Tại sao gián nằm ngửa khi sắp chết?
Nói một cách ngắn gọn, những con gián chết trong tư thế nằm ngửa thường là do thuốc diệt côn trùng gây ra. Các loại thuốc này tác động đến hệ thần kinh của gián, gây ra co thắt cơ khiến nó ngã ngửa. Sau khi bật ngửa, con gián thường rất khó để tự lật lại (đặc biệt là trên các bề mặt trơn nhẵn) và cuối cùng chết.
Gián chết do thuốc diệt côn trùng thường nằm ngửa
Có phải gián chết luôn nằm ngửa?
Không phải con gián nào cũng nằm ngửa trong những khoảnh khắc cuối cùng của nó. Ví dụ: trong môi trường hoang dã, có rất ít gián nằm ngửa khi đã chết. Điều này là do kẻ thù chính của chúng lúc này là những kẻ săn mồi (ví dụ: tắc kè, dơi, nhện, bọ cạp, v.v.), chứ không phải là con người với thuốc diệt côn trùng.
Hơn nữa, trong môi trường hoang dã có rất nhiều thứ nằm trên mặt đất (ví dụ như lá cây, cành cây, mảnh vụn hữu cơ, v.v.). Một khi bị ngã ngửa, gián có thể bám vào những thứ này và trở lại tư thế bình thường.
Như vậy, không phải tất cả gián chết đều nằm ngửa. Vậy tại sao nhiều con gián lại nằm ngửa khi chết? Có 3 lí do sau đây:
Thuốc diệt côn trùng ảnh hưởng đến hệ thần kinh của gián
Chân của một con gián (tổng cộng có 6 chân) cần sự kích thích thần kinh liên tục để duy trì ở vị trí "cố định" bên dưới cơ thể.
Chân của gián ở tư thế bình thường
Một con gián khỏe mạnh có chân hơi co lại, nhờ có một loạt dây thần kinh cho mỗi cặp chân cung cấp sự kích thích liên tục và giúp kiểm soát chuyển động của loài này. Đó là lý do tại sao một con gián không đầu vẫn có thể di chuyển và cố gắng định hướng lại bản thân trước khi chết.
Hầu hết các loại thuốc diệt côn trùng là chất độc thần kinh (thường là chất organophosphat). Những chất độc này có xu hướng ức chế một loại enzyme gọi là cholinesterase, enzyme này phá vỡ chất dẫn truyền thần kinh tên là acetylcholine (ACh). Kết quả là hệ thống thần kinh của gián bị dư thừa ACh, gây ra co thắt cơ và co giật. Điều này dẫn đến việc con gián bị say và lật ngửa.
Sàn lát gạch trơn nhẵn trong các căn nhà hiện đại
Một số loài côn trùng thích sống trong các căn hộ có sàn nhà nhẵn bóng, nhưng gián không phải là một trong số đó.
Meme vui về loài gián
Trong số hơn 5.000 loài gián, chỉ một số rất ít là gián nhà. Tuy nhiên, có khá nhiều loài vô tình vào nhầm một căn nhà và không thể tìm đường quay trở lại, cuối cùng chúng bị mắc kẹt ở một nơi nào đó trong nhà.
Sống trên các bề mặt gạch bóng, gián rất khó để tự di chuyển nếu chúng bị mất phương hướng hoặc lật ngửa. Trường hợp xấu nhất là ngã ngửa trên một bề mặt nhẵn bóng, chúng không có bất cứ thứ gì để bám lấy bằng chân và lật lại, không giống như trong tự nhiên, nơi được bao quanh bởi cỏ, bụi bẩn, cành cây, mảnh vụn hữu cơ, v.v.
Nếu không có các cơ đủ khỏe và bất cứ thứ gì để bám vào, con gián thường chết ở tư thế nằm ngửa.
Khi một con gián chết già
Gián có chân dài, có nghĩa là chúng có trọng tâm cao. Chúng có thể điều chỉnh trọng tâm khá tốt khi còn trẻ và khỏe mạnh, nhưng khi già đi, phần lưng tròn trịa của chúng dần trở nên trĩu nặng. Với các cơ bị suy yếu, chúng rất khó để tự trở lại tư thế bình thường một khi bị ngã, đặc biệt là trên các bề mặt trơn nhẵn.
Một con gián thường sẽ giả chết khi bị ngã ngửa mà không thể tự lật lại
Điều thú vị là không phải con gián nào nằm ngửa đều đã chết. Một số con đã cố gắng rất nhiều để lật lại như bình thường, nhưng đã bỏ cuộc sau khi cảm thấy mệt mỏi và cuối cùng chọn cách giả chết. Một khi có bất cứ ai hoặc thứ gì chạm vào chúng, chân của chúng sẽ ngay lập tức bám lấy để trở lại tư thế bình thường rồi tẩu thoát.
Yen Kim (Theo Science ABC)
