Bầu cử Mỹ tác động thế nào đến chiến sự Nga - Ukraine?

Hơn một năm sau khi cuộc xung đột Nga - Ukraine bắt đầu nổ ra, tình hình chiến sự vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, thậm chí nhiều khả năng sẽ tiếp tục kéo dài. Cho đến nay, Mỹ vẫn được xem là một nhân tố quan trọng tác động tới tình hình xung đột, đặc biệt là vai trò của chủ nhân Nhà Trắng.

Một câu hỏi được đặt ra gần đây là cuộc xung đột Nga - Ukraine sẽ đi về đâu và liệu Washington có tiếp tục hậu thuẫn mạnh mẽ cho Kiev, nếu Nhà Trắng đổi chủ sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào năm 2024? Điều gì sẽ xảy ra nếu trong cuộc đua vào Nhà Trắng năm tới, cựu Tổng thống Donald Trump hoặc đối thủ tiềm năng của ông trong đảng Cộng hòa, Thống đốc bang Florida Ron DeSantis, giành chiến thắng trước một ứng viên của đảng Dân chủ như Tổng thống Joe Biden?

Theo Bloomberg, sự ủng hộ của Mỹ tác động tới sự tồn vong của Ukraine. Đó cũng là cảnh báo của Thủ tướng Ba Lan Mateusz Morawiecki trong bài phát biểu của ông tại Đại học Heidelberg, Đức hồi tháng 3.

Ông Morawiecki không nhắc đích danh ông Biden, ông Trump hay ông DeSantis, nhưng trong bài phát biểu về tương lai của Liên minh châu Âu, Thủ tướng Ba Lan đưa ra nhận định rằng: Lục địa này không thể và sẽ không thể chống lại Nga nếu không có sức mạnh của Mỹ.

Tuy nhiên, nếu quay trở lại Nhà Trắng, liệu ông Trump có lặp lại những gì mà ông Biden đã làm trong nhiệm kỳ qua hay không? Giới phân tích dự đoán cựu tổng thống khó có thể hành động tương tự như người kế nhiệm.

Khi còn đương nhiệm, Donald Trump, tổng thống thứ 45 của Mỹ, từng khiến các đồng minh NATO lo ngại khi hoài nghi về chính liên minh này cũng như điều khoản phòng thủ chung của khối, đồng thời xây dựng mối quan hệ chính trị thân thiện bất thường với Tổng thống Nga Vladimir Putin. Gần đây, ông Trump còn nói với Tucker Carlson, một người dẫn chương trình cánh hữu trên Fox News và thường xuyên đưa tin về Điện Kremlin, rằng việc ủng hộ Ukraine và chống lại Nga không phải là lợi ích quốc gia của Mỹ. Ông Trump thậm chí còn mô tả ông Putin là "thiên tài" và "hiểu biết".

Mối quan hệ cá nhân gần gũi của cựu Tổng thống Trump với Tổng thống Putin là điều được thể hiện rõ. Trong một cuộc phỏng vấn gần đây, ông Trump thậm chí còn đề xuất việc cho phép Nga giành được điều gì đó để đổi lấy hòa bình ở Ukraine.

Ông Trump nhiều lần khẳng định có thể giải quyết xung đột Nga - Ukraine trong 24 giờ và các cuộc đàm phán sẽ "rất đơn giản". Ông Trump thừa nhận cá tính của ông là yếu tố giúp Mỹ không sa vào chiến tranh, đồng thời chỉ trích tổng thống đương nhiệm Joe Biden là người "yếu kém".

Thống đốc Florida Ron DeSantis cũng đưa ra nhận định tương tự cựu Tổng thống Trump. Ông DeSantis gọi chiến dịch quân sự của Nga tại Ukraine là "tranh chấp lãnh thổ", không liên quan đến "lợi ích quốc gia sống còn" của Mỹ, đồng thời cho rằng Washington không cần "rắc rối thêm" và vẫn còn những ưu tiên khác như vấn đề buôn lậu ma túy qua biên giới Mexico.

Ngoại trưởng Mỹ Madeleine Albright từng tuyên bố Mỹ là "quốc gia không thể thiếu" trên trường quốc tế. Tuyên bố này đến nay vẫn đúng trên một số khía cạnh nhất định, đặc biệt trong bối cảnh cuộc xung đột Nga - Ukraine kéo dài hơn một năm qua.

Ở thời điểm hiện tại, Mỹ và cả khối NATO vẫn được xem là "tuyến phòng thủ" cuối cùng giúp Ukraine đối phó với chiến dịch quân sự của Nga.

