Tại sao Nga lại sở hữu các loại tên lửa đạn đạo chiến thuật nguy hiểm?

Tuy nhiên, không phải tự nhiên Liên Xô trước đây và LB Nga ngày nay lại sở hữu những dòng vũ khí chiến thuật hiệu quả, uy lực, mà tất cả bắt đầu từ 65 năm trước.

Gần như không thể ngăn chặn

Hiện tại, tổ hợp tên lửa đạn đạo chiến thuật hiện đại nhất của Quân đội Nga chính là Iskander/Iskander-M. Giống như Tochka-U trước đây, Iskander được thiết kế để xuyên thủng lá chắn tên lửa của đối phương để tiêu diệt các mục tiêu có giá trị cao như vũ khí phòng không, trung tâm chỉ huy và kho tàng nằm ở hậu tuyến trong phạm vi 500km.

Không ít lần Iskander được coi là con bài chiến lược để Nga đàm phán với Mỹ và NATO. Với các phiên bản trang bị đạn tên lửa khí động tầm bắn 500km và tên lửa hành trình tầm bắn tới 2.000km, khi đặt tại vùng lãnh thổ Kaliningrad, Quân đội Nga có thể tung các đòn đánh bất ngờ và chính xác vào căn cứ của NATO tại mọi địa điểm ở châu Âu.

Thử nghiệm tên lửa đạn đạo tầm ngắn R-1 của Liên Xô. Ảnh: RG.ru)

Sự nguy hiểm còn nâng cao gấp nhiều lần ở phiên bản Iskander-M, đạn tên lửa mới được áp dụng công nghệ tàng hình và quỹ đạo bay cực kỳ phức tạp khiến việc đánh chặn nó là không thể. Sai số chệch mục tiêu của tên lửa Iskander-M chỉ khoảng 5-7m đã biến các căn cứ phòng thủ tên lửa Mỹ tại Romania, Ba Lan trở nên vô giá trị vì chúng sẽ nhanh chóng bị phủ đầu, tiêu diệt ngay từ những loạt phóng đầu tiên. Sức mạnh của Iskander-M đã được minh chứng rõ ràng tại chiến trường Ukraine.

Sự nguy hiểm của tên lửa đạn đạo chiến thuật chính là thời gian chuyển trạng thái, cũng như thời gian bay tới mục tiêu khá ngắn, khiến việc định vị và ngăn chặn chúng rất khó khăn.

Vũ khí giúp cân bằng chiến lược

Không phải tự nhiên Liên Xô trước đây và Nga ngày nay lại sở hữu những dòng tên lửa đạn đạo chiến thuật nguy hiểm và uy lực. Điều này bắt nguồn từ sự thua kém và nguồn lực quân sự của Liên Xô so với NATO ở thời kỳ Chiến tranh Lạnh. Moscow đã tìm ra hướng phát triển để cân bằng cán cân chiến lược và tên lửa đạn đạo chính là một trong những ưu tiên. Đây có thể là lý do giải thích cho việc các thế hệ tên lửa đạn đạo chiến thuật đầu tiên của Liên Xô có những đặc điểm kỹ-chiến thuật ưu việt hơn đối thủ cùng thời.

Tổng công trình sư Sergey Korolev và đội ngũ thiết kế lần đầu tiên giới thiệu tên lửa đạn đạo chiến thuật R-2 năm 1948. Giới lãnh đạo Liên Xô đặt yêu cầu rất cao đối với mẫu tên lửa này. Kết quả là sự định hình của dòng tên lửa đạn đạo chiến thuật với kết cấu đầu đạn rời và những giải pháp kỹ thuật giảm trọng lượng tổng thể của đạn tên lửa để tăng tầm bắn, dẫn đường phức hợp giữa quán tính và định vị vệ tinh. Trong quá trình thử nghiệm, tên lửa đạn đạo R-2 đã đạt được tầm bắn ấn tượng hơn 600km, gấp hơn 2 lần so với tên lửa R-1 (270km) và là vũ khí không có đối thủ ở thời điểm xuất hiện.

Đầu đạn nổ nặng 1,5 tấn có sức công phá mạnh tạo ra vùng hủy diệt có đường kính tới 500m và ứng dụng công nghệ nhiên liệu lỏng giúp rút ngắn thời gian triển khai, thu hồi chỉ còn 15 phút. Tên lửa R-2 được chính thức trang bị từ năm 1951. Sự xuất hiện của R-2 đã khiến Mỹ và NATO phải gấp rút phát triển vũ khí đối phó, cũng như xem xét lại việc tái bố trí lực lượng trên lãnh thổ châu Âu để hạn chế thấp nhất mối đe dọa do tên lửa Liên Xô gây ra.

