Người Ai Cập cổ đại nổi tiếng là thích mèo. Trong thời đại mà các pharaoh cai trị sông Nile, nền văn minh cổ đại này không thiếu những đồ thủ công mỹ nghệ được lấy cảm hứng từ loài mèo. Từ những bức tượng lớn hơn người thật cho đến những đồ trang sức phức tạp, những tác phẩm nghệ thuật sống động này đã được lưu giữ qua hàng nghìn năm và chúng vẫn còn giữ được chất lượng tuyệt vời cho đến tận ngày nay.
Người Ai Cập cổ đại đã biến vô số con mèo thành xác ướp, và thậm chí còn xây dựng cả "nghĩa trang vật nuôi" đầu tiên trên thế giới. Những nghĩa trang này có lịch sử gần 2000 năm, hầu hết những con mèo được chôn cất tại đó đều đeo vòng cổ bằng sắt và cườm.
Vậy tại sao mèo lại có một địa vị cao như vậy ở Ai Cập cổ đại? Thậm chí, nhà sử học Hy Lạp cổ đại Herodotus đã ghi lại rằng người Ai Cập cổ đại cạo lông mày của họ để thể hiện sự tôn trọng khi những con mèo của họ qua đời.
Năm 2018, Bảo tàng Nghệ thuật Châu Á Smithsonian ở Washington, DC, Hoa Kỳ đã tổ chức một cuộc triển lãm về tầm quan trọng của loài mèo thời Ai Cập cổ đại. Nhiều cuộc triển lãm đã tiết lộ cho mọi người thấy nguồn gốc của sự tôn kính này - người Ai Cập cổ đại tin rằng các vị thần và những người cai trị cần phải có những phẩm chất giống như loài mèo. Cụ thể, người Ai Cập cổ đại tin rằng mèo có một số tính cách lý tưởng như: một mặt, chúng sẽ yêu thương, nuôi dưỡng con cái và rất trung thành; mặt khác, chúng cũng có thể rất hung dữ, độc lập và quyết đoán.
Đối với người Ai Cập cổ đại, những đặc điểm này khiến mèo giống như một loài động vật đặc biệt và đáng được quan tâm, điều này có thể giải thích tại sao họ lại xây dựng rất nhiều bức tượng liên quan đến loài mèo.
Sphinx (nhân sư) là một bức tượng bên cạnh Kim tự tháp Kafra, dài 73 mét và trông giống như đầu của một người đàn ông và thân của một con sư tử. Đây có thể là bức tượng nổi tiếng nhất ở Ai Cập cổ đại, mặc dù các nhà sử học không biết tại sao người Ai Cập cổ đại lại làm ra bức tượng khổng lồ này. Tương tự, Sakhmet, nữ thần chiến tranh và y học quyền năng trong thần thoại Ai Cập, cũng được miêu tả là một con sư tử cái hoặc một cô gái đầu sư tử trong bộ váy đỏ như máu. Cô cũng được coi là người bảo vệ, đặc biệt là vào thời điểm bình minh và hoàng hôn.
Một nữ thần khác, Bastet, thường được miêu tả là một con sư tử hoặc một con mèo. Người Ai Cập cổ đại tin rằng con mèo là thánh vật của mình. Cô từng là nữ thần chiến tranh ở Hạ Ai Cập, do có nét tương đồng với nữ thần sư tử Sekhmet ở Thượng Ai Cập nên cô dần chuyển từ thần chiến tranh thành thần hộ mệnh của gia đình, tượng trưng cho sự đầm ấm và vui vẻ của gia đình.
Người Ai Cập cổ đại đặc biệt ưa chuộng loài mèo cũng có thể là do chúng có khả năng săn mồi tuyệt đỉnh, đặc biệt là đối với loài chuột và rắn. Các nhà nghiên cứu tại Đại học College London nói rằng người Ai Cập cổ đại thậm chí còn đặt tên con theo tên của những con mèo hoặc đặt cho chúng những cái tên có nghĩa là mèo - ví dụ như đặt tên con gái là "Mitt" (có nghĩa là mèo). Không rõ thời điểm loài mèo bắt đầu được thuần hóa ở Ai Cập là khi nào, nhưng các nhà khảo cổ đã phát hiện ra một số ngôi mộ cổ của những con mèo và mèo con có niên đại từ năm 3800 trước Công nguyên.
Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng nỗi ám ảnh này không chỉ dừng lại ở sự yêu thương. Có những bằng chứng khảo cổ cho thấy niềm đam mê mèo của người Ai Cập cổ đại có một khía cạnh tàn nhẫn hơn. Giữa năm 700 trước Công nguyên và năm 300 sau Công nguyên, Ai Cập cổ đại có thể đã hình thành một nền công nghiệp mèo, đầu tiên là nhân giống một số lượng lớn mèo con, sau đó giết chúng và làm xác ướp để chôn cùng những xác ướp của con người.
Trong một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Scientific Reports vào năm 2020, các nhà khoa học đã thực hiện chụp X-quang vi-CT đối với các xác ướp động vật ở Ai Cập cổ đại, bao gồm cả xác ướp mèo. Thông qua quá trình quét, các nhà nghiên cứu có thể hiểu chi tiết cấu trúc xương của mèo và các vật liệu được sử dụng trong quá trình ướp xác của nó.
Khi các nhà nghiên cứu nhận được kết quả quét, con mèo được dùng để ướp xác có thể trạng nhỏ hơn nhiều so với dự kiến. "Đó là một con mèo còn rất nhỏ, nhưng chúng tôi đã không nhận ra điều đó trước khi quét vì phần lớn xác ướp (khoảng 50%) được tạo thành từ vải bọc", tác giả nghiên cứu tại Đại học Swansea, Vương quốc Anh, Giáo sư Richard Johnston cho biết. "Khi chúng tôi nhìn thấy nó trên màn hình, chúng tôi nhận ra rằng nó vẫn còn rất nhỏ khi chết" - khi chưa đầy 5 tháng tuổi, cổ của con mèo Nó đã bị gãy một cách nhân tạo.
Mary-Ann Pools Wegner, phó giáo sư khảo cổ học Ai Cập tại Đại học Toronto ở Canada, nói rằng nhiều xác ướp động vật thực sự được dùng làm vật hiến tế cho các vị thần Ai Cập cổ đại. Đây là một cách để xoa dịu cơn phẫn nộ hoặc cầu xin những vị thần giúp đỡ ngoài lời cầu nguyện bằng lời nói. Nhưng cho đến nay, chúng ta vẫn không biết tại sao người Ai Cập cổ đại lại muốn mua mèo để làm xác ướp trong những đám tang.
