Điều gì chờ đợi TikTok tại Mỹ?

Ngày 13/3, Hạ viện Mỹ thông qua dự luật có thể cấm TikTok nếu công ty mẹ ByteDance không thoái vốn.  Điều này tiếp tục cho thấy TikTok là một “điểm nóng” trong cuộc xung đột Mỹ - Trung, châm ngòi cho cuộc tranh luận về tự do ngôn luận và bảo mật dữ liệu.

Financial Times bình luận, với 352 phiếu thuận và 65 phiếu chống, sự ủng hộ áp đảo đối với dự luật báo hiệu sự đồng thuận rộng rãi ở Washington về việc TikTok đại diện cho mối đe dọa đối với an ninh quốc gia Mỹ nếu còn nằm trong tay ByteDance. Trong khi đó, công ty Trung Quốc kêu gọi Thượng viện bác bỏ dự luật.

Lệnh cấm TikTok diễn ra như thế nào?

Nếu dự luật được Thượng viện thông qua và được Tổng thống Joe Biden ký thành luật, ByteDance sẽ có 6 tháng để bán TikTok cho một công ty không phải của Trung Quốc, nếu không sẽ bị xóa khỏi các cửa hàng ứng dụng và bị chặn quyền truy cập web ở Mỹ.

Luật sẽ áp dụng các hình phạt dân sự đối với các chợ ứng dụng như App Store của Apple và Google Play nếu họ phân phối hoặc cập nhật TikTok. Các nhà cung cấp dịch vụ Internet sẽ buộc phải chặn quyền truy cập vào TikTok trên web. Tuy nhiên, người dùng cá nhân không phải phải là đối tượng phải chịu hành pháp.

Lệnh cấm trên toàn quốc đối với một ứng dụng hoặc trang web hầu như chưa xảy ra tại Mỹ, dù đã có một số tiền lệ ở cả cấp tiểu bang và liên bang trong những năm gần đây.

Bang Montana đã thông qua một dự luật vào năm 2023 để cấm TikTok, cũng bằng cách buộc loại bỏ nó khỏi các chợ ứng dụng được truy cập từ bên trong tiểu bang. Tuy nhiên, dự luật đã bị một thẩm phán liên bang chặn vào tháng 11, trước khi nó có hiệu lực vào ngày 1/1/2024. Montana đang kháng cáo quyết định này.

Chính phủ Mỹ và nhiều bang riêng lẻ đã cấm TikTok trên các thiết bị công nhằm giữ an toàn dữ liệu. Canada và các tổ chức hoạch định chính sách ở EU đã ban hành các chỉ thị tương tự.

Lệnh cấm TikTok có ý nghĩa gì đối với người dùng?

170 triệu người Mỹ đã tải ứng dụng TikTok. Nếu lệnh cấm trở thành hiện thực, ứng dụng này sẽ không biến mất trên điện thoại của họ. Tuy nhiên, người dùng không thể cập nhật ứng dụng và tải lại nếu họ vô tình xóa hoặc muốn cài đặt trên máy mới.

Bằng cách chặn quyền truy cập vào các bản cập nhật, theo thời gian, ứng dụng sẽ trở nên lỗi thời. Dù vậy, người dùng có thể “lách luật” bằng cách sử dụng VPN.

Việc Mỹ cấm TikTok sẽ có tác động rất lớn đến thị trường thương mại điện tử đang bùng nổ, các thương hiệu lớn và doanh nghiệp nhỏ. TikTok là "người chơi" lớn nhất trong “thương mại xã hội” (social commerce) – nơi người dùng mua sắm qua mạng xã hội, cũng  như “mua sắm giải trí” (shoppertainment) – nơi quảng cáo pha trộn với nội dung giải trí.

TikTok cho biết hơn 7 triệu doanh nghiệp nhỏ tại Mỹ đang sử dụng ứng dụng. Nó có tỷ lệ tương tác cao hơn các nền tảng truyền thông xã hội khác, đồng nghĩa mang lại cơ hội lan truyền cao hơn, cũng như khả năng tiếp cận với hơn 1 tỷ người dùng hoạt động hàng tháng trên toàn cầu. Lệnh cấm TikTok sẽ là đòn bẩy cho các đối thủ trực tiếp của TikTok trong thương mại xã hội như Instagram Shopping và Amazon Inspire.