Lập trường của ứng viên đảng Cộng hòa

Tổng thống Joe Biden đã đặt ra lằn ranh đỏ của mình khi ủng hộ Ukraine, khác với phản ứng của những người tiền nhiệm đối với cuộc xung đột giữa Gruzia với Nga vào năm 2008 và việc sáp nhập bán đảo Crimea vào năm 2014. Khi mở chiến dịch quân sự tại Ukraine, Tổng thống Putin dường như không lường trước được một liên minh phương Tây thống nhất như vậy hay một nước Mỹ quay trở lại vị trí dẫn đầu trong cuộc đối đầu với Nga.

Những nỗ lực phối hợp của phương Tây buộc Tổng thống Putin phải xem xét lại chiến lược của mình. Điều mà ông chủ Điện Kremlin hy vọng nhất có lẽ là sự bế tắc của phương Tây, tiếp đó là sự xói mòn trong mối quan hệ gắn kết của phương Tây.

Tuy nhiên, khi cuộc chiến Ukraine bước sang năm thứ hai, hai ứng viên hàng đầu của đảng Cộng hòa tranh cử tổng thống vào năm sau đã mang đến cho Tổng thống Putin niềm hy vọng: cả cựu Tổng thống Donald Trump và Thống đốc bang Florida Ron DeSantis đều phản đối việc Mỹ tiếp tục ủng hộ Kiev.

Trong một video được đăng tải gần đây, ông Trump đã nói về việc "đánh giá lại một cách cơ bản mục đích và sứ mệnh của NATO", đồng thời tuyên bố mối đe dọa lớn nhất đối với Mỹ không phải là Nga. Cựu Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ John Bolton dự đoán ông Trump có thể đang lên kế hoạch rút khỏi NATO nếu ông trở lại Nhà Trắng trong nhiệm kỳ thứ hai.

Theo chuyên gia Robert Farley, ngay cả khi ông Trump không trở thành ứng viên đại diện cho đảng Cộng hòa trong cuộc bầu cử vào năm sau, đảng này vẫn có xu hướng nghiêng về kịch bản ngừng hoặc cắt giảm mạnh việc hỗ trợ cho Ukraine.

Giờ đây Nga hiểu được thông điệp rằng, nếu một trong hai ứng viên hàng đầu của đảng Cộng hòa trở thành tổng thống tiếp theo của Mỹ, sự hỗ trợ của Washington cho Ukraine có thể sẽ chấm dứt và liên minh phương Tây sẽ tan vỡ.

Giới phân tích phương Tây nhận định, cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2024 có thể trở thành mục tiêu mà Nga nhắm đến. Nếu một trong hai ứng viên Donald Trump và Ron DeSantis được chọn làm đại diện của đảng Cộng hòa trong cuộc đua vào Nhà Trắng, phương Tây cho rằng Nga có thể sẽ tăng cường nỗ lực can thiệp bầu cử Mỹ.

Mặc dù vậy, Moscow trước đây từng nhiều lần bác bỏ cáo buộc rằng họ tìm cách can thiệp cuộc bầu cử ở Washington.

"Trong bối cảnh ông Trump và ông DeSantis đang chạy đua để giành vé (đại diện đảng Cộng hòa) vào năm 2024, sự sống còn của Ukraine và trật tự thế giới toàn cầu sẽ nằm trong lá phiếu (của các cử tri)", Thomas O. Falk, nhà phân tích chính trị tại Anh, nhận định.

Trong kịch bản ông Donald Trump hoặc một ứng viên Cộng hòa khác có cùng lập trường giành được Nhà Trắng, Ukraine có thể phải đối mặt với nguy cơ bị cắt giảm viện trợ nhanh chóng, buộc Kiev phải tìm kiếm một thỏa thuận với Nga. Thỏa thuận này gần như chắc chắn bao gồm việc Ukraine phải nhượng bộ về lãnh thổ, thậm chí nhượng bộ về chính trị và ngoại giao, gây nguy hiểm cho chính quyền Kiev.

Cựu Tổng thống Trump từng nói rằng, nếu ông tái đắc cử, Ukraine nên biết rằng nước này sẽ "nhận ít tiền hơn từ Mỹ".

Mặc dù là hai đối thủ trong cuộc đua giành tấm vé của đảng Cộng hòa, song ông Trump và ông DeSantis lại có quan điểm tương đồng về cuộc xung đột tại Ukraine. Cả hai đều cho rằng sự tham gia của Mỹ vào cuộc xung đột chỉ khiến Nga xích lại gần hơn với các quốc gia khác mà Washington coi là đối thủ như Trung Quốc.

Họ cũng chỉ trích khoản viện trợ lên tới hàng chục tỷ USD mà Mỹ đã cấp cho Ukraine. Ông DeSantis cho biết Mỹ không nên cung cấp bất kỳ sự hỗ trợ nào dẫn đến việc triển khai quân đội Mỹ hoặc tạo điều kiện cho Ukraine tham gia vào các hoạt động tấn công bên ngoài biên giới.

