Cuộc đua đối phó với UAV tự sát tại chiến trường Ukraine

Những chiến lệ mới

Ngay từ đầu cuộc xung đột trong năm 2022, Ukraine chính là bên sử dụng rộng rãi nhiều loại UAV quân sự từ cỡ lớn như Bayraktar TB2 hay các loại UAV tự sát cỡ nhỏ như Fire Scout hay Phonix Ghost. Phần lớn chúng được Mỹ và phương Tây viện trợ. Xu hướng sử dụng các loại UAV tự sát cỡ nhỏ như FPV cũng là do Ukraine khởi xướng với hàng loạt clip được binh sĩ Ukraine ghi lại trên chiến trường với hiệu quả vượt trội.

Tuy nhiên, Nga, một siêu cường quân sự với ngành công nghiệp quốc phòng khổng lồ, cũng nhận thấy hiệu quả và tiềm năng của UAV, nhất là các loại UAV tự sát. Quân đội Nga đã nhanh chóng học hỏi và tạo ra số lượng lớn UAV tấn công, FPV (thiết bị bay không người lái mang đầu đạn tự chế) vượt trội so với Ukraine trên chiến trường.

Theo thống kê của hãng tin Lenta, nếu như trung bình mỗi tháng đầu năm 2023, số UAV tự sát phía Nga sử dụng được xác thực bằng clip vào khoảng 200-300 chiếc, thì trong thời gian cao điểm vào cuối năm, con số này đã lên tới hơn 1.000 chiếc mỗi tháng. Trong khi đó, số lượng UAV của Ukraine ngày một giảm trong bối cảnh nguồn viện trợ từ Mỹ và phương Tây giảm dần.

UAV tự sát đang tạo ra những chiến lệ hoàn toàn mới trong chiến tranh hiện đại. Ảnh: Getty.

Nga có khả năng tạo ra số lượng UAV vượt trội, trong bối cảnh bị cấm vận ngặt nghèo chính là nhờ khả năng làm chủ và nội địa hóa công nghệ sản xuất UAV. Không chỉ chế tạo tại các nhà máy, các xưởng gia công quy mô nhỏ cũng tham gia chuỗi sản xuất với nền tảng công nghệ sẵn có. Điều này càng thuận lợi hơn khi Nga đã chuyển toàn bộ công nghiệp quốc phòng sang thời chiến để tối ưu nguồn lực và mở rộng tối đa nguồn lực sản xuất.

Chỉ tính riêng UAV tự sát hay FPV, từ những hình ảnh được truyền hình Nga công bố, các chi tiết bằng nhựa được sản xuất bằng máy in 3D, việc gia công động cơ và mạch được thực hiện trong những phân xưởng nhỏ. Đây là lý do giúp giải thích tại sao trong thời gian ngắn, Nga lại có thể vượt trội Ukraine về khả năng sản xuất và sử dụng UAV tự sát.

Vũ khí nào cũng có điểm yếu

Đối với UAV tự sát, đồng hành với việc phát triển số lượng và cải tiến, thì cả Nga và Ukraine đều phát triển các phương án đối phó với chúng trên chiến trường, từ đơn giản như tạo lưới chống UAV hay như “chiếc ô” phổ biến trên nóc các xe tăng.

Việc sử dụng “giáp lưới” để bảo vệ phương tiện quân sự đã phổ biến trong quá khứ. Chúng được sử dụng để bảo vệ phương tiện khỏi các loại đầu đạn chống tăng hóa năng.

Sau khi bắt đầu chiến dịch đặc biệt tại Ukraine, để chống lại tên lửa chống tăng đột nóc như Javelin, NLAW và sau này là các loại UAV tự sát, các loại lưới bảo vệ đã được mở rộng để che kín những điểm yếu của phương tiện chiến đấu để hạn chế thiệt hại.

Hiệu suất cao của UAV tự sát Lancet của Nga đã buộc Ukraine phải áp dụng phương án đơn giản nhất chính là tạo ra một nhà lưới bọc lấy phương tiện và bảo vệ nó. Sự khác biệt chính giữa UAV tự sát và tên lửa chống tăng có điều khiển hoặc đạn RPG là tốc độ bay thấp. Nếu tốc độ bay trung bình của ATGM hoặc RPG là khoảng 600–900km/giờ, thì tốc độ của máy bay không người lái kamikaze hiếm khi vượt quá 150–200km/giờ. Ngoài ra, UAV tự sát có kết cấu thường được chế tạo từ vật liệu nhẹ hoặc nhựa nên lưới kim loại với độ bền cao tỏ ra rất hiệu quả khi ngăn chặn chúng.

