Thí điểm chuyển đổi số 'đến nơi, đến chốn' để phổ biến cả nước

Còn 2 tháng nữa là Chương trình Chuyển đổi số (CĐS) Việt Nam được 4 năm, và bước sang năm thứ năm. Năm đầu tiên là khởi động. Năm thứ hai là tổng diễn tập thời Covid-19. Năm thứ ba là xây dựng các nền tảng số quốc gia. Năm thứ tư là phát triển dữ liệu số. Năm 2024 này là bắt đầu của năm thứ 5, chúng ta sẽ tập trung vào phát triển kinh tế số (KTS) với 4 trụ cột là Công nghiệp CNTT và truyền thông, Phát triển KTS các ngành, Quản trị số và Phát triển dữ liệu số.

4 năm qua đã cho chúng ta một số kinh nghiệm quý để định ra các cách làm hiệu quả.

Thứ nhất, vẫn là vấn đề tiền đâu và tiêu được tiền. Trong tháng 5 này, Bộ Tài chính sẽ phải hoàn thành Nghị định về nguồn tiền từ ngân sách thường xuyên và Bộ TT&TT phải hoàn thành Nghị định về cách tiêu tiền sao cho vừa khả thi, vừa không xảy ra tai nạn.

Thứ hai, làm thí điểm cho đến nơi, cho đến thành công rồi copy ra cả nước. CĐS thì phải làm 100% mới hiệu quả, nhưng không thể đủ nguồn lực, nhất là nguồn nhân lực, để làm thí điểm cả nước. Bởi vậy, tập trung vào làm thí điểm 1-2 tỉnh, 1-2 bộ ngành, làm cho đến tận cùng, làm cho đến thành công, làm cho thuận tiện và dễ dùng, làm cho hiệu quả, làm trên nền tảng số, rồi từ đó làm nhanh ra cả nước. Trong quý 2 này, Bộ TT&TT sẽ tổng kết mô hình thành công về dịch vụ công trực tuyến toàn trình tại một tỉnh, mô hình thành công về trung tâm điều hành thông minh tại một tỉnh, mô hình thành công về CĐS cấp bộ ngành tại một bộ ngành. Để từ cuối quý 2 sẽ phổ biến nhân rộng.

Thứ ba, thời CNTT thì tất cả các bộ ngành và các địa phương đều làm phân tán, hầu như không có các hệ thống, nền tảng dùng chung toàn quốc. Vậy nên các nơi cứ tự làm từ A đến Z. Nhưng thời CĐS thì xuất hiện các nền tảng dùng chung toàn quốc, các nền tảng trung ương. Bởi vậy mà phải làm rõ, cái gì là trung ương, cái gì là địa phương. Trong quý 2 này, Bộ TT&TT sẽ phải làm rõ cái gì là trung ương, cái gì là địa phương. Để cho địa phương yên tâm biết cái này là mình phải làm và được làm.

Thứ tư, cái gì mới, lại trừu tượng, lại công nghệ, lại chưa làm bao giờ (tức là đang còn lơ mơ) thì ban đầu rất cần hướng dẫn chi tiết, giống như cầm tay chỉ việc, nhất là những cái cơ bản. Trong quý 2 này, Bộ TT&TT sẽ phải làm rõ những cái cơ bản nhất của CĐS cấp tỉnh, cấp bộ ngành là gì và có hướng dẫn chi tiết: Cái gì, làm như thế nào, ai làm và bao giờ xong, cả về CĐS, cả về KTS và dữ liệu số. Nếu chúng ta không khởi động CĐS bằng cách như thế này thì CĐS sẽ chỉ lỗ chỗ một vài nơi. Và một khi đã khởi động được những cái cơ bản nhất trên phạm vi toàn quốc thì các bộ ngành, địa phương sẽ tự tin tự làm những cái tiếp theo.

Thứ năm, trí tuệ nhân tạo (AI) đã vào giai đoạn ứng dụng rộng rãi. Chúng ta phải đưa được một số ứng dụng AI mẫu vào các cơ quan nhà nước ngay trong năm nay. Trong quý 2 này, Bộ TT&TT sẽ đưa ra một số ứng dụng mẫu để áp dụng rộng rãi. Ứng dụng AI thì cần lưu ý, AI càng hẹp thì càng dễ huấn luyện, càng thông minh, càng hiệu quả. AI của mình thì mình phải huấn luyện, phải đưa dữ liệu của mình vào. AI mà người khác huấn luyện, dựa trên dữ liệu của người khác thì giống như người giúp việc không rõ lai lịch. Các nền tảng AI của Việt Nam phải tạo ra công cụ cho người dùng nhập dữ liệu của mình và huấn luyện.

