Nam Phương Hoàng hậu: Vị Quốc mẫu tân thời
Dòng chảy - Ngày đăng : 16:14, 05/09/2023
Nhà xuất bản Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh vừa cho ra mắt bạn đọc cuốn “Nam Phương Hoàng hậu: Vị Quốc mẫu tân thời qua tư liệu báo chí (1934 - 1945)” của tác giả Tử Yếng Lương Hoài Trọng Tính. Cuốn sách này góp lại những tư liệu đương thời về vị Hoàng hậu Nam Phương được mệnh danh là "quốc mẫu tân thời" của triều đại quân chủ cuối cùng của nước Việt Nam qua góc nhìn của báo giới thời bấy giờ.
Nói về sự xuất hiện của Nam Phương Hoàng hậu trên các nhựt báo, tạp chí đương thời, thì có thể tính từ thời điểm bà Nguyễn Hữu Thị Lan được chọn làm Hoàng hậu, báo chí ba kỳ đưa tin liên tục vì một luồng gió mới mà bà đã mang lại trên những trang Tràng An báo, Hà Thành ngọ báo, Điễn tín, Phụ nữ tân văn… Những thông tin, hình ảnh về một người phụ nữ “tấn bộ” đầu thế kỷ XX hội đủ các yếu tố: nhan sắc, học thức, thiện tâm, giàu sang, quí phái, nhã nhặn, khéo ăn nói, giỏi giao thiệp được đăng tải khắp trong và ngoài nước.
Nam Phương Hoàng hậu: Vị Quốc mẫu tân thời qua tư liệu báo chí (1934 - 1945) dày 190 trang, gồm các nội dung Duyên phận Hoàng hậu kể về mối duyên của Nguyễn Hữu Thị Lan cùng Hoàng đế Bảo Đại, đến vị trí Chánh vị trung cung đồng hành cùng Hoàng đế, cuối cùng là hành trình của bậc Mẫu nghi thiên hạ… Trong khuôn khổ của cuốn sách này, bạn đọc sẽ biết rõ hơn về hình tượng một vị hoàng hậu cuối cùng của triều đại nhà Nguyễn thoát ly khỏi bó buộc ngặt nghèo của truyền thống đối với người phụ nữ Việt Nam thông qua tài liệu báo chí trong giai đoạn 1934 - 1945, cũng tức là trong khoảng thời gian bà tại vị Hoàng hậu. Từ đó, góp phần giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về Hoàng hậu Nam Phương đã làm có ảnh hưởng đến công cuộc trị vì và giúp đỡ cho thần dân của mình lúc bấy giờ.
Hoàng đế Bảo Đại là vị quân chủ thứ 13 của triều Nguyễn, một người có tinh thần tri tân. Từ nhỏ ông đã được thọ hưởng sự giáo dục theo truyền thống lễ nghi Nho giáo với tinh thần Á Đông. Ngoài ra, ông còn được đi du học tại Pháp nhằm học hỏi nhiều về kinh tế, chính trị đương thời, việc ngoại giao, lối cư xử theo phương Tây. Ông chọn Hoàng hậu Nam Phương là người sát cánh với ông trên cương vị “Đại Nam thiên tử”, ngay từ lần gặp đầu tiên.
Bà Nam Phương có dung mạo hơn người, tính hạnh thuần hậu, thuộc gia đình trâm yêng, có học thức cao, xứng đáng dự vào vị trung cung. Đó cũng là những yếu tố làm cho Hoàng đế say đắm, quý trọng và muốn nên duyên cầm sắt với bà, mặc dầu biết bà là người theo đạo - một sự kiêng kị thầm lặng của Hoàng gia lúc bấy giờ!
Đối với Nam Phương Hoàng hậu, bà cố gắng thực hiện đầy đủ trách nhiệm với cương vị là một người con dâu hoàng tộc, chẳng những thế, bà còn được coi là một vị “quốc mẫu tân thời”. Bằng học thức và tài năng của mình, Nam Phương Hoàng hậu đã đồng hành cùng Hoàng đế trong công việc và đời sống. Nếu như Hoàng đế lo công việc về chính trị thì Hoàng hậu giữ vai trò là một vị quốc mẫu với công tác từ thiện xã hội, bà là bạn đời và cũng là bạn đồng hành với Hoàng đế. Đó là điều hiếm có hay có thể coi là “vô tiền khoáng hậu” trong lịch sử 143 năm triều Nguyễn.
Không còn bó buộc tại nội cung, Hoàng hậu đã đến gần hơn với thần dân của mình, không hề chậm trễ trong các việc ích nước lợi dân thông qua các công tác từ thiện xã hội, quyên góp, chăm lo nhà phước, cổ võ giáo dục… Bởi lẽ bà hiểu rõ câu “dân vi quí” và cũng bởi bà là trí thức Tây học, được trau dồi văn hóa Đông – Tây, được học hỏi và đi thăm nhiều quốc gia, bên cạnh đó còn đại diện cho tinh thần nữ lưu đầu thế kỷ XX, bà cũng cỗ võ mạnh mẽ cho phong trào nữ giới, từ thiện, xã hội.
Một sự tiên phong của nữ giới và được coi là một hình tượng của một người phụ nữ thoát khỏi sợi dây ràng buộc cố cựu, cổ vũ tinh thần đổi mới bản thân của bà. Bà thoát ly khỏi các bó buộc cuộc sống và rào cản xã hội của thời đại cũ, xả thân vào các hoạt động đối ngoại, từ thiện, phụng sự quốc gia.
Trong suốt những năm “chánh vị trung cung” của mình, Nam Phương Hoàng hậu đã để lại cho hậu thế ấn tượng về một vị quốc mẫu đáng trân trọng, hoà quyện được khí chất cổ điển và tân thời. Bà là nguồn cảm hứng mạnh mẽ cho phong trào phụ nữ dấn thân vào xã hội, học tập, làm việc và phát triển bản thân thông qua việc thực hiện vai trò của mình với thần dân và xã hội. Khi nhắc đến Nam Phương Hoàng Hậu, hầu như ai cũng có ít hiều hồi tưởng tốt đẹp về một người phụ nữ thanh cao quí phái, hội đủ tri thức, tài năng và đức độ.
Các tài liệu báo chí đương thời góp phần cho chúng ta thấy rõ hơn về đức độ, công hạnh của vị Hoàng hậu cuối cùng nhà Nguyễn - vị quốc mẫu vào nửa đầu thế kỷ XX. Bà là tấm gương cho nữ giới lúc bấy giờ, cổ vũ mạnh mẽ cho phong trào nữ giới hoạt động từ thiện và khuyến học. Chỉ tại vị hơn 10 năm nhưng có thể nói công huân sự nghiệp của bà rất lớn và thể hiện trên nhiều mặt. Từ những việc làm của bà, giúp cho hậu thế biết hơn về vai trò cũng như là trách nhiệm trên vai một người phụ nữ danh giá lúc bấy giờ.