Tác chiến điện tử hiện được coi là phương thức khả thi và hữu hiệu nhất đối phó với UAV tấn công và tự sát. Ảnh: Defense News.

Không chỉ có những cách đối phó mang tính tình thế để chống lại chiến thuật sử dụng UAV tự sát, các nước còn đang nghiên cứu thêm nhiều phương thức để đối phó hiệu quả với loại phương tiện và chiến thuật tác chiến mới này.

“FPV được các bên sử dụng rộng rãi trên chiến trường Ukriane. Đây là loại vũ khí đơn giản và xảo quyệt, có khả năng tấn công bộ binh đang ẩn nấp và tấn công vào những điểm dễ bị tổn thương của xe bọc thép. Loại UAV này được đặc trưng bởi khả năng cơ động và độ chính xác cao, đặc biệt nếu nó được điều khiển bởi kỹ thuật viên giàu kinh nghiệm”, ông Maxim Kondratyev, cố vấn của Học viện Kỹ thuật Nga, giải thích trong cuộc trò chuyện với Russia Today.

Theo chuyên gia này, UAV tự sát, nhất là FPV khá khó bị phát hiện và vô hiệu hóa bằng hệ thống phòng không tiêu chuẩn. Chính vì thế, các phương án đối phó điện tử để trấn áp và ngăn chặn các loại UAV tự sát đang được binh sĩ Nga thực hiện bằng các hệ thống cỡ nhỏ do công nghiệp quốc phòng Nga phát triển dựa trên kinh nghiệm thực tiến chiến trường.

Quan điểm này được chia sẻ bởi chuyên gia quân sự, Giám đốc Bảo tàng Phòng không-không quân Nga Yuri Knutov. Việc bảo vệ các mục tiêu quân sự bằng tác chiến điện tử có thể gọi là nhiệm vụ quan trọng nhất hiện nay trong lĩnh vực chống lại các UAV tấn công, trong đó có máy bay không người lái FPV.

“Trong một cuộc xung đột vũ trang hiện đại, không thể thực hiện được nếu không có số lượng lớn hệ thống tác chiến điện tử. Ngày nay, khá nhiều sản phẩm chống UAV khác nhau đang xuất hiện”, ông Yuri Knutov nói.

Việc Nga ứng dụng các hệ thống đối kháng điện tử chống lại UAV tự sát thực tế đã được chứng minh ngoài chiến trường. Những hình ảnh UAV tự sát của Ukraine bị nhiễu và mất tín hiệu khi bay gần các chiến tuyến của Nga không còn là điều bất thường.

Các chuyên gia đều có chung quan điểm việc trang bị cho quân đội các hệ thống tác chiến điện tử nhỏ gọn có thể mang lại cho họ “những lợi thế thực sự” trong việc bảo vệ khỏi máy bay không người lái FPV và các loại máy bay không người lái tấn công khác.

Thực tế chiến trường đã mang lại những kinh nghiệm và bài học để phát triển các phương án đối phó hiệu quả với UAV tự sát và chiến thuật sử dụng chúng. Ảnh: RIAN.

Một phương thức tác chiến chống UAV tự sát khác cũng đang được nghiên cứu chính là việc “lấy độc trị độc” thông qua việc sử dụng các loại UAV chiến đấu để chống lại các UAV tấn công của đối phương. Điều này cần các thiết kế UAV và phương tiện chuyên chở chuyên biệt được tích hợp như một phần của các đơn vị chiến đấu.

UAV tự sát và chiến thuật sử dụng chúng đang tạo ra những chiến lệ hoàn toàn mới trên chiến trường hiện đại. Tuy nhiên, giống như bao loại vũ khí trong quá khứ, rồi sẽ bị khắc chế và tiếp tục tiến hóa trong dòng chảy lịch sử phát triển của chiến tranh và công nghệ của nhân loại.

TUẤN SƠN (tổng hợp)

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Quân sự thế giới xem các tin, bài liên quan.