Hợp tác ASEAN - GCC: Hoàn toàn khả thi, 'đúng người, đúng thời điểm'

Toàn cảnh Hội nghị cấp cao ASEAN-GCC. (Nguồn: TTXVN)

Hai bên sẵn sàng khởi động lại

Trong một bài viết gần đây trên trang Syndication Bureau, Tiến sĩ Narayanappa Janardhan, Giám đốc nghiên cứu và phân tích tại Học viện Ngoại giao Anwar Gargash ở Abu Dhabi (Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất), thành viên Viện các quốc gia vùng Vịnh Ả Rập ở Washington đã có một bài viết phân tích về hợp tác ASEAN-Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC) trong bối cảnh quốc tế hiện nay.

Theo Tiến sĩ Narayanappa Janardhan, sau hơn hai thập kỷ hợp tác chưa có nhiều tiến triển, quan hệ GCC-ASEAN đã sẵn sàng khởi động lại.

Mức trao đổi thương mại hàng hóa hàng năm giữa GCC và ASEAN đạt khoảng 110 tỷ USD. Sau Trung Quốc, Ấn Độ và Liên minh châu Âu (EU), GCC là đối tác thương mại lớn thứ 4 của ASEAN.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Narayanappa Janardhan cho rằng con số này còn chưa tương xứng so với tiềm năng thực tế. Với tổng GDP khoảng 5,5 nghìn tỷ USD, thương mại song phương giữa GCC và ASEAN có thể tăng trưởng đáng kể khi quá trình đa dạng hóa kinh tế ở hai khu vực được đẩy nhanh.

Tiến sĩ Narayanappa Janardhan nêu bật các nền tảng có thể là cơ sở tạo đà cho sự tăng trưởng này trong đó có các hiệp định đối tác kinh tế toàn diện (CEPA) đã được ký kết giữa một số quốc gia thành viên hai khối và các hiệp định thương mại tự do (FTA) có khả năng được ký kết trong tương lai.

Theo Tiến sĩ Narayanappa Janardhan, Bản ghi nhớ được ký kết gần đây về “Hành lang kinh tế Ấn Độ-Trung Đông-châu Âu” sẽ mở ra những cơ hội thương mại mới, tăng cường các kênh cung cấp tài nguyên năng lượng và cải thiện kết nối kỹ thuật số. Tương tự, kế hoạch “Kết nối ASEAN 2025” cũng thúc đẩy khả năng cạnh tranh, tính toàn diện cũng như tính cộng đồng trong và ngoài ASEAN.

Chuyên gia Narayanappa Janardhan cho rằng thị trường sôi động của GCC và quan hệ ngoại giao kinh tế giữa các thành viên GCC cũng phù hợp với cơ chế của ASEAN. Điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các mối quan hệ hợp tác mới giữa các quỹ đầu tư quốc gia ở cả hai khối.

"Tuy nhiên, vẫn còn nhiều trở ngại, trong đó vấn đề lớn nhất có lẽ là khó khăn cố hữu trong việc thúc đẩy một cơ chế hợp tác thực chất hơn. Mặc dù ASEAN và GCC có các cuộc tiếp xúc chính thức đầu tiên vào năm 1990 nhưng phải đến năm 2009, hội nghị cấp bộ trưởng đầu tiên mới được tổ chức. Tầm nhìn chung ASEAN-GCC về thương mại được thông qua tại hội nghị tạo ra nhiều hứa hẹn, song kết quả đạt được chưa như mong đợi", Tiến sĩ Narayanappa Janardhan nhận định.

Viết lại những quy tắc ngoại giao kinh tế

Giám đốc nghiên cứu và phân tích tại Học viện Ngoại giao Anwar Gargash cho rằng Hội nghị cấp cao ASEAN-GCC ở Riyadh (Saudi Arabia) từ 18-20/10 vừa qua là cơ hội để xoay chuyển tình thế.

Một số quốc gia thành viên GCC, đặc biệt là Saudi Arabia và Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) đã bắt đầu đa dạng hóa các mối quan hệ đối tác. Hai nước đều đã được mời hoặc đã tham gia các diễn đàn quốc tế, bao gồm Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20), Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) và Nhóm các nền kinh tế mới nổi hàng đầu thế giới mở rộng (BRICS+).

Theo Tiến sĩ Narayanappa Janardhan, hợp tác ASEAN-GCC ngày càng khả thi khi hai khối đã có cơ chế họp ngoại trưởng định kỳ và các thành viên GCC ngày càng phát triển về tầm vóc kinh tế. Điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc thiết lập các mối quan hệ hợp tác mới về ngoại giao và an ninh.

Tiến sĩ Narayanappa Janardhan cho rằng Hội nghị cấp cao ASEAN-GCC lần này tạo khuôn khổ để hai bên tiếp tục kết nối các động lực về kinh tế và ngoại giao.

Hiện nay, các động lực hợp tác kinh tế đã được thúc đẩy mạnh mẽ. Ở cấp độ song phương, Việt Nam sẽ là quốc gia tiếp theo sau Indonesia và Campuchia ký CEPA với UAE. Không giống như các hiệp định thương mại tự do, CEPA bao gồm các dịch vụ thúc đẩy đa dạng hóa kinh tế. Một năm sau khi UAE và Ấn Độ ký kết CEPA vào năm 2022, thương mại giữa hai nước đã tăng 6,9%.

Theo Tiến sĩ Narayanappa Janardhan, các thỏa thuận giữa các quốc gia thậm chí có thể mở đường cho một hiệp định thương mại tự do rộng lớn hơn giữa GCC và ASEAN. Năm 2008, Singapore đã ký hiệp định thương mại tự do với Qatar, hiệp định này cuối cùng đã được mở rộng ra toàn bộ GCC.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Narayanappa Janardhan nhận định không thể đảm bảo mọi việc đều có thể dễ dàng hiện thực hóa. GCC không phải là một thực thể đồng nhất và lợi ích của các thành viên rất đa dạng, điều này khiến cho quá trình đạt được sự đồng thuận về các vấn đề kinh tế trở nên khó khăn. Những nỗ lực trước đây của EU, Mỹ và Ấn Độ nhằm ký một thỏa thuận thương mại tự do với GCC đã thất bại, trong khi FTA giữa Trung Quốc-GCC hiện vẫn đình trệ.

Dù vậy, ông Narayanappa Janardhan cho rằng vẫn có thể lạc quan ở hợp tác ASEAN-GCC. Các quốc gia GCC ưu tiên các mối quan hệ đối tác có thể góp phần thực hiện các mục tiêu chiến lược của những nước này, đặc biệt GCC mong muốn định hình lại các tuyến đường trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Các nước ASEAN cần nỗ lực tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi để hỗ trợ mục tiêu đó.

GCC đã thực hiện chính sách hướng Đông trong nhiều thập kỷ, tìm cách xây dựng các mối quan hệ thương mại lâu dài nhằm đa dạng hóa để tránh phụ thuộc về kinh tế.

Theo Tiến sĩ Narayanappa Janardhan, quá trình “tái toàn cầu hóa” này đang tăng tốc, và cùng với đó, các quy tắc ngoại giao kinh tế đang được viết lại. Hội nghị cấp cao ASEAN-GCC ở Saudi Arabia lần này là cơ hội để đảm bảo những quy tắc đó có lợi cho các nền kinh tế mới nổi ở châu Á và Trung Đông.

Vy Anh