Tại Hội nghị đối ngoại toàn quốc vào tháng 12/2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc cũng như trong hơn 35 năm đổi mới, vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lê nin, kế thừa truyền thống, bản sắc văn hóa và ngoại giao của dân tộc, tiếp thu chọn lọc chủ nghĩa Mác - Lê nin, Việt Nam đã xây dựng nên một trường phái đối ngoại, ngoại giao rất đặc sắc và độc đáo của Thời đại Hồ Chí Minh, mang đậm "bản sắc cây tre Việt Nam": Gốc vững, thân chắc, cành uyển chuyển.
Bám sát đường lối đối ngoại Đại hội XIII của Đảng, công tác đối ngoại và ngoại giao được triển khai chủ động, tích cực, đồng bộ, linh hoạt, sáng tạo và đạt nhiều kết quả rất quan trọng. Trong đó, các cơ quan đối ngoại đã thực hiện tốt nhiệm vụ giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, góp phần bảo vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ; huy động nguồn lực bên ngoài phục vụ phòng, chống dịch Covid-19 và phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời tiếp tục nâng cao vị thế, uy tín quốc tế của đất nước.
Đặc biệt, vào thời điểm đại dịch Covid-19 bùng phát, Việt Nam nỗ lực đẩy mạnh triển khai đối ngoại, với trọng tâm là ngoại giao y tế và ngoại giao vaccine, thể hiện sự chủ động, thích ứng với tình hình mới.
Nhiều tiếp xúc cấp cao của lãnh đạo Đảng và Nhà nước với các nước, các đối tác, đã được tổ chức một cách linh hoạt dưới hình thức điện đàm, trực tuyến, trực tiếp kết hợp trực tuyến...
Nhờ đó, chúng ta không chỉ duy trì đà phát triển quan hệ với các đối tác trong điều kiện vô cùng khó khăn của dịch Covid-19, mà còn thúc đẩy hợp tác nhiều mặt, tranh thủ được sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế về vaccine, thiết bị vật tư y tế để kịp thời phục vụ phòng, chống dịch Covid-19 cũng như tiếp tục thúc đẩy xuất khẩu, thu hút đầu tư, công nghệ từ bên ngoài cho phát triển kinh tế - xã hội.
Những kết quả này là một trong những minh chứng cho bản sắc "ngoại giao cây tre Việt Nam" đã được phát huy trong suốt giai đoạn dịch Covid-19 bùng phát.
Tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc triển khai Chương trình hành động của Chính phủ giai đoạn 2022-2026 thực hiện Chỉ thị số 15 của Ban Bí thư về công tác ngoại giao kinh tế phục vụ phát triển đất nước đến năm 2030, diễn ra hồi đầu tháng 3/2023, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh cần tiếp tục phát huy bản sắc "ngoại giao cây tre Việt Nam", bám sát, quán triệt chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước, giữ vững bản lĩnh và nguyên tắc nhưng chủ động, linh hoạt, mềm dẻo, chủ động đề xuất giải pháp hiệu quả…
Người đứng đầu Chính phủ cũng dẫn chứng từ thực tế, khi dịch bệnh Covid-19 xảy ra, chính nhờ thành công trong "ngoại giao vaccine", mà chúng ta có điều kiện để thực hiện chiến dịch tiêm chủng lớn nhất từ trước đến nay ở nước ta, từ đó tạo cơ sở để kiểm soát hiệu quả dịch bệnh, thích ứng an toàn và thúc đẩy phục hồi, phát triển kinh tế- xã hội.
Chia sẻ với Báo Dân trí về "ngoại giao cây tre Việt Nam", Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đánh giá thành tựu đối ngoại và ngoại giao của nước ta đã khẳng định, trường phái đối ngoại và "ngoại giao cây tre Việt Nam" dựa trên nền tảng tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh, truyền thống, bản sắc văn hóa, ngoại giao hòa hiếu của dân tộc, hoàn toàn phù hợp với điều kiện của Việt Nam và đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn hiện nay.
Theo Bộ trưởng, thực tiễn đối ngoại của đất nước trong những năm qua cho thấy bản sắc độc đáo của "ngoại giao cây tre Việt Nam" đã được phát huy và thể hiện rõ trong các hoạt động đối ngoại, cũng như trong ứng xử của Việt Nam với từng đối tác, tại từng cơ chế, diễn đàn đa phương.
Nhờ đó, chúng ta vừa giữ vững được tổng thể cục diện đối ngoại thuận lợi cho phát triển đất nước và xây dựng Tổ quốc, vừa khẳng định một Việt Nam bản lĩnh, chân thành, nhân ái, thủy chung, tin cậy và có trách nhiệm.
Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn khẳng định, dù thế giới đang trải qua những biến động lớn, rất phức tạp và khó dự báo, song "cây tre Việt Nam" vẫn giữ vững thế ổn định, can trường vươn lên nhờ "gốc vững". Đó chính là kiên định độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển, bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế.
Trước những biến chuyển nhanh và khó lường của tình hình quốc tế, theo Bộ trưởng Sơn, đối ngoại cần uyển chuyển, linh hoạt, sáng tạo và cơ động trong sách lược để thích ứng theo phương châm "dĩ bất biến, ứng vạn biến", "biết mình, biết người", "biết thời, biết thế", "biết cương, biết nhu", "biết tiến, biết thoái".
Thấm nhuần bản sắc "ngoại giao cây tre Việt Nam" và truyền thống của ngoại giao cách mạng, Bộ trưởng cho biết ngành ngoại giao sẽ tiếp tục phát huy vai trò tiên phong của đối ngoại trong việc tạo lập và giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, huy động các nguồn lực bên ngoài cho phát triển kinh tế - xã hội, nhằm nâng cao vị thế, uy tín quốc tế của đất nước.
Ngành ngoại giao cũng sẽ nỗ lực xây dựng ngành ngoại giao trong sạch, vững mạnh, chuyên nghiệp, toàn diện, hiện đại để tiếp tục đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc.
Ngoại giao kinh tế là một "điểm sáng" trong chính sách ngoại giao của Việt Nam thời gian qua. Nếu như trong giai đoạn 2020-2021, khi đại dịch Covid-19 bùng phát mạnh mẽ, chính sách ngoại giao của Việt Nam tập trung vào ngoại giao y tế, ngoại giao vaccine thì sang năm 2022, khi đã kiểm soát đại dịch Covid-19, ngoại giao chuyển sang tập trung vào tranh thủ cơ hội mở cửa trở lại và các xu hướng phát triển mới sau đại dịch Covid-19, để thúc đẩy hợp tác phục vụ phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, nguyên Đại sứ Việt Nam tại Mỹ Phạm Quang Vinh cho rằng xét về lâu dài, trọng tâm phát triển kinh tế không chỉ là phục hồi chuỗi cung ứng bị đứt gãy, mà còn cần tranh thủ nắm bắt cả những cơ hội hợp tác kinh tế, nhất là những dịch chuyển kinh tế mang tính chất lượng cao và bền vững.
Đặc biệt, trong đối ngoại, đại sứ Phạm Quang Vinh nhấn mạnh yêu cầu đầu tiên, cao nhất, là khôi phục các chuỗi cung ứng đã bị đứt gãy trong giai đoạn dịch bệnh, phát huy mạnh mẽ lợi thế của các Hiệp định thương mại tự do (FTA) với châu Âu, khu vực và các nước khác.
"Những chuyến công du của lãnh đạo cấp cao Việt Nam là sự kết hợp giữa chính sách trong nước và đối ngoại để tranh thủ được những nguồn đầu tư mới, tài chính mới cho phát triển trong nước. Hàng loạt cuộc trao đổi với đối tác chủ chốt như châu Âu, Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản… liên quan đến chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, là minh chứng cho việc đối ngoại đang phục vụ cho sự phát triển bền vững trong nước", ông Vinh nói.
Vị cựu đại sứ lưu ý thêm khi chuyển sang tập trung phát triển kinh tế vẫn cần môi trường hòa bình, ổn định nên Việt Nam cần tiếp tục làm sâu sắc hơn quan hệ về mặt chính trị với các đối tác chủ chốt và những nước láng giềng trong khu vực, qua đó tạo ra những quan hệ đan xen lợi ích, thúc đẩy hợp tác nhiều mặt.
Trong văn kiện Đại hội XIII, Đảng XIII đã vạch ra định hướng phát triển của đất nước trong thời kỳ mới để thực hiện khát vọng 2030-2045 với vị thế của đất nước ở tầm cao hơn, phát triển thịnh vượng hơn.
Theo cựu đại sứ Phạm Quang Vinh, để đạt được mục tiêu đó, phát triển của Việt Nam phải chất lượng hơn, bền vững hơn, dựa nhiều hơn vào khoa học công nghệ và chất xám, giúp tăng thu nhập của người dân.
Và đối ngoại, theo ông Vinh, cũng phải đổi mới. Đối ngoại hiện đại phải bắt kịp sự phát triển của thế giới, xem xét tiếp cận các vấn đề theo cách hiện đại của thế giới.
Ví dụ, Việt Nam nếu muốn ứng phó với biến đổi khí hậu thì không thể chỉ làm một mình mà phải hợp tác với các nước. Muốn bảo đảm an ninh nguồn nước hay bảo vệ môi trường cũng phải theo hướng đó.
"Xét một cách toàn diện, đối ngoại phải thúc đẩy trên tất cả lĩnh vực như chính trị, kinh tế, an ninh quốc phòng, khoa học công nghệ, cộng với phát huy sức mạnh tổng hợp của tất cả các kênh đối ngoại", ông Vinh nói.
Ông Đỗ Văn Ân, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Trưởng ban Cơ yếu Chính phủ, cũng đánh giá nhờ vào chính sách ngoại giao tốt mà Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu về kinh tế, cũng như khẳng định vị thế của đất nước.
Đặc biệt, ông đánh giá cao chiến lược ngoại giao vaccine của Việt Nam khi đại dịch Covid-19 diễn ra.
Ông cho rằng trong thời gian đại dịch Covid-19 diễn ra, chính sách ngoại giao vaccine được Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Quốc hội triển khai đồng bộ và tích cực ở tất cả các cấp và trên cả ba trụ cột đối ngoại.
Theo ông Ân, thông qua các hoạt động đối ngoại, nhất là ở cấp cao, Việt Nam đã tích cực thúc đẩy hợp tác quốc tế, vận động các nước dành ưu tiên tiếp cận vaccine, thúc đẩy hợp tác quốc tế trong việc nghiên cứu, chuyển giao công nghệ sản xuất vaccine, đóng góp tích cực cho công tác phòng, chống dịch bệnh.
"Nhờ vào chính sách ngoại giao tốt, cũng như vị thế của Việt Nam nên nhiều nước sẵn sàng giúp khi chúng ta cần sự giúp đỡ của họ. Điều đó thể hiện uy tín của Việt Nam ngày càng cao trên trường quốc tế", ông Ân nói.
Góp ý thêm cho việc triển khai các chính sách ngoại giao trong thời kỳ hội nhập, cựu đại sứ Việt Nam tại Mỹ Phạm Quang Vinh cho rằng, Việt Nam từ việc tích cực tham gia phải thành chủ động tham gia, đồng thời đóng góp vào quản trị dẫn dắt và xây dựng các chuẩn mực ứng xử của khu vực và thế giới, phù hợp luật pháp quốc tế, lợi ích của Việt Nam và lợi ích chung.
Đối ngoại cũng cần phát hiện được nguy cơ, rủi ro về an ninh truyền thống và phi truyền thống có thể ảnh hưởng đến ổn định, an ninh và sự phát triển đất nước.
Bên cạnh đó, cần tiên phong trong phát hiện những cơ hội mới. "Chúng ta tham gia vào cuộc chơi thế giới và phải phát huy vai trò của Việt Nam trong các diễn đàn, tổ chức", ông Vinh nói và khẳng định kể từ khi đổi mới, Việt Nam ngày càng phát triển và có vị thế cao hơn. Những thành quả phát triển và đổi mới của Việt Nam vừa là chỗ dựa, vừa là nền tảng, vừa là động lực cho đối ngoại tham gia hội nhập sâu rộng hơn với quốc tế trên các lĩnh vực.
Điển hình, từ chỗ bước đầu hội nhập về kinh tế, đến mức hội nhập trên tất cả lĩnh vực, và tới nay, Việt Nam có thể hội nhập sâu rộng, tham gia cả vào những FTA chất lượng cao, đòi hỏi nhiều những điều kiện ngặt nghèo, chủ động dẫn dắt và tham gia vào luật chơi của quốc tế.
Ngược lại, khi đối ngoại có nền tảng tốt cũng tạo điều kiện cho phát triển đất nước, củng cố môi trường xung quanh dựa trên quan hệ hợp tác, hữu nghị, tranh thủ nguồn lực phục vụ phát triển và tạo vị thế cho Việt Nam.
Trong bối cảnh hiện tại, ông Vinh nhấn mạnh chủ trương đối ngoại nhất quán của Việt Nam là độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa, làm bạn và hội nhập quốc tế. Đây vẫn là kim chỉ nam cho hoạt động đối ngoại và chắc chắn sẽ tạo đà cho phát triển hơn nữa.
"Khi chúng ta tham gia vào công việc của quốc tế sâu rộng hơn, tranh thủ một cách trực tiếp nhất ở cấp cao nhất đối với những ưu tiên phát triển của đất nước, rõ ràng hoạt động đối ngoại của các lãnh đạo cấp cao có đóng góp cực kỳ quan trọng", ông Vinh nhấn mạnh.
Theo ông, ngoại giao cấp cao tạo điều kiện cho những quyết sách ở tầm vĩ mô nhanh chóng, kịp thời nhất, tăng cường hiểu biết và xây dựng lòng tin với thế giới.
"Nhìn lại những năm qua, nhiều chuyến thăm cấp cao của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng, Chủ tịch Quốc hội… đã thực sự đã tạo ra bình diện nhất quán chung, hiểu biết chung, xây dựng được nhiều chương trình hợp tác của Việt Nam với các đối tác chủ chốt và với thế giới", ông Vinh chia sẻ.
23/05/2023
