Bi kịch bị lãng quên của nhà khoa học phát hiện ra vi sinh vật
Khoa học - Ngày đăng : 14:04, 02/10/2023
Tuy vậy, ông không đạt được sự công nhận rộng rãi như một số người cùng thời.
Trong biên niên sử khoa học, Agostino Bassi, một nhà côn trùng học, góp phần thay đổi hoàn toàn quá trình hiểu biết của con người về bệnh tật.
Agostino Bassi là người đầu tiên xác định được loại vi sinh vật cụ thể gây ra bệnh truyền nhiễm.
Ông là người đầu tiên xác định được loại vi sinh vật gây ra bệnh truyền nhiễm cũng như chứng minh được lý thuyết vi trùng của bệnh tật. Cách ông nghiên cứu và chứng minh điều đó là câu chuyện truyền cảm hứng về niềm đam mê và kiên trì nghiên cứu khoa học. Bởi lẽ vậy, ông xứng đáng được biết đến rộng rãi hơn, theo nhận định của Wall Street Journal.
Nghiên cứu ròng rã 25 năm
Agostino Bassi sinh năm 1773 tại Mairago, vùng Lombardy phía Bắc Italia. Lịch sử gọi đây là thời kỳ Khai sáng, khi châu Âu đang trên đỉnh cao của cuộc cách mạng khoa học và sự tò mò của con người về thế giới tự nhiên ngày càng tăng, thúc đẩy những tiến bộ trong phương pháp khoa học và đánh dấu khởi đầu của nghiên cứu có hệ thống.
Ngay từ khi còn nhỏ, Bassi luôn tò mò về thế giới tự nhiên. Lớn lên ở vùng nông thôn, thế giới quan của ông được bao quanh bởi những tấm thảm động thực vật phong phú. Sự tiếp xúc sớm này đã nuôi dưỡng niềm yêu thích sâu sắc của cậu bé đối với côn trùng học.
Một trong những đóng góp nổi bật nhất của Agostino Bassi cho khoa học nằm ở việc ông tận tâm tìm hiểu căn bệnh khó hiểu "mal del segno" gây ra cho tằm ở Italia đầu thế kỷ 19.
Thời kỳ này, ngành công nghiệp tơ lụa là huyết mạch của nền kinh tế, vì vậy, sự tàn phá của căn bệnh bí ẩn này gây ra những hậu quả to lớn.
Tằm bị bệnh và chu kỳ phát triển của nấm beauveria bassiana.
Không nản lòng trước sự phức tạp của vấn đề, Bassi bắt tay vào cuộc tìm kiếm không ngừng nghỉ suốt 25 năm để giải mã nguyên nhân cơ bản của căn bệnh. Qua nhiều năm quan sát kỹ lưỡng và thử nghiệm tỉ mỉ, Bassi đã ghi lại chi tiết sự tiến triển của căn bệnh, ảnh hưởng của nó đối với tằm và các điều kiện môi trường ảnh hưởng đến sự phát tán của nó.
Trái ngược với niềm tin phổ biến cho rằng căn bệnh này là do điều kiện không khí ẩm thấp, tối tăm hay những ảnh hưởng thần bí khác, phương pháp nghiên cứu nghiêm ngặt và những quan sát sắc sảo của Bassi đã tiết lộ một cái nhìn sâu sắc mang tính cách mạng.
Ông lập luận rằng căn bệnh này do một tác nhân sống cực nhỏ - một loại nấm. Nó có thể lây truyền bằng cách di chuyển các bào tử nấm từ một con tằm chết sang một con sâu bướm khỏe mạnh.
Bằng cách tìm ra nguyên nhân gây bệnh cho tằm, Bassi đã cung cấp những hiểu biết quý giá để phòng ngừa và kiểm soát nó. Khám phá của ông đã giúp “cứu sống” một trụ cột sinh kế của người dân Italia lúc bấy giờ, cũng như đánh dấu một sự thay đổi địa chấn trong hiểu biết về các bệnh truyền nhiễm, tạo tiền đề cho lý thuyết vi trùng gây bệnh mà sau này sẽ định nghĩa vi sinh học hiện đại.
Chứng kiến tác động của bệnh tật đối với côn trùng cũng khiến Bassi đưa ra giả thuyết rằng con người cũng dễ bị nhiễm vi trùng. Cái nhìn sâu sắc này đã đặt nền tảng cho lý thuyết mầm bệnh, cách mạng hóa sự hiểu biết về các tác nhân truyền nhiễm và vai trò của chúng đối với sức khỏe con người, theo đánh giá của Hiệp hội vi sinh vật học Mỹ (ASM).
Đồng thời, sự nhấn mạnh của ông vào việc khử trùng, cách ly những người bị nhiễm bệnh và quản lý nguy cơ bệnh là những nguyên tắc vẫn được áp dụng cho đến ngày nay.
Bi kịch không được công nhận rộng rãi
Khám phá của Agostino Bassi đã đánh dấu những giai đoạn khởi đầu của ngành vi sinh học. Mặc dù khái niệm về vi sinh vật vẫn còn ở giai đoạn sơ khai, nhưng cách tiếp cận thực nghiệm của Bassi đã mở đường cho một lĩnh vực đang phát triển có thể xác định lại sự hiểu biết của con người về thế giới tự nhiên.
Ảnh hưởng của Agostino Bassi đã vượt qua giới hạn của thời đại của ông. Những đóng góp tiên phong của ông đã mở đường cho những nhà khoa học tiếp theo trong lĩnh vực vi sinh học, bao gồm cả các nhà khoa học lừng danh như Louis Pasteur hay Robert Koch.
Agostino Bassi được chôn cất tại nhà thờ theo phong cách La Mã Saint Francis.
Mặc dù vậy, Agostino Bassi vẫn chìm vào quên lãng tại thời đại đó. Ông đã không đạt được sự công nhận rộng rãi như một số người cùng thời với ông.
Tại thời điểm đó, lĩnh vực vi sinh vẫn còn sơ khai và cộng đồng khoa học rộng lớn hơn vẫn chưa hoàn toàn nắm bắt được ý nghĩa sâu sắc của những khám phá của ông.
Hơn nữa, bối cảnh lịch sử của Italia thế kỷ 19 được đánh dấu bằng những biến động chính trị và xã hội- điều được coi đã chuyển hướng sự chú ý của công chúng khỏi công trình của Bassi. Môi trường hỗn loạn có thể đã cản trở việc phổ biến rộng rãi và công nhận những phát hiện của ông.
Ngoài ra, những tiến bộ tiếp theo của các nhà khoa học kế cận vào cuối thế kỷ 19 đã tiếp tục hoàn thiện và phổ biến lý thuyết vi trùng gây bệnh, làm lu mờ những đóng góp trước đó của Bassi.
Dù vậy, nghiên cứu tiên phong của Agostino Bassi đã đặt nền móng cho sự hiểu biết về các bệnh truyền nhiễm và phương pháp luận nghiêm ngặt của ông vẫn tiếp tục truyền cảm hứng cho thế hệ các nhà khoa học kế tiếp. Ông được coi là “ông tổ” đặt nền móng cho sự phát triển của ngành vi sinh học hiện đại.