Liên tiếp sau đó, Liên Xô cho ra đời những dòng tên lửa đạn đạo chiến thuật mới để buộc NATO phải đuổi theo. Năm 1955, Liên Xô cho ra mắt tên lửa R-11 với những cải tiến về hệ thống nhiên liệu giúp tên lửa duy trì trạng thái sẵn sàng chiến đấu lâu hơn và hơn thế nữa là khả năng mang theo đầu đạn hạt nhân (phiên bản R-11M).

Ở thời điểm đó, việc duy trì ổn định của nhiên liệu lỏng cho tên lửa là công việc rất khó khăn và nguy hiểm. Dù NATO đã phát triển một số dòng tên lửa dùng nhiên liệu rắn, nhưng những hạn chế về khối lượng đầu đạn mạng theo và tầm bắn khiến chúng không được coi là đối thủ xứng tầm với R-11.

Dòng tên lửa đạn đạo R-17, hay còn được biết tới với tên gọi khác là Scud, bắt đầu được triển khai từ năm 1962. Tổ hợp tên lửa chiến thuật này xuất hiện rộng rãi không chỉ trong biên chế Quân đội Liên Xô mà còn nhiều quốc gia khác. Tên lửa Scud từng được sử dụng trong cuộc chiến Iran-Iraq ở thập kỷ 1980 hay cuộc chiến vùng Vịnh lần 1 (năm 1991). Ưu thế của Scud chính là sự đa năng với khả năng mang nhiều loại đầu đạn và thời gian triển khai, thu hồi ngắn, có thể phóng từ bất kỳ đâu.

Iskander-M hiện là tổ hợp tên lửa đạn đạo chiến thuật mạnh mẽ của Quân đội Nga. Sức mạnh của nó đã được chứng thực tại chiến trường Ukraine và sự công nhận từ giới chuyên gia quân sự phương Tây. Ảnh: Topwar

Ưu thế không dễ vượt qua của Nga

Dòng tên lửa đạn đạo đáng chú ý khác của Liên Xô chính là Temp-S. Với thiết kế 2 tầng đầy, tầm bắn 1.200km và mang theo đầu đạn 500Kilotone đã biến tổ hợp Temp-S trở thành vũ khí răn đe đáng sợ. Với 1.200 tổ hợp Temp-S được sản xuất và triển khai từ năm 1965, nó được coi là dòng vũ khí chiến thuật tương xứng so với các tổ hợp tên lửa Jupiter và Pershing-II của Mỹ và NATO triển khai tại châu Âu.

Bước đệm hoàn thiện công nghệ để tổ hợp Iskander ra đời sau đó chính là dòng tên lửa đạn đạo Tochka-U. Những hoàn thiện công nghệ điều khiển, động cơ nhiên liệu rắn và độ chính xác cao được coi là điểm mạnh của dòng tên lửa chiến thuật này. Tochka-U được trang bị rộng rãi cho lực lượng pháo binh Liên Xô và Nga và được sử dụng rộng rãi trong chiến dịch chống khủng bố ở Bắc Kavkaz và Nam Ossetia năm 2008.

Trong khi đó, tổ hợp tên lửa Oka lại là bước đệm hoàn thiện công nghệ đạn tên lửa được ứng dụng trên Iskander sau này. Dù là dòng tên lửa ra đời từ thập kỷ 1980, nhưng đạn tên lửa của Oka có tầm bắn 400km được thiết kế như một phương tiện lượn có thể thay đổi quỹ đạo, khiến nó rất khó, thậm chí không thể bị bắn hạ. Những tinh túy công nghệ đã được kế thừa và tiếp tục hoàn thiện ở tổ hợp tên lửa Iskander sau đó.

Việc Liên Xô/Nga sở hữu các thế hệ tên lửa đạn đạo chiến thuật mạnh không phải là ngẫu nhiên, mà đó là sự tích lũy và kế thừa qua nhiều thập kỷ để giúp Hồng quân và Quân đội Nga có trong tay loại vũ khí lợi hại, răn đe mọi đối thủ kể cả tới thời điểm hiện tại.

TUẤN SƠN (tổng hợp)

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Quân sự thế giới xem các tin, bài liên quan.