyễn Phương Anh (cựu Phó Tổng giám đốc Công ty Sài Gòn Peninsula); Đặng Phương Hoài Tâm (cựu Trưởng văn phòng HĐQT Tập đoàn VTP); Trương Huệ Vân (cựu Tổng giám đốc CTCP đầu tư Tập đoàn VTP, cháu ruột Trương Mỹ Lan)...
