Tối 21/1, hàng nghìn người tập trung tại khu Chinatown ngoại ô đầu tiên của Mỹ để tham dự lễ hội chào đón Tết Nguyên đán.
Đây là bữa tiệc đón Tết Nguyên đán đầu tiên ở Monterey Park kể từ khi đại dịch Covid-19 bắt đầu cách đây ba năm.
Đêm lễ hội hóa thảm kịch
Âm nhạc rộn ràng, thức ăn đường phố và vòng quay ngựa gỗ tạo nên không khí lễ hội ấm áp. Dọc theo đường phố, mọi người nhảy múa chào đón năm mới.
Một giờ sau khi bữa tiệc ngoài trời kết thúc, cuộc khiêu vũ vẫn tiếp diễn bên trong câu lạc bộ khiêu vũ Star Ballroom Dance Studio (gọi tắt là Star) trên Đại lộ West Garvey.
Trong suốt hơn ba thập kỷ qua, nơi này trở thành điểm hẹn ngọt ngào bậc nhất trong thành phố, quy tụ những người phụ nữ và đàn ông ở độ tuổi 50, 60 tới khiêu vũ.
Họ cùng nhau thể hiện những động tác khiêu vũ điêu luyện, có người bắt đầu những bước nhảy cơ bản, và cũng có những người tới đó chỉ để giản là được ở bên nhau. Một số người gọi nơi này là gia đình.
Vào khoảng 22h20, trong khi vài chục người đang ở bên trong studio, vài cặp bạn nhảy đang xoay người trên sàn gỗ sáng bóng, một người đàn ông mặc áo khoác đen dày, đội mũ trượt tuyết bước vào, nhắm bắn và bắt đầu nổ súng bừa bãi.
 |
| Star Ballroom Dance Studio vốn là điểm hẹn ngọt ngào bậc nhất ở Monterey Park dành cho những người thích khiêu vũ. Ảnh: AP. |
Với nhiều người dân Mỹ, đó là đêm thứ 21 của năm 2023 và đối với nhiều người gốc Á đang đón đợi Tết Nguyên đán - vốn được hơn một tỷ người trên toàn thế giới thuộc nhiều nền văn hóa tham gia - đó là đêm giao thừa.
Ở giữa điểm tụ họp chỉ cách trung tâm Los Angeles 15 phút lái xe về phía đông, người đàn ông 72 tuổi đã gây ra vụ xả súng hàng loạt thứ năm trong năm ở Mỹ.
Cảnh sát xác định nghi phạm là Huu Can Tran, một người gốc Á nhập cư làm công việc lái xe tải. Nghi phạm - đã tự sát trong xe sau khi đụng độ với cảnh sát ở Torrance, cách Monterey Park hơn 46 km.
Huu Can Tran từng là khách quen ở Star.
Người đàn ông 72 tuổi đã bắn hơn 20 người, 11 nạn nhân trong số đó thiệt mạng. Phần lớn nạn nhân là người gốc Á và chi tiết này lập tức làm dấy lên nỗi sợ hãi rằng họ bị nhắm tới vì gốc gác của bản thân.
Đêm thứ bảy tràn ngập không khí lễ hội bỗng dưng biến thành ngày cuối tuần chìm trong đau khổ và sợ hãi. Nơi được nhiều người gốc Á cho là “an toàn nhất nước Mỹ” đột ngột bị ghi tên lên bản đồ những điểm xảy ra xả súng hàng loạt.
Vào lúc 22h22, cảnh sát Monterey Park nhận cuộc gọi 911 đầu tiền từ câu lạc bộ khiêu vũ: Có tiếng súng nổ bên trong Star Ballroom Dance Studio trên đường chính của thành phố.
Cảnh sát từ bộ phận sĩ quan 77 đã phản ứng trong vòng ba phút.
Bên trong Star, mọi người nấp dưới gầm bàn, trốn vào các góc và chạy trốn bằng mọi cách có thể.
Đại úy Andrew Meyer thuộc Sở Cảnh sát hạt Los Angeles cho biết khách hàng “chạy ra khỏi phòng, la hét”.
