Sự thật đằng sau cáo buộc Nga sử dụng vũ khí hóa học tại Mariupol

Một chiếc xe bọc thép của lực lượng thân Nga trên đường phố ở Mariupol, ngày 11/4. (Nguồn: Reuters)

Gần đây, một số báo cáo được lan truyền trên mạng xã hội đã mô tả những người được cho là nạn nhân của vũ khí hóa học có các biểu hiện như suy hô hấp, rối loạn tiền đình, có vấn đề về tai trong dẫn đến chóng mặt, nôn mửa, co giật mắt và mất thăng bằng.

Ngoại trưởng Anh Liz Truss cho biết nước này đang khẩn trương điều tra về vụ việc. Trong khi đó, người phát ngôn Lầu Năm Góc John Kirby cũng phát biểu: "Nếu các báo cáo đó là sự thật thì điều đó rất đáng lo ngại".

Tuy nhiên một số nhà quan sát đã bày tỏ sự hoài nghi liệu các bằng chứng hiện nay có đủ thuyết phục để chứng minh rằng những cuộc tấn công vừa qua có sự xuất hiện của vũ khí hóa học hay không?

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy cho biết, tuyên bố này đang được điều tra "nghiêm túc nhất có thể”, tuy nhiên ông đã không nhắc lại vấn đề này khi phát biểu trước quốc hội Lithuania vào khoảng thời gian sau đó.

Những bằng chứng đầy nghi hoặc

Đó là một đoạn video trên mạng xã hội Telegram được quay bởi tiểu đoàn Azov, một nhóm dân tộc chủ nghĩa Ukraine có liên hệ với cực hữu, ghi lại cảnh 3 người được cho là nạn nhân của vũ khí hóa học nhưng không có những dấu hiệu tổn hại nghiêm trọng, một trong số đó gặp khó khăn trong việc di chuyển.

Một người đàn ông trung niên đầu tiên xuất hiện đã mô tả mình nhìn thấy “một làn khói trắng” bốc ra từ nhà máy, rất có thể là nhà máy thép Azovstal rộng lớn ở phía Đông thành phố và là một trong hai địa điểm mà lực lượng Ukraine đang trấn giữ. Ông cũng khẳng định làn khói trắng hoặc sương mù đó có “vị ngọt”.

Người đàn ông cho biết khi ngay sau khi tiếp xúc, ông "lập tức bị ốm", có biểu hiện ù tai, nhịp tim nhanh và đã ngã quỵ.

"Mẹ tôi thậm chí còn bất tỉnh và 3 lần chết đi sống lại", người đàn ông này nói thêm.

Cũng trong video, một người phụ nữ lớn tuổi nằm trên chiếc giường tạm bợ xuất hiện phía sau thì phàn nàn rằng bà vẫn không thể đi lại được.

Nạn nhân thứ ba được ghi lại trong tình trạng nằm sấp và hai mắt đã bị viêm. Anh mô tả "làn sương mù giống khói" xuất hiện ngay sau một vụ nổ, mang lại một cảm giác “rất khó thở”, ngay lập tức bị chóng mặt và hai chân “mềm nhũn như bông”.

Một chỉ huy tại khu vực đã kết luận rằng các chất độc nguy hiểm gây ngạt thở đã được đưa vào sử dụng, nhưng đồng thời ông cũng thừa nhận rằng chưa có một phân tích chính thức có thể xác định đây có phải là chất độc hóa học hay không.

Người đàn ông xuất hiện trong video được cho là nạn nhân của vũ khí hóa học. (Nguồn: Twitter)

Có thật sự là tấn công hóa học?

Ông Dan Kaszeta, chuyên gia về vũ khí hóa học, tác giả của cuốn Lịch sử chất độc thần kinh (A History of Nerve Agents) lên tiếng cảnh báo, chẩn đoán từ xa luôn khó khăn và đặt ra nghi vấn khi các báo cáo ban đầu sử dụng những kết luận rất cụ thể, ví dụ như hội chứng suy nhược cơ thể.

Vẫn chưa rõ liệu các hóa chất, chưa nói đến vũ khí hóa học, đã được sử dụng trên các bằng chứng có sẵn hay chưa?

Qua những bằng chứng đã được đưa ra, rất khó để kết luận đây có phải là vũ khí hóa học hay không. Chuyên gia Kaszeta bình luận: “Các điểm xung đột diễn ra trên rất nhiều phạm vi, và vũ khí thông thường hoặc tai nạn cháy nổ cũng có thể gây ra các vấn đề về rò rỉ chất hóa học”.

Trong khi đó, ông Eliot Higgins, người sáng lập cơ quan báo chí điều tra Bellingcat, cho biết các triệu chứng được mô tả trong video là “không phù hợp với bất kỳ chất độc thần kinh nào mà tôi biết, cũng như không có báo cáo nào về co giãn đồng tử hay co giật”.

Điều gì xảy ra tiếp theo?

Người phát ngôn Lầu Năm Góc John Kirby cho biết Mỹ lo ngại về khả năng Nga sử dụng “các công cụ kiểm soát bạo loạn bao gồm hơi cay trộn với các chất hóa học”. Hơi cay là vũ khí hóa học bị cấm trong chiến tranh nhưng lại hợp pháp đối với lực lượng cảnh sát.

Tổng thống Mỹ Joe Biden đã cảnh báo sau Hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) rằng phương Tây sẽ đáp trả bất kỳ hành động sử dụng vũ khí hóa học nào của Nga ở Ukraine: “Phản ứng của chúng ta phụ thuộc vào những vũ khí đang được sử dụng”.

Những ảnh hưởng đối với 3 nạn nhân xuất hiện trong video vẫn còn thiếu thuyết phục và khó có thể gây ra phản ứng quân sự nào ở giai đoạn này.

Với tình hình "ngoại bất nhập" tại Mariupol hiện nay, khả năng tiến hành một cuộc điều tra độc lập là rất thấp.

Những thông tin điều tra cụ thể có thể làm thay đổi bức tranh, nhưng hiện tại vẫn không có đủ căn cứ chứng minh cáo buộc sử dụng vũ khí hóa học của quân đội Nga là chính xác.