Chuyện gì đang xảy ra ở Culiacan

Những người có vũ trang đã bắt giữ bắt con tin, đốt xe và xông vào một sân bay ở miền Bắc Mexico hôm 5/1, sau khi lực lượng an ninh nước này bắt giữ Ovidio Guzman - một trong những thủ lĩnh băng đảng bị truy nã gắt gao nhất thế giới và là con trai của trùm ma túy khét tiếng Joaquin “El Chapo” Guzman.

Guzman, 33 tuổi, là một trong những nhà lãnh đạo chủ chốt của băng Sinaloa kể từ khi cha của người này, trùm ma túy Joaquin "El Chapo" Guzman bị chính quyền Mexico bắt giữ và dẫn độ đến Mỹ.

Guzman đã bị bắt sau một cuộc đấu súng trước rạng sáng tại thị trấn phía bắc thành phố Culiacan, thành trì của băng đảng Sinaloa.

Sau vụ bắt giữ, giới chức an ninh tại Culiacan đã phải làm việc tối đa để kiềm chế làn sóng bạo lực của các đối tượng tội phạm ma túy ở thành phố này.

Chính quyền đã hủy các chuyến bay, đóng cửa trường học và ra lệnh cho cư dân trú ẩn tại chỗ khi các thành viên băng đảng này phong tỏa đường ở nhiều thành phố, khiến ít nhất 25 thành viên trong lực lượng an ninh bị thương, theo Los Angeles Times.

Trong khi đó, BBC đưa tin 3 sĩ quan an ninh đã thiệt mạng trong các cuộc đụng độ ở bang Sinaloa vào ngày 5/1.

Dù vậy, bộ trưởng Quốc phòng Mexico Luis Cresencio Sandoval Gonzalez cho biết ngay cả khi băng Sinaloa tấn công khắp bang, lực lượng không quân vẫn có thể đưa Guzman đến Mexico City.

Vụ bắt giữ Guzman được thực hiện ngay trước khi hội nghị thượng đỉnh của các nhà lãnh đạo Bắc Mỹ tại Mexico City diễn ra vào tuần tới với sự xuất hiện của Tổng thống Mỹ Joe Biden.

Ovidio Guzman, con trai ông trùm ma túy Joaquin "El Chapo" Guzman, từng bị lực lượng an ninh Mexico bắt giữ vào năm 2019 nhưng sau đó lại được thả. Trong diễn biến mới nhất, thủ lĩnh băng đảng Sinaloa lại bị bắt lại hôm 5/1. Ảnh: AP.

Bạo lực bùng nổ

Tại thành phố Culiacan, ông Sandoval cho biết các thành viên trong băng đảng này đã chặn tất cả 6 lối vào thành phố và tấn công sân bay thương mại cùng căn cứ không quân gần đó.

Các quan chức cho biết ít nhất một máy bay thương mại và một máy bay của lực lượng không quân đã bị trúng đạn.

Tình trạng bạo lực bùng nổ này làm người ta nhớ đến cuộc bao vây đẫm máu ở Culiacan vào năm 2019 - lần cuối cùng các lực lượng liên bang tìm cách bắt giữ Ovidio Guzman.

Trước đó, vào tháng 10/2019, các thành viên trong lực lượng vệ binh quốc gia mới được thành lập của Mexico đã đột kích vào khu nhà sang trọng ở Culiacan.

Nhưng khi các đặc vụ đang cố gắng bắt giữ Guzman, hàng trăm thành viên của băng Sinaloa đã tràn vào thành phố, bắt giữ con tin, chặn các giao lộ bằng phương tiện giao thông bị đốt cháy và bao vây một khu nhà ở dành cho gia đình quân nhân. 8 người đã thiệt mạng trong vụ việc.

Tổng thống Andres Manuel Lopez Obrador cuối cùng đã ra lệnh trả tự do cho Guzman để tránh đổ máu nhiều hơn.

“Bạn không thể coi trọng mạng sống của một kẻ phạm pháp hơn mạng sống của người dân”, ông nói vào thời điểm đó.

Theo Reuters, vụ bắt giữ này đã làm tổn hại nghiêm trọng uy tín của của chính quyền Tổng thống Andres Manuel Lopez Obrador.

Nhiều người Mexico và nhân viên thực thi pháp luật Mỹ đã bày tỏ sự tức giận về hành động mà họ cho rằng sỉ nhục lực lượng an ninh và tạo tiền lệ nguy hiểm.

“Đó là thất bại về mặt đạo đức đối với toàn bộ đất nước Mexico”, Carlos A. Perez Ricart, nhà phân tích an ninh tại Trung tâm Nghiên cứu và Giảng dạy Kinh tế ở Mexico City, cho biết.

“Hình bóng của Ovidio Guzman đã ám ảnh tâm trí của người dân Mexico kể từ đó”, ông Perez Ricart nói. “Việc bắt giữ được Guzman ngày hôm nay quan trọng về mặt hữu hình, nhưng hơn bất cứ điều gì, nó cũng rất quan trọng về mặt biểu tượng”.

Thành phố Culiacan ở Mexico chìm trong bạo lực sau vụ bắt giữ Ovidio Guzman, lãnh đạo cấp cao của băng đảng ma túy Sinaloa, vào hôm 5/1. Ảnh: Reuters.

"Món quà cho ông Biden"

Việc bắt giữ Guzman diễn ra vài ngày trước chuyến thăm Mexico dự kiến của Tổng thống Biden. Đây là chuyến công du đầu tiên tới nước này của một tổng thống Mỹ kể từ năm 2014.

Nhiều người suy đoán rằng việc bắt giữ Guzman vào đúng thời điểm này một phần để làm hài lòng người Mỹ - những người đã càu nhàu về tính hiệu quả của chiến lược chống tội phạm “ôm chứ không bắn” của tổng thống Mexico và sự bảo vệ của ông với cựu bộ trưởng Quốc phòng bị công tố viên Mỹ buộc tội vì hợp tác với tội phạm có tổ chức.

Trước đó, tướng đã nghỉ hưu Salvador Cienfuegos, người từng giữ chức bộ trưởng Quốc phòng Mexico năm 2012-2018, bị bắt vì tình nghi buôn bán ma túy tại Sân bay Quốc tế Los Angeles vào năm 2020. Nhưng ông được thả sau khi Tổng thống Lopez Obrador đe dọa từ chối hợp tác an ninh trong tương lai với Mỹ.

Tổng thống Lopez Obrador sau đó cho biết ông Cienfuegos sẽ không phải đối mặt với các cáo buộc ở Mexico và Lực lượng Chống Ma túy Mỹ (DEA) đã ngụy tạo vụ kiện.

Vụ việc đó cùng với quyết định của ông Lopez Obrador đã chấm dứt hiệp ước an ninh hai quốc gia được gọi là Sáng kiến ​​Merida, khiến các quan chức thực thi pháp luật Mỹ phẫn nộ.

Nhưng bất chấp những căng thẳng này, chính quyền Lopez Obrador vẫn thể hiện thái độ phối hợp để thực hiện ưu tiên chính của Mỹ: Bắt giữ những trùm ma túy cấp cao.

Chỉ vài ngày sau khi ông Lopez Obrador gặp ông Biden tại Nhà Trắng vào tháng 7/2022, các lực lượng Mexico đã bắt được Rafael Caro Quintero - thành viên băng đảng được cho là đứng sau vụ sát hại đặc vụ DEA Mỹ Enrique “Kiki” Camarena vào năm 1985.

Jorge Israel, giáo sư tại Đại học Tự trị Quốc gia Mexico, cho biết trên Twitter rằng ông Lopez Obrador đang “dọn dẹp nhà cửa trước khi ông Biden đến”.

Cựu Tổng thống Vicente Fox gọi việc bắt giữ Guzman là “món quà” rõ ràng dành cho ông Biden.

Bộ trưởng Ngoại giao Marcelo Ebrard cho biết hôm 5/1 rằng Mỹ đã đưa ra yêu cầu dẫn độ đối với Guzman vài năm trước, nhưng có khả năng Guzman sẽ bị xét xử về tội buôn bán ma túy ở Mexico.

Lực lượng an ninh bảo vệ tòa nhà công tố nơi Ovidio Guzman bị giam giữ. Ảnh: AP.

Băng đảng Sinaloa suy yếu

Ovidio Guzman là một trong 10 người con của “El Chapo”, trùm ma túy khét tiếng với những thủ đoạn tinh vi đã biến băng đảng ma túy Sinaloa thành một trong những tổ chức tội phạm nguy hiểm nhất thế giới.

Sau hai lần trốn thoát khỏi nhà tù Mexico, El Chapo bị dẫn độ sang Mỹ vào năm 2017 và bị kết án với 10 tội danh bao gồm rửa tiền, buôn bán ma túy.

Trong những năm kể từ đó, Ovidio Guzman và một số anh em của mình - nhóm được gọi là “Chapitos” - đã chiến đấu để giành quyền kiểm soát tổ chức, chống lại một trong những thành viên đầu tiên của tổ chức, Ismael Zambada Garcia, được gọi là “El Mayo”.

Đồng thời, họ phải đối mặt với sự cạnh tranh từ các nhóm đối thủ cũng buôn bán ma túy, bao gồm cả Jalisco New Generation Cartel.

Một số chuyên gia an ninh cho rằng thành công của chính phủ Mexico trong việc bắt giữ Guzman lần này cho thấy băng đảng Sinaloa thay đổi như thế nào.

“Bối cảnh bây giờ rất khác”, ông Perez Ricart nói. “Sinaloa bị suy yếu do xung đột nội bộ”.

Đến cuối ngày 5/1, Thống đốc Sinaloa Ruben Rocha Moya cho biết chính quyền đã giành lại quyền kiểm soát bang. Các đội bắt đầu dọn dẹp phần còn lại của những phương tiện bốc cháy, trong khi cảnh sát địa phương tìm cách ngăn chặn cướp bóc đột kích vào cửa hàng địa phương.

Một nhà báo địa phương, Marcos Vizcarra, đã trải qua nhiều giờ đau khổ khi làm con tin của băng đảng.

Vizcarra đã báo cáo về bạo lực vào đầu ngày 5/1 khi các tay súng có vũ trang cướp xe của ông. Sau đó, ông được dẫn đến một khách sạn Culiacan cùng với những người khác, nơi mà các tay súng đang “lấy thêm chìa khóa để đốt nhiều xe hơn”.

Đến đầu giờ chiều, khi Guzman đã ở Mexico City, Vizcarra được phép rời đi và trở về nhà an toàn.