Cảnh sát trưởng Scott Wiese của Monterey Park cho biết thêm khi các cảnh sát đến bãi đậu xe, cảnh tượng “rất hỗn loạn. Có người bị thương, nhiều người tìm cách chạy ra khỏi cửa”.
Trên radio cảnh sát, thông báo lúc 22h33 ghi rằng “tất cả các đơn vị 122 West Garvey đã sẵn sàng tiến vào”.
Các sĩ quan cảnh sát - một số mới bắt đầu công việc vài tháng, nhiều người đang làm nhiệm vụ sau khi tham gia lễ hội đường phố - tiến vào căn phòng hỗn loạn: Những vũng máu trên sàn, mọi người la hét và than khóc.
Nhiều sĩ quan đã trải qua khóa huấn luyện bắn súng tích cực trong vài tuần qua. Tuy nhiên, ông Wiese, người mới nhậm chức cảnh sát trưởng hôm 19/1, nói rằng: “Các sĩ quan đã bắt gặp một cảnh tượng mà không ai trong số họ chuẩn bị tinh thần… Và các sĩ quan trẻ tuổi của tôi đã làm công việc của họ”.
Giữa sàn khiêu vũ, một người phụ nữ và một người đàn ông nằm bất động.
 |
| Bên trong phòng khiêu vũ Star Dance Studio ngày 23/1, hai ngày sau khi xảy ra vụ xả súng gây rúng động. Ảnh: Reuters. |
Lúc 22h38, trên máy scanner của những nhân viên cứu thương đầu tiên tại hiện trường có báo cáo: “Có nhiều bệnh nhân. Chúng tôi vẫn đang xác định số lượng”.
Điệu nhảy cuối cùng
Tổng cộng, các sĩ quan tìm thấy 10 người thiệt mạng - năm nam giới, năm nữ giới - và 10 người khác bị thương. Robert Luna, Cảnh sát trưởng hạt Los Angeles, sau đó xác nhận một thi thể được tìm thấy trong chiếc xe bên ngoài studio, có lẽ bị bắn trước khi xảy ra vụ xả súng hàng loạt. Những nạn nhân còn lại ở trong phòng khiêu vũ.
Thêm một nạn nhân tử vong được xác nhận hôm 23/1 tại trung tâm y tế LAC+USC, nâng tổng số nạn nhân thiệt mạng lên 11 người. Một trong số nạn nhân thiệt mạng ở độ tuổi 50, sáu người ở độ tuổi 60 và bốn người ở độ tuổi 70.
Cách đó hơn 20 km, trên radio của Sở cứu hỏa Verdugo, người điều phối đưa ra một cảnh báo: “Yêu cầu các đơn vị bổ sung, nhiều nạn nhân, vết thương do đạn bắn”.
Thêm nhiều cảnh sát đến, xe cấp cứu, những người bạn lo lắng, những người đã có mặt tại lễ hội. Bên ngoài Star, đám đông ngày càng lớn hơn; bên trong, một hiện trường án mạng khủng khiếp.
Bà My Nhan - gia đình thường gọi là Mymy - là người đầu tiên bị bắn chết trong vụ xả súng - theo xác nhận từ gia đình.
 |
| Bà My Nhan, 65 tuổi, một trong những nạn nhân trong vụ xả súng hôm 21/1. Ảnh: Fonda Quan/ AP. |
Gia đình chia sẻ rằng câu lạc bộ khiêu vũ này là điểm lui tới mỗi cuối tuần của bà My Nhan và “thật đau đớn, hôm thứ bảy là điệu nhảy cuối cùng của bà”.
Các nhân chứng nói rằng một nạn nhân hay được gọi là ông Ma, ông chủ Ma, là người hướng dẫn khiêu vũ rất được lòng các khách hàng, nằm trong số những người bị bắn gục đầu tiên. (Người này về sau được xác định là Ma Ming Wei).
Những nạn nhân bị thương được đưa đến một số bệnh viện.
Các vỏ đạn mà cảnh sát tìm thấy bên trong câu lạc bộ khiêu vũ cho thấy nghi phạm đã bắn 42 viên đạn, ông Luna cho biết vào cuối ngày 23/1.
