Vai trò của Nhật Bản trong cuộc đối đầu bán dẫn Mỹ - Trung

Thời gian gần đây, Mỹ liên tục gây sức ép tới các quốc gia đồng minh, bao gồm Nhật Bản, tham gia vào việc siết chặt cấm vận công nghệ đối với Trung Quốc, đặc biệt trong lĩnh vực bán dẫn.

Các nhà lập pháp chủ chốt tại Washington đã thúc giục Nhật Bản tăng cường các hạn chế đối với việc bán thiết bị sản xuất chip cho Trung Quốc, cảnh báo rằng nếu Tokyo không hành động, nước này có thể áp đặt các hạn chế của riêng mình đối với các công ty Nhật Bản hoặc loại bỏ các nhà sản xuất công cụ làm ăn với Trung Quốc khỏi việc nhận trợ cấp bán dẫn của Mỹ.

Các thành viên đảng Cộng hòa và Dân chủ hàng đầu trong Ủy ban Chọn lọc Trung Quốc của Hạ viện đã nêu rõ mối quan ngại của họ trong một bức thư gửi đến đại sứ Nhật Bản tại Mỹ ngày 15/10 vừa qua.

Mỹ coi công nghệ bán dẫn là "trái tim" của cuộc cạnh tranh công nghệ toàn cầu. Bán dẫn không chỉ là thành phần cốt lõi trong các thiết bị điện tử mà còn là yếu tố quan trọng trong các ngành công nghiệp khác như viễn thông, xe tự lái, trí tuệ nhân tạo (AI), và công nghệ quốc phòng.

Lo ngại Trung Quốc có thể lợi dụng công nghệ tiên tiến để phát triển các hệ thống quân sự vượt trội, thách thức sự thống trị toàn cầu, Washington đã áp đặt các biện pháp cấm vận mạnh mẽ nhằm vào các công ty công nghệ Trung Quốc như Huawei và SMIC, hạn chế khả năng tiếp cận của họ với công nghệ tiên tiến.

Nhật Bản là một trong những quốc gia dẫn đầu thế giới về sản xuất và cung cấp nguyên liệu cho ngành công nghiệp bán dẫn. Các công ty Nhật Bản như Tokyo Electron và Nikon đóng vai trò quan trọng trong việc sản xuất thiết bị bán dẫn và cung cấp các vật liệu quan trọng như hóa chất, máy móc. Điều này khiến Nhật Bản trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu.

Mỹ nhận ra rằng, nếu không có sự tham gia của Nhật Bản, các biện pháp cấm vận công nghệ đối với Trung Quốc sẽ thiếu hiệu quả.

Từ khi bắt đầu cuộc chiến thương mại với Trung Quốc dưới thời Tổng thống Donald Trump, Mỹ đã không ngừng tìm cách gây ảnh hưởng đến các đồng minh để tạo ra một mặt trận chung chống lại sự trỗi dậy công nghệ của Trung Quốc.

Dưới thời Tổng thống Joe Biden, chính sách này tiếp tục được mở rộng với việc thúc đẩy các sáng kiến hợp tác công nghệ cao giữa các quốc gia đồng minh thông qua các tổ chức như "Quad" (bao gồm Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ, và Úc).

Vào tháng 7 năm 2023, Nhật Bản đã công bố một loạt biện pháp mới nhằm siết chặt kiểm soát xuất khẩu đối với các thiết bị công nghệ cao, đặc biệt là trong lĩnh vực sản xuất bán dẫn.

Quyết định này rõ ràng phản ánh áp lực từ Mỹ, khi Washington yêu cầu các quốc gia đồng minh áp dụng các biện pháp tương tự để đồng bộ với các chính sách cấm vận của Mỹ.

Chẳng hạn, Tokyo đã áp dụng hạn chế xuất khẩu đối với 23 loại thiết bị sản xuất bán dẫn, bao gồm máy quang khắc cực tím (EUV), công nghệ quan trọng để sản xuất chip tiên tiến.

Động thái này khiến các công ty Nhật Bản như Tokyo Electron chịu thiệt hại lớn khi mất đi thị trường Trung Quốc, vốn là một trong những khách hàng lớn nhất.

Tuy nhiên, dưới áp lực của Mỹ, Nhật Bản không có nhiều lựa chọn ngoài việc tuân theo các biện pháp này.

Việc Nhật Bản siết chặt cấm vận công nghệ với Trung Quốc có thể làm tổn hại đến quan hệ kinh tế giữa hai nước. Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Nhật Bản, và việc hạn chế xuất khẩu công nghệ bán dẫn có thể khiến mối quan hệ này căng thẳng.

Trung Quốc đã chỉ trích các biện pháp cấm vận này, cho rằng chúng là một phần của chiến lược "kiềm chế" sự phát triển của Trung Quốc.

Tuy nhiên, đối với Nhật Bản, áp lực từ Mỹ và sự phụ thuộc vào liên minh an ninh với Mỹ là những yếu tố quan trọng hơn.

Tokyo không thể bỏ qua việc duy trì mối quan hệ chiến lược với Washington, đặc biệt trong bối cảnh căng thẳng tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và các tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc ở Biển Hoa Đông.

(Tổng hợp)