Thứ sáu, CĐS thì cần hạ tầng CĐS. Hạ tầng viễn thông là tầng đáy. Trên hạ tầng viễn thông là hạ tầng Internet. Trên hạ tầng Internet là hạ tầng số. Trên hạ tầng số là hạ tầng CĐS (còn gọi là các Stacks). Trên hạ tầng CĐS là các ứng dụng CĐS. Ứng dụng thì trăm hoa đua nở. Nhưng hạ tầng CĐS số thì nhà nước phải đầu tư xây dựng. Trong quý 2 này, Bộ TT&TT sẽ phải làm rõ các Stacks của hạ tầng CĐS là gì, ai đầu tư, và bao giờ xong. Trước đây, chúng ta cứ nghĩ rằng hạ tầng số là đủ để CĐS. Nhưng thực ra là chưa đủ và vì vậy mà tốc độ CĐS trên toàn quốc chưa nhanh như mong muốn.

Thứ bảy là về giám sát quản lý online. CĐS sẽ diễn ra rất sâu rộng. Nếu không giám sát được thì sẽ không quản lý được. Nhưng chỉ có thể giám sát được bằng công nghệ, nếu chỉ dùng người sẽ không khả thi với một số lượng dữ liệu khổng lồ. Việc kết nối online phục vụ quản lý của Bộ TT&TT vào các hệ thống CĐS cấp tỉnh, cấp bộ ngành là để phục vụ quản lý online, đo lường online. Báo cáo giấy thì định kỳ, không thường xuyên và chưa chắc đã là số liệu thực. Vừa qua, Bộ TT&TT kết nối online vào cổng dịch vụ công trực tuyến của các bộ ngành và địa phương thì mới thấy số liệu từ báo cáo giấy và số liệu trực tiếp từ hệ thống chênh nhau rất xa. Quản lý online chính là quản trị số, là một trong 4 trụ cột của KTS mà Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã nhắc đến.

Thứ tám, từ quý 2/2024, Bộ TT&TT sẽ bắt đầu đưa ra các công thức thành công về CĐS cho các lĩnh vực, các cấp, để có thể truyền thông, nhân rộng. Những công thức thành công ngắn ngọn, đúng bản chất, dễ hiểu, dễ làm theo, sẽ thực sự là một loại sức mạnh mang tính toàn dân và toàn diện. Thí dụ, Bộ Công an có công thức Đúng, Đủ, Sạch, Sống khi làm cơ sở dữ liệu dân cư. Nhưng đây thực sự là công thức đối với dữ liệu nói chung. Tính lan toả, nâng cao nhận thức của công thức này là rất lớn. Thí dụ, CĐS Việt Nam là Chính phủ số + Kinh tế số + Xã hội số. Thí dụ, KTS Việt Nam là Công nghiệp CNTT và truyền thông + KTS các ngành + Quản trị số + Dữ liệu số. Thí dụ, CĐS toàn dân là “Đi từng ngõ, Gõ từng nhà, Rà từng đối tượng”. Thí dụ, CĐS các bộ ngành, địa phương thì mỗi bộ ngành, địa phương phải có một đề án làm mũi đột phá như đề án 06 của Bộ Công an.

CĐS là lựa chọn chiến lược, là con đường đưa Việt Nam đến hùng cường, thịnh vượng. Qua gần 4 năm, chúng ta đã nhìn ra con đường, đã nhìn ra cách tiếp cận Việt Nam, đã hành động mạnh mẽ, đã có những kết quả bước đầu. Nhưng bây giờ là lúc phải hành động mạnh mẽ hơn, quyết liệt hơn, tạo ra các kết quả thiết thực hơn, toàn diện hơn cho người dân. Các nước cũng đang CĐS mạnh mẽ, nếu chúng ta không quyết liệt hơn, không có cách làm sáng tạo hơn, không liên tục đi đầu thì sẽ lại là nước đi sau, tụt lại phía sau. Và giấc mơ về một Việt Nam hùng cường sẽ lại tiếp tục là giấc mơ.