Tàu chở dầu cũ "hái ra tiền" nhờ lệnh trừng phạt dầu Nga

Khi các công ty vận chuyển và dịch vụ hàng hải của phương Tây xa lánh dầu Nga để khỏi bị vi phạm lệnh trừng phạt hay tổn hại đến danh tiếng, thì những công ty vận tải mới đang nhảy vào lấp chỗ trống. Họ đang sử dụng các con tàu chở dầu cũ mà thông thường đã bị loại bỏ.

Từ 5/12, Liên minh châu Âu (EU) đã cấm tất cả hoạt động nhập khẩu dầu thô của Nga bằng đường biển. Lệnh cấm nhập khẩu nhiên liệu Nga cũng sẽ có hiệu lực vào tháng 2 năm sau.

Theo lệnh cấm trên, các công ty và cá nhân trong khối này không được cung cấp dịch vụ tài chính, môi giới, vận tải và bảo hiểm để vận chuyển dầu Nga đến những nơi khác nếu giá thấp hơn giá trần 60 USD/thùng vừa được G7 và EU áp dụng ngay từ ngày 5/12.

Những tháng gần đây, các tàu chở dầu cũ đã được các chủ sở hữu Hy Lạp và Na Uy bán với giá cao kỷ lục cho những người mua đến từ Trung Đông và châu Á. Sở dĩ các con tàu này được mua lại với giá cao vì họ sẽ tận dụng chúng để cho thuê vận chuyển dầu Nga đến Ấn Độ và Trung Quốc với mức giá cao ngất ngưởng.

Các công ty quản lý tàu chở dầu như Fractal Shipping (Thụy Sĩ) đang ngày càng phình ra. Trong vòng chưa đầy một năm, Fractal đã tập hợp được một đội tàu gồm 23 tàu chở dầu và nhiên liệu được mua từ các chủ sở hữu ở Dubai gần đây. Theo dữ liệu theo dõi tàu Refinitiv Eikon, hầu hết các con tàu này đang vận chuyển dầu Nga từ các cảng ở Biển Baltic và Biển Đen đến châu Á.

Ông Mathieu Philippe - Giám đốc điều hành của Fractal - cho biết, ý tưởng lập đội tàu này đã được đưa ra từ một năm trước. Fractal đã đặt cược rằng đội tàu chở dầu toàn cầu đang thiếu và chắc chắn cả phí tàu lẫn giá cước đều tăng so với mức thấp trong đại dịch.

Giá tàu chở dầu tăng vọt

Các công ty dầu mỏ lớn của phương Tây thường ngừng sử dụng những tàu chở dầu có niên hạn sử dụng khoảng 15 năm, và nhiều tàu đã bị loại bỏ. Trong khi đó, đội tàu của Fractal toàn là những con tàu cũ có tuổi đời từ 13-19 năm, website của Fractal cho biết.

Do có nhiều người gia nhập vào mảng kinh doanh dầu Nga nên giá của những con tàu chở dầu cũ đã tăng vọt, đặc biệt với các con tàu Aframax có thể chở 600.000 thùng dầu, phù hợp để chở dầu ở các cảng Baltic của Nga.

Những con tàu Aframax 20 năm tuổi hiện được bán với giá 22 triệu USD, tăng 86% so với mức 11,8 triệu USD hồi tháng 1.

Theo VesselsValue, từ đầu năm nay, đã có 148 con tàu Aframax được bán, tăng 5% so với cùng kỳ năm ngoái.

Nghiên cứu của nhà môi giới tàu biển Clacksons cũng cho thấy, trong 11 tháng qua, có nhiều tàu chở dầu được bán hơn so với cùng kỳ các năm. Riêng trong tháng 10, doanh số bán tàu đã đạt kỷ lục hàng tháng với 76 tàu.

Trước ngày 5/12, Fractal và các công ty quản lý tàu biển khác không bị vi phạm khi vận chuyển dầu Nga. Nhưng kể từ sau ngày 5/12 mọi chuyện sẽ khác. Để tránh những rủi ro tiềm ẩn, ông Phillippe cho biết Fractal đã không giao dịch với bất kỳ công ty nào của Nga. Tuy nhiên, với thