Vừa qua, Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov đã kêu gọi các cuộc đàm phán về một công cụ quốc tế ràng buộc pháp lý nhằm cấm việc triển khai bất kỳ vũ khí nào, cũng như sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong không gian vũ trụ. “Chỉ có bảo đảm ngăn chặn chạy đua vũ trang trong không gian vũ trụ thì con người mới có thể sử dụng nó cho các mục đích sáng tạo, vì lợi ích của toàn nhân loại”, Sputnik News dẫn lời ông Lavrov nhấn mạnh trong một thông điệp nhân kỷ niệm 60 năm nhà du hành vũ trụ Liên Xô Yuri Gagarin trở thành người đầu tiên trên thế giới bay vào vũ trụ (ngày 12-4).
Nhấn mạnh tầm quan trọng của một hiệp ước cấm vũ khí trong không gian vũ trụ, ông Lavrov đề nghị lấy cơ sở là một dự thảo hiệp ước liên quan giữa Nga và Trung Quốc đã được đệ trình lên Hội nghị giải trừ quân bị tại Geneva (Thụy Sĩ) vào năm 2014, đồng thời khẳng định các thành viên Ủy ban Khai thác hòa bình không gian của Liên hợp quốc (LHQ) luôn duy trì lập trường nhất quán về quyền tiếp cận bình đẳng của các quốc gia với không gian vũ trụ.
Đây không phải lần đầu tiên Ngoại trưởng Lavrov lên tiếng hối thúc các nước đề cao hợp tác không gian vũ trụ là một trong những khía cạnh quan trọng nhất của chương trình nghị sự quốc tế và đề xuất một cơ chế quốc tế cấm vũ khí trên không gian vũ trụ. Người đứng đầu ngành ngoại giao Nga cũng từng mời các nước tham gia sáng kiến đa phương do Nga thúc đẩy nhằm đưa ra cam kết chính trị không trở thành nước đầu tiên đưa vũ khí ra ngoài không gian vũ trụ. Theo ông Lavrov, khoảng 30 quốc gia đã hưởng ứng sáng kiến này.
 |
| Hình đồ họa về tình huống vệ tinh quân sự có vũ trang tấn công một vệ tinh khác trên quỹ đạo Trái Đất. Ảnh: Getty Images |
Mối lo ngại về một cuộc chạy đua vũ trang mới trên không gian vũ trụ bắt đầu tăng lên trong thời gian qua với việc nhiều nước coi đó là một lĩnh vực tác chiến mới, là “chiến trường tương lai” quan trọng không kém chiến trường trên bộ, trên không, trên biển và trên không gian mạng. Các cường quốc trên thế giới như Mỹ, Nga, Trung Quốc, Nhật Bản, Pháp... đã tích cực đẩy mạnh nghiên cứu chính sách và thành lập các lực lượng chịu trách nhiệm về hoạt động tác chiến trong không gian vũ trụ.
Bên cạnh đó, một số nước đã tập trung đầu tư cho chương trình phát triển hệ thống chống vệ tinh như tên lửa ASM-135 và SM-3 của Mỹ hay hệ thống phòng thủ A-235 Nudol và S-500 Prometheus của Nga. Trung Quốc và Ấn Độ cũng được coi là đã phát triển loại vũ khí có tính năng này. Trong khi đó, Pháp đang nghiên cứu các vệ tinh quân sự mới và phát triển vũ khí laser diệt vệ tinh để tự vệ, còn Nhật Bản có kế hoạch nghiên cứu các phương tiện sử dụng sóng điện từ vô hiệu hóa vệ tinh quân sự. Thậm chí, Mỹ dự kiến phát triển vũ khí năng lượng trực tiếp trong không gian vũ trụ, sử dụng vệ tinh tích hợp vũ khí đánh chặn để phát hiện và tiêu diệt tên lửa đối phương từ ngoài không gian.
Trong bối cảnh hiện nay, việc một nước đưa vũ khí lên không gian vũ trụ chắc chắn sẽ kích hoạt phản ứng dây chuyền, tạo ra một cuộc chạy đua quân sự mới cả trên không gian vũ trụ và dưới mặt đất, đe dọa sự ổn định chiến lược toàn cầu. “Viễn cảnh đó thậm chí có thể làm bùng nổ chiến tranh không gian vũ trụ”, Giáo sư Nayef Al-Rodhan tại Đại học Oxford (Anh) nhấn mạnh trong một bài viết trên Tạp chí Global Policy.
Hiện nay, Hiệp ước không gian năm 1967 vẫn là văn bản trọng tâm về luật không gian vũ trụ quốc tế và là hiệp ước quan trọng nhất trong 5 hiệp ước chính về lĩnh vực này của LHQ. Mặc dù cấm đưa vũ khí hạt nhân hay vũ khí hủy diệt hàng loạt lên quỹ đạo Trái Đất hay những thiên thể khác nhưng cơ chế này lại không đề cập tới các hoạt động quân sự trong không gian vũ trụ hay vũ khí chống vệ tinh... Vì vậy, một hiệp ước mới, toàn diện hơn, với sự tham gia của các cường quốc không gian vũ trụ sẽ góp phần phòng ngừa hay chí ít là hạn chế một cuộc chạy đua vũ trang trong không gian vũ trụ ở quy mô lớn.
VĂN HIẾU