Ngoài ra, các mạng xã hội khác cũng được hưởng lợi nếu người dùng chuyển sang các ứng dụng thay thế để tìm kiếm trải nghiệm tương tự. TikTok còn là một nguồn tin tức lớn ở Mỹ. Theo trung tâm nghiên cứu Pew, 1/3 số người trưởng thành dưới 30 tuổi cho biết họ đọc tin tức từ nền tảng này.

TikTok có thực sự là rủi ro an ninh quốc gia?

Chính phủ Trung Quốc có quyền kiểm soát đáng kể đối với các công ty hoạt động trong phạm vi quyền hạn của mình, bao gồm cả việc có thể buộc họ bàn giao bất kỳ dữ liệu nào liên quan đến an ninh quốc gia. Do đó, TikTok có thể bị sử dụng để thu thập thông tin tình báo nước ngoài, dù chưa có bằng chứng nào cho thấy điều này.

Nhằm tránh phải thoái vốn, trong ba năm qua, TikTok đã chi hơn 1,5 tỷ USD để thực hiện "Dự án Texas", một kế hoạch tái cấu trúc công ty để bảo vệ dữ liệu và nội dung người dùng Mỹ khỏi ảnh hưởng của Trung Quốc thông qua hợp tác với tập đoàn Oracle của Mỹ. Song, các nỗ lực này chưa đủ để thuyết phục các nhà lập pháp Mỹ về an toàn của ứng dụng.

TikTok thu thập một lượng lớn thông tin cá nhân từ người dùng Mỹ giúp đẩy nội dung và quảng cáo mục tiêu. Tuy nhiên, một số nhà nghiên cứu về quyền riêng tư kết luận rằng TikTok không thu thập nhiều dữ liệu hơn các mạng xã hội lớn khác.

CEO TikTok Shou Zi Chew khẳng định Trung Quốc chưa bao giờ yêu cầu TikTok cung cấp dữ liệu và họ sẽ từ chối yêu cầu như vậy. Nhưng ông thừa nhận các nhân viên ByteDance tại Trung Quốc có thể có quyền truy cập vào một số dữ liệu của Mỹ.

TikTok đang làm gì để ngăn chặn lệnh cấm?

TikTok đã tiến hành một chiến dịch vận động hành lang mạnh mẽ trước cuộc bỏ phiếu hôm 13/3 nhưng không thành công. Ứng dụng cũng gửi thông báo để kêu gọi người dùng phản đối dự luật. Công ty có thể đẩy mạnh chiến dịch để gây ảnh hưởng đến giai đoạn tiếp theo của dự luật tại Thượng viện.

Theo Financial Times, TikTok cũng có thể điều chỉnh các nỗ lực vận động hành lang với ông Donald Trump, người đang chạy đua vào Nhà Trắng năm 2024 và phản đối lệnh cấm.

Nếu dự luật trở thành luật, TikTok còn có thể kiện chống lại chính phủ Mỹ trong vòng 165 ngày. Năm 2020, công ty từng kiện Mỹ khi ông Trump ban hành sắc lệnh hành pháp chặn ứng dụng hoạt động tại đây và cho ByteDance 90 ngày để thoái vốn. Một thẩm phán đã chặn vài giờ trước khi sắc lệnh có hiệu lực, còn Tổng thống Biden đã hủy bỏ sắc lệnh của ông Trump sau khi nhậm chức.

Cách rõ ràng nhất để TikTok tránh lệnh cấm là ByteDance bán đứt ứng dụng. Tuy nhiên, điều này khó xảy ra. Vào năm 2020, Trung Quốc đã cập nhật các quy tắc kiểm soát xuất khẩu của mình để Bắc Kinh có tiếng nói trong bất kỳ thỏa thuận bán công nghệ Trung Quốc cho người mua Mỹ nào. Năm 2023, Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết sẽ "kiên quyết phản đối" việc cưỡng ép bán TikTok.

CEO Chew đã đề xuất nhiều biện pháp thay thế để xoa dịu những lo ngại về an ninh quốc gia của Mỹ, bao gồm "Dự án Texas" và khả năng niêm yết TikTok trên thị trường chứng khoán Mỹ.

(Theo Financial Times)