"Do vậy, việc viện trợ máy bay chiến đấu F-16 và tên lửa tầm xa (cho Ukraine) nên được loại bỏ. Những động thái này rõ ràng có nguy cơ lôi kéo Mỹ vào cuộc xung đột và kéo chúng ta đến gần hơn với một cuộc chiến tranh nóng giữa hai cường quốc hạt nhân lớn nhất thế giới. Rủi ro là điều không thể chấp nhận được", ông DeSantis cảnh báo.

Hy vọng của Ukraine về ứng viên đảng Dân chủ

Với sự tương phản giữa các ứng viên tổng thống của đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa, gần như chắc chắn xung đột Nga - Ukraine sẽ trở thành một vấn đề trọng tâm trong chiến dịch tranh cử tại Mỹ. Trong bối cảnh này, cả Ukraine và Nga đều có động lực để nghiêng về một bên trong cuộc bầu cử Mỹ năm 2024.

Cuộc chiến sẽ không chỉ diễn ra trên chiến trường Ukraine, mà còn được định đoạt trong lá phiếu của người dân Mỹ. Đối với Moscow và Kiev, rủi ro có thể rất lớn, do vậy hai bên buộc phải thực hiện các bước đi nhằm tác động tới tình hình chính trị Mỹ.

Nếu ông Biden vẫn tiếp tục làm tổng thống Mỹ nhiệm kỳ 2, ông sẽ có trong tay hàng loạt công cụ để hỗ trợ nỗ lực quân sự của Ukraine, ngay cả khi đảng Cộng hòa giành được lợi thế ở Hạ viện và Thượng viện. Khi đó, nhiều khả năng Nga sẽ phải đối mặt với hai năm xung đột khốc liệt nữa ở Ukraine với rất ít hy vọng được nghỉ ngơi.

Ukraine có lẽ không hy vọng có một đối tác nào tốt hơn Tổng thống Joe Biden trong Nhà Trắng, người đã dẫn đầu một chương trình viện trợ quốc tế sâu rộng cho các hoạt động quân sự của Ukraine trong hơn một năm qua. Ông Biden đến nay vẫn chưa cung cấp mọi thứ Ukraine yêu cầu, nhưng Mỹ đã viện trợ đáng kể cho Kiev, bao gồm đạn dược, công nghệ tiên tiến, hỗ trợ tài chính, hỗ trợ lập kế hoạch kỹ thuật và liên lạc.

Ngoài ra, ông Biden cũng tập trung sức mạnh của hệ thống ngoại giao và tài chính của Mỹ cho Ukraine, thiết lập và duy trì một liên minh quốc tế cũng như một cơ chế trừng phạt nhằm vào Nga. Khó có thể tưởng tượng một người ủng hộ Ukraine tích cực hơn Tổng thống Biden trong Nhà Trắng vào lúc này.

Dù vấp phải nhiều chỉ trích, song không thể phủ nhận rằng Tổng thống Biden đã tập hợp được sự ủng hộ của châu Âu trong nhiệm kỳ tổng thống của mình. Ông Biden không chỉ ủng hộ Ukraine ngay từ đầu mà còn gắn kết các thành viên NATO cũng như liên minh phương Tây rộng lớn hơn.

Với quyết tâm này, ông Biden đã mang lại cho châu Âu sự bảo đảm mà họ cần để sẵn sàng chấp nhận rủi ro khi đứng về phía Ukraine. Ví dụ, Đức đã gửi xe tăng chiến đấu đến Ukraine, chỉ với điều kiện là Mỹ cũng hành động tương tự.

Nếu Mỹ không cung cấp phần lớn vũ khí và viện trợ cho Ukraine, nước này sẽ không thể chống lại chiến dịch quân sự của Nga. Đó là lý do chính quyền Tổng thống Biden và các nước phương Tây phải đảm bảo Ukraine giành chiến thắng trước cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào năm sau.

Và để điều đó xảy ra, phương Tây phải tăng cường đáng kể viện trợ quân sự cho Ukraine. Số liệu từ Viện Kinh tế Thế giới Kiel cho thấy Mỹ hiện là nước viện trợ lớn nhất cho Ukraine, tiếp đó là Anh và Đức.

Bước đi của Nga - Ukraine trước thềm bầu cử Mỹ

Nhà phân tích Melih Altinok nhận định với trang tin Dailysabah (Thổ Nhĩ Kỳ) rằng, cơ hội duy nhất để Ukraine thoát khỏi cuộc xung đột với Nga dường như phụ thuộc vào kết quả của cuộc bầu cử Mỹ vào năm sau.

Trong khi đó, trang tin 19fortyfive dẫn nhận định của chuyên gia Robert Farley cho biết, nếu xung đột Nga - Ukraine không kết thúc rõ ràng trong 18 tháng tới và không bên nào chiếm thế áp đảo trong năm 2023, kết quả của cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2024 có thể tác động rất lớn đến cuộc chiến này. Cả Nga và Ukraine đều hiểu điều này, do vậy hai nước đều nỗ lực hết sức trong những tháng tới để định hình cục diện của cuộc bầu cử.

Trước mắt, Ukraine có hai việc cần phải làm: Thứ nhất, họ tiếp tục cần sự hỗ trợ mạnh mẽ của Mỹ; thứ hai, họ cần phải giành chiến thắng trong cuộc chiến với sự hỗ trợ đó.

Các lực lượng vũ trang Ukraine sẽ chịu áp lực rất lớn để đạt được những kết quả đáng kể trong các giai đoạn quan trọng của chiến dịch bầu cử tại Mỹ vào năm sau. Thành công của Ukraine sẽ mang lại lợi thế cho chiến dịch tái tranh cử của Tổng thống Biden.

Rõ ràng, các lợi ích về chính trị cũng có thể khuyến khích Ukraine chấp nhận những rủi ro mà nước này trước đây từng muốn tránh.

Đối với Nga, giả sử nước này chưa thể giành chiến thắng rõ rệt trước Ukraine vào mùa hè và mùa thu năm 2024, nhiệm vụ quân sự của Moscow sẽ là thuyết phục cử tri Mỹ rằng, Kiev không thể giành chiến thắng và việc Washington đổ thêm nguồn lực vào cuộc xung đột ở Ukraine sẽ là vô nghĩa.

Nga có thể giành chiến thắng bằng cách chứng minh rằng Ukraine không thể chọc thủng các tuyến phòng thủ của Nga. Moscow cũng chứng minh bằng cách tiếp tục gây thiệt hại nặng nề cho nền kinh tế và quân sự Ukraine thông qua một chiến dịch tấn công bằng máy bay không người lái và tên lửa.

Nga đến nay đã kiểm soát 1/5 lãnh thổ Ukraine và vẫn tiếp tục tiến công trên các mặt trận. Ông Trump và các ứng viên khác của đảng Cộng hòa có thể khiến các cử tri Mỹ tin rằng, Nga không thể bị đánh bại trên chiến trường.

Cả Kiev và Moscow đều có nhiều phương tiện để tác động đến cuộc bầu cử Mỹ. Đối với Ukraine, Tổng thống Zelensky vẫn là chính trị gia được chú ý ở Mỹ.

Truyền thông của Ukraine chắc chắn sẽ vào cuộc để xây dựng hình ảnh một đất nước anh hùng và mạnh mẽ trong những tháng cuối của cuộc bầu cử ở Mỹ. Ukraine sẽ tìm cách phủ sóng trên các phương tiện truyền thông Mỹ khi ngày bầu cử đến gần.

Tuy vậy, một vấn đề đặt ra là người Mỹ thường có xu hướng đặt chính sách đối nội lên trước chính sách đối ngoại khi bỏ phiếu bầu tổng thống.

Trong số các cử tri đảng Cộng hòa, sự ủng hộ của họ đối với việc viện trợ cho Ukraine đang giảm dần. Một cuộc thăm dò hồi tháng 1 do Trung tâm Nghiên cứu Pew thực hiện cho thấy 40% cử tri độc lập thuộc đảng Cộng hòa và ủng hộ đảng Cộng hòa nghĩ rằng, Mỹ đang hỗ trợ quá nhiều cho Ukraine. Tháng 3 năm ngoái, một tháng sau khi xung đột nổ ra, tỷ lệ những người giữ quan điểm này chỉ là 9%.

Trong cuộc phỏng vấn với báo Welt am Sonntag được đăng tải hôm 1/4, Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius dự đoán, viện trợ của Mỹ cho Ukraine có thể sẽ bị cắt giảm bất kể kết quả của cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào năm 2024 như thế nào.

Ông Pistorius tin rằng Mỹ sẽ phải quan tâm nhiều hơn đến khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương sau năm 2024, ngay cả khi một tổng thống "thân châu Âu" giành chiến thắng trong cuộc bầu cử vào năm tới. Bộ trưởng Quốc phòng Đức cảnh báo, một kịch bản "xấu nhất" có thể dẫn đến việc chấm dứt sự ủng hộ của phương Tây dành cho Ukraine.

Vào cuối tháng 3, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nói rằng ông lo ngại về khả năng hỗ trợ của Mỹ giảm dần. Ông Zelensky cho biết, "nếu họ ngừng giúp đỡ chúng tôi, chúng tôi sẽ không thể giành chiến thắng".

Thành Đạt