Hạ nghị sĩ Judy Chu (đảng Dân chủ, bang California), người từng đảm nhiệm ba nhiệm kỳ thị trưởng của Monterey Park, bày tỏ đau xót: “Sự việc có thể còn tồi tệ hơn rất nhiều. Một giờ trước khi xảy ra vụ xả súng, hàng nghìn người đã tụ tập cách hiện trường chỉ một dãy nhà để đón Tết Nguyên đán”.
 |
| Người phụ nữ nghẹn ngào tại góc tưởng niệm cho 11 nạn nhân bị sát hại tại câu lạc bộ khiêu vũ Star Ballroom Dance Studio ở Monterey Park. Ảnh: AP. |
Người hùng lao vào tước súng của nghi phạm ở Lai Lai
Khoảng 20 phút sau khi nghi phạm rời Star ở Monterey Park, ông ta tới Lai Lai Ballroom & Studio (gọi tắt là Lai Lai), cách Alhambra chưa đầy 5 km về phía bắc.
Brandon Tsay, nhân viên làm việc bán thời gian tại Lai Lai, lúc đó đang ở trong sảnh thì nhìn thấy người đàn ông với khẩu súng trên tay. Ông bà của Tsay là những người thành lập studio này.
Chàng trai 26 tuổi kể lại với ABC: “Ông ấy nhìn quanh phòng, có vẻ như đang tìm mục tiêu để bắn. Ông ấy bắt đầu nạp đạn. Tôi nhận ra rằng phải giành vũ khí ra khỏi tay ông ta”.
Tsay kể rằng anh lao vào người đàn ông và chộp lấy khẩu súng. Vũ khí này về sau được cảnh sát xác định là “súng lục tấn công bán tự động có băng đạn”.
Nghi phạm “đã đánh vào mặt tôi”, Tsay nói. “Ông ấy đập vào gáy tôi. Tôi đang cố gắng giẳng khẩu súng ra khỏi ông ta”.
Tsay thắng thế, chĩa súng vào người đàn ông và hét lên: “Đi khỏi đây! Tôi sẽ bắn!”.
Người đàn ông do dự, sau đó bước ra ngoài và chạy trở lại chiếc xe tải màu trắng, Tsay cho biết.
Tsay gọi cảnh sát, khẩu súng vẫn còn trong tay.
 |
| Đoạn camera an ninh cho thấy cảnh Brandon Tsay giật lấy súng từ ông Huu Can Tran, nghi phạm chính trong vụ xả súng làm chết 11 người ở thành phố Monterey Park, California hôm 21/1. Ảnh: Lai Lai Ballroom/ABC News. |
“Nghi phạm bước vào đó, có lẽ định giết nhiều người hơn”, cảnh sát trưởng Luna cập nhật trong cuộc họp báo ngày 23/1. Ông gọi Tsay là anh hùng.
Vài phút sau cuộc gọi của Tsay, cảnh sát đã bao vây Lai Lai. Không có ai bị thương. Các nhà điều tra bắt đầu tìm kiếm bằng chứng, và khẩu súng mà Tsay lấy được hóa ra lại chính là chìa khóa. Họ nhanh chóng truy dấu vũ khí, một khẩu Cobray M11 9 mm bán tự động, từ đó tên và thông tin liên quan tới nghi phạm đã lộ diện.
Vào sáng 22/1, một tờ giấy viết tay được dán trên cửa của Lai Lai: “Đóng cửa để tưởng niệm Thảm kịch Stardance”.
Nghi phạm có thể đã tìm cách điều trị y tế ngay trước khi dừng ở Torrance, các nguồn tin nói với CNN.
Một bệnh viện trong khu vực đã phản ánh với cảnh sát về một người đàn ông, được cho là giống với đối tượng bị truy nã, vào phòng cấp cứu, tìm cách điều trị vết thương do đánh nhau.
