Nguy cơ bùng nổ cuộc chiến tổng lực ở Trung Đông sau vụ thủ lĩnh Hamas bị ám sát

Theo hãng tin CNN, hôm 31/7, nhóm vũ trang Phong trào Hồi giáo Hamas được Iran hậu thuẫn và lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) thông báo ông Haniyeh (62 tuổi) và một vệ sĩ đã thiệt mạng khi nơi ở của họ ở Tehran bị tập kích.

Trước đó, ông Haniyeh đã tham gia lễ nhậm chức của tân Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian hôm 30/7. Trong tuyên bố, Hamas cáo buộc Israel là thủ phạm gây ra cái chết của ông Haniyeh, thủ lĩnh chính trị của nhóm.

Quân đội Israel hiện chưa lên tiếng bình luận về sự việc. Song trước đây, giới chức chức cấp cao Israel tuyên bố sẽ loại bỏ Hamas và ban lãnh đạo của nhóm vũ trang để đáp trả cuộc tấn công của Hamas vào Israel hôm 7/10/2023.

Ông Musa Abu Marzouk, một thành viên thuộc cơ quan chính trị Hamas, cho biết cái chết của ông Haniyeh sẽ “không trôi qua vô ích”. Quan chức cấp cao khác của Hamas Sami Abu Zuhri gọi đây là “sự leo thang nghiêm trọng”.

Trong khi đó, Israel đã lên tiếng xác nhận thực hiện vụ tấn công ở Beirut, Lebanon vào ngày 30/7, và tiêu diệt chỉ huy quân sự cấp cao nhất của Hezbollah Fu'ad Shukr. Ông Shukr bị Israel cáo buộc chịu trách nhiệm trong vụ tấn công vào Cao nguyên Golan khiến 12 người thiệt mạng, và nhiều người khác bị thương. Vụ giết hại ông Shukr đang làm nghiêm trọng thêm căng thẳng giữa Israel và Hezbollah, cũng như có nguy cơ dẫn tới cuộc chiến mở rộng ở Trung Đông, giữa lúc giao tranh ở Dải Gaza vẫn tiếp diễn.

Tác động đàm phán con tin ở Gaza

Ông Haniyeh là thủ lĩnh cấp cao thứ 2 của Hamas bị sát hại, kể từ khi Israel triển khai chiến dịch quân sự ở Dải Gaza. Vào tháng 1, Phó lãnh đạo Cơ quan Chính trị của Hamas Saleh Al-Arouri qua đời. Ông được xem là một trong những thành viên sáng lập cánh quân sự của Hamas có tên Lữ đoàn Izz ad-Din al-Qassam đặt trụ sở tại Beirut. Đây là lực lượng đã thực hiện cuộc tấn công bất ngờ vào lãnh thổ Israel và khiến 1.200 người thiệt mạng vào tháng 10/2023, từ đó dẫn tới xung đột giữa Israel - Hamas ở Dải Gaza.

Ông Barak Ravid, nhà phân tích chính sách đối ngoại và chính trị của CNN, cho biết chính phủ Israel coi ông Haniyeh là một trong những người chịu trách nhiệm trong cuộc tấn công hồi tháng 10 năm ngoái. Theo ông, dù thủ lĩnh chính trị Hamas Haniyeh không có vai trò quan trọng về mặt quân sự, nhưng cái chết của ông này “sẽ có ảnh hưởng đáng kể” đến các cuộc đàm phán ngừng bắn và thả con tin đang diễn ra.

“Theo một cách nào đó, vụ ám sát này chỉ là vấn đề thời gian, chứ không còn là vấn đề nếu như”, ông Ravid nói.

Theo truyền thông Iran, IRGC cho biết cái chết của ông Haniyeh đang được điều tra.

Hãng tin WAFA cho hay nhà lãnh đạo Palestine Mahmoud Abbas đã lên án vụ sát hại ông Haniyeh, và gọi đây là “một hành động hèn nhát và diễn biến nguy hiểm”.

Ông Haniyeh được sinh ra trong một trại tị nạn gần thành phố Gaza, và gia nhập Hamas vào cuối những năm 1980. Đến năm 2017, ông trở thành thủ lĩnh của Hamas.

Ông Haniyeh từng tham gia các cuộc đàm phán hòa bình với cựu Tổng thống Mỹ Jimmy Carter, và gặp gỡ nhiều quan chức thế giới như nhà ngoại giao Trung Quốc Vương Khắc Kiệm vào đầu năm nay.

Hồi tháng 4, Hamas cho biết các cuộc không kích của Israel đã giết chết 3 người con trai, và 4 người cháu của ông Haniyeh. Vào thời điểm đó, thủ lĩnh Hamas Haniyeh khẳng định cái chết của người thân sẽ không ảnh hưởng đến các cuộc đàm phán về lệnh ngừng bắn và thả con tin ở Dải Gaza.

Cái chết liên tiếp của 2 quan chức được Iran hậu thuẫn

Chỉ trong vài ngày, 2 quan chức cấp cao thuộc các nhóm chiến binh được Iran hậu thuẫn là ông Haniyeh và Shukr thiệt mạng được cho có ý nghĩa quan trọng cả về thời gian và địa điểm.

Chuẩn tướng Assaf Orion, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia Israel, cho biết 2 cái chết trên đang “làm tăng khả năng xảy ra phản ứng trục, thêm Iran, và các cuộc tấn công ủy nhiệm khác vào danh sách”.

Trong nhiều năm qua, Iran đã đầu tư vào các nhóm ủy nhiệm trong khu vực hay còn được gọi  là “Trục kháng chiến”. Đây là một liên minh chống Israel và phương Tây. Trong đó, Iran cung cấp tài chính, vũ khí, và đào tạo cho các nhóm ủy nhiệm để từ đó Tehran mở rộng ảnh hưởng trên khắp Trung Đông.

Mặc dù Israel chưa đưa ra bình luận về cái chết của thủ lĩnh Hamas Heniyah, nhưng nước này từng tuyên bố sẽ loại bỏ ban lãnh đạo của Hamas, và có lịch sử thực hiện các vụ ám sát ở Iran, cũng như chống lại các mục tiêu của Iran.

Hồi tháng 4, Iran cáo buộc Israel đánh bom khu phức hợp đại sứ quán của nước này ở Syria, khiến 7 quan chức thiệt mạng. Đáp trả, Iran đã tiến hành cuộc tấn công bằng máy bay không người lái (UAV) và tên lửa quy mô lớn chưa từng có vào Israel.

Đầu tháng 7, Israel cũng đã nhắm mục tiêu vào người đứng đầu cánh quân sự của Hamas là Mohammed Deif trong một vụ tấn công ở miền nam Gaza. Ông Deif được cho là một trong những chủ mưu đứng sau vụ tấn công ngày 7/10/2023 của Hamas vào Israel. Song chưa thể xác định việc ông Deif còn sống hay đã chết.