Các nguồn tin cho biết người này đã đợi một thời gian rồi rời bệnh viện mà không được điều trị.
 |
| Lai Lai Ballroom & Studio ở Alhambra. Ảnh: Washington Post. |
Khoảng 23h30 tối 21/1, Thị trưởng Monterey Park Henry Lo bắt đầu nhận được các dòng tweet từ bạn bè và người dân, báo tin cho ông về một vụ nổ súng trong thành phố.
Ông Lo đã dành ngày thứ bảy tại lễ hội, giữa hàng nghìn người chen chúc trên các con phố ở trung tâm thành phố. Không khí lễ hội lúc đó đầy vui tươi, tràn ngập hy vọng rằng năm mới này có thể mang lại sự nhẹ nhõm sau khi Covid-19 buộc ban tổ chức phải hủy bỏ hai lễ hội trước đó.
Nhưng bây giờ, vị thị trưởng không biết phải nghĩ gì. “Tôi không thể tin được điều này đang xảy ra - nó đang xảy ra sao? Đó có phải là một trò đùa, một trò chơi khăm?”, ông kể lại.
Suốt đêm, ông Lo tất bật hỏi thăm bạn bè và gia đình. Ông lái xe ngang qua hiện trường, cách tòa thị chính vài dãy nhà, nhưng không đi vào khu vực có băng phong tỏa của cảnh sát, vì không muốn làm phiền công việc của giới chức trách.
Thị trưởng gọi cho quản lý thành phố Monterey Park, Ron Bow. Ông Bow đã liên lạc với cơ quan thực thi pháp luật và xác nhận với thị trưởng: Điều tồi tệ nhất có thể tưởng tượng đã xảy ra.
 |
| Đồ họa: CNN. Việt hóa: Duy Anh. |
Tan vỡ
Tại Washington, Tổng thống Joe Biden đã được thông báo về vụ xả súng lúc 5h45 sáng 22/1 và ông chỉ đạo FBI hỗ trợ chính quyền địa phương.
Khi Mặt Trời mọc trên dãy núi San Gabriel ở phía đông bắc Los Angeles, hoạt động hỗ trợ nạn nhân được mở bên trong một trung tâm cách địa điểm nổ súng năm dãy nhà. Các bệnh viện kêu gọi trợ giúp. Các quan chức, cảnh sát và người chuyên trách khác trấn an người dân đang lo lắng và khẳng định họ đang truy tìm nghi phạm.
“Chúng tôi tưởng rằng cuối cùng chúng tôi cũng trở lại bình thường, nhưng rồi điều khủng khiếp này lại xảy ra - tôi cảm thấy tan vỡ”, Hạ nghị sĩ Chu trải lòng.
Bà nói thêm rằng Monterey Park được biết đến là một “nơi an toàn và yên tĩnh”. “Chúng tôi coi đó là nơi để nuôi dạy con cái và trải nghiệm cuộc sống chất lượng cao”.
Monterey Park là ethnoburb gốc Á đầu tiên ở Mỹ. Ethnoburb là khu đô thị thịnh vượng nơi những người di cư tới từ Trung Quốc chiếm phần lớn dân số.
Đây là vùng ngoại ô được các nhà phát triển người Mỹ gốc Hoa dán nhãn là “Đồi Beverly của Trung Quốc”. Ngày nay, người Mỹ gốc Á chiếm khoảng hai phần ba dân số.
Vào sáng 22/1, khi cư dân đang bàng hoàng về vụ nổ súng, cảnh sát ở Torrance, một thành phố ven biển cách Monterey Park hơn 40 km về phía tây nam, phát hiện một chiếc xe tải màu trắng giống với mô tả về chiếc xe của nghi phạm.
 |
| Vị trí Monterey Park và Torance. Đồ họa: OpenStreetMap. |
Theo lời ông Luna, vào lúc 10h20, khi các sĩ quan dừng lại phía sau, chiếc xe tải đã đi vào bãi đậu xe của trung tâm mua sắm ở đại lộ Hawthorne và Sepulveda.
Trên radio của cảnh sát, các sĩ quan được lệnh ngăn không cho xe cộ đi vào khu vực đỗ xe bên ngoài trung tâm mua sắm có các cửa hàng Walmart, PetSmart và Hobby Lobby.
Xe cảnh sát tới thêm, chạy rải rác trên bốn làn đường để chặn đường và bao vây xe nghi phạm.
Khoảng 10h40, một sĩ quan tại hiện trường thông báo trên radio: “Vụ án Monterey Park đêm qua và vụ này có liên quan”.
Hai mươi phút sau, một sĩ quan khác nói: “Chúng ta nên bắt đầu tổ chức kế hoạch chiến thuật nếu có đủ nguồn lực để tìm cách bắt giữ người này và trợ giúp y tế cho ông ta”.
“Chúng tôi đang làm việc đó ngay bây giờ”, một sĩ quan khác trả lời.
Khi các sĩ quan bước ra khỏi xe để liên lạc với người trong chiếc xe trắng, ông Luna cho biết, họ nghe thấy một tiếng súng duy nhất.
Cảnh sát đưa các xe của họ tiến ra phía sau chiếc xe tải trắng và gọi đội chiến thuật.
Vào lúc 11h04, Sở Cảnh sát hạt Los Angeles đã đưa ra một bản tin đặc biệt yêu cầu công chúng giúp tìm kiếm một người đàn ông bị truy nã trong cuộc điều tra vụ xả súng. Bản tin cho thấy hai góc nhìn từ camera an ninh của một người đàn ông châu Á đeo kính, mặc áo khoác đen và đội mũ trượt tuyết.
Nhưng vào thời điểm bản tin được đăng trên Twitter, các sĩ quan đã tìm thấy chiếc xe tải.
Lúc 12h52, ba xe bọc thép của đơn vị SWAT bao vây chiếc xe tải trắng - một mũi đối mũi, một mũi đối đuôi và một song song với phía tài xế. Trực thăng của cảnh sát trưởng hạ cánh gần đó. Các sĩ quan trong bộ đồng phục màu xanh lá cây cẩn trọng chạy dọc theo chiếc xe tải. Ở phía ghế khách của chiếc xe, các sĩ quan mở cửa và leo vào bên trong. Ở phía ghế tài xế, các sĩ quan đeo găng tay màu xanh mở cửa bước vào.
Trong vòng vài phút, các phương tiện SWAT đã rời đi. Không còn mối đe dọa nào nữa: Tay súng - sau này được xác định là Tran - đã tử vong vì vết đạn tự bắn và gục xuống vô lăng. Cảnh sát tìm thấy một khẩu súng ngắn trong xe tải.
   |
| Các đặc nhiệm SWAT xông vào một chiếc xe tải trắng (trong ảnh) ở Torrance, California. Đài ABC7 sau đó đưa tin thi thể nghi phạm được tìm thấy trên ghế lái của chiếc xe. Ảnh: Reuters. |
Trở lại Lai Lai ở Alhambra, các sĩ quan nhận được một vũ khí khác mà Tsay nói rằng anh ta đã lấy từ nghi phạm. Đó là một khẩu súng lục tấn công với “băng đạn mở rộng có dung lượng lớn được gắn thêm vào”, ông Luna cho biết. Về sau vị cảnh sát trưởng xác nhận khẩu súng này là “vũ khí tấn công MAC-10 9 mm”.
“Các bạn không còn bị đe dọa nữa”, bà Chu nói với người dân trong cuộc họp báo trên truyền hình vào cuối ngày.
Tuy nhiên, nỗi đau vẫn còn đó. Cho tới nay, sáu nạn nhân vẫn còn nhập viện. Và các nhà điều tra bắt đầu cố gắng tìm hiểu tại sao chuyện này lại xảy ra. Chưa có động cơ nào được xác định, ông Luna nói.
Cảnh sát trưởng Wiese nói: “Tất cả đều muốn có câu trả lời. Vấn đề là chúng ta có thể không bao giờ biết tại sao”.
Tuy nhiên, mối liên hệ của nghi phạm Tran với hai câu lạc bộ khiêu vũ có thể mở ra một số manh mối. Ông đã gặp người phụ nữ mà ông sau đó đã kết hôn khoảng 20 năm trước tại Star, người này nói với CNN.
Theo Thị trưởng Lo, Tran là khách quen ở Star. Người vợ cũ nói rằng ông Tran đã làm quen và mời bà học khiêu vũ miễn phí. Họ kết hôn sau khi gặp gỡ, và ông Tran đệ đơn ly hôn vài năm sau đó, hồ sơ tòa án cho thấy.
 |
| Sở Cảnh sát Los Angeles công bố ảnh nghi phạm. Ảnh: LASD |
Adam Hood, người cho biết đã gặp Tran khoảng hai thập kỷ trước và sống với ông này trong vài năm, kể rằng Tran có những nỗi oán giận và thù ghét với nhiều người về tiền bạc, tình yêu. Ông cũng không vui về sự xa lánh của mọi người ở hai câu lạc bộ khiêu vũ mà ông thường hay lui tới là Star và Lai Lai.
“Nơi duy nhất ông ấy thường đến vào buổi tối là Star và Lai Lai”, ông Hood nói với Washington Post. “Và ông ấy cứ phàn nàn với tôi rằng những người ở đó không thân thiện”.
Ông Hood từng kiện Tran ra tòa gần một thập kỷ trước để lấy lại tiền đặt cọc sau khi thuê mặt bằng. Ông cho biết bản thân bị sốc nhưng cũng không ngạc nhiên khi biết người chủ nhà cũ của mình có liên quan đến vụ nổ súng.
“Tôi thấy bất ngờ vì không thể tin nổi rằng ai đó lại có thể gây ra một vụ giết người khủng khiếp như vậy”, Hood chia sẻ. “Nhưng tôi không ngạc nhiên vì từ những gì tôi biết về người đàn ông này, sớm muộn gì ông ta cũng có thể làm điều gì đó điên rồ”.
     |
| Góc tưởng niệm cho 11 nạn nhân bị sát hại tại câu lạc bộ khiêu vũ Star Ballroom Dance Studio ở Monterey Park. Ảnh: AP, Washington Post, Reuters. |
Ông Tran sống trong một căn nhà lưu động tại cộng đồng có tên Lakes ở Hemet West. Đây là một cộng đồng dành cho những cư dân từ 55 tuổi trở lên, ở Thung lũng San Jacinto, cách Monterey Park khoảng 130 km về phía đông.
Cảnh sát ập vào căn hộ hôm 22/1 và tìm thấy một khẩu súng trường cỡ nòng .308, hàng trăm viên đạn và thiết bị cho thấy Tran đang “sản xuất các ống giảm thanh cho súng tự chế”, cảnh sát trưởng Luna cho hay.
Ông Luna cho biết Tran từng bị bắt vào năm 1990 vì sở hữu trái phép vũ khí. Đầu tháng một, Tran từng đến đồn cảnh sát ở Hemet và đưa ra nhiều cáo buộc trước khi rời đi, theo tuyên bố từ Sở cảnh sát Hemet.
“Tran đã đến Sở cảnh sát Hemet vào ngày 7 và 9/1. Ông ta đưa ra các cáo buộc gian lận, trộm cắp và đầu độc trong quá khứ, liên quan đến gia đình ông ở khu vực Los Angeles vào 10-20 năm trước”, cảnh sát Hemet cho biết.
“Tran còn nói rằng ông sẽ trở lại sở cảnh sát với tài liệu liên quan đến các cáo buộc”, theo tuyên bố. Nhưng ông ta không bao giờ quay lại.
Danh sách 11 nạn nhân:
Valentino Alvero, nam giới, 68 tuổi
Hong Jian, nữ giới, 62 tuổi
Yu Kao, nam giới, 72 tuổi
Lilian Li, nữ giới, 63 tuổi
My Nhan, nữ giới, 65 tuổi
Ming Ma, nam giới, 72 tuổi
Diana Tom, nữ giới, 70 tuổi
Muoi Ung, nữ giới, 67 tuổi
Chia Yau, nam giới, 76 tuổi
Wen Yu, nam giới, 64 tuổi
Xiujuan Yu, nữ giới, 57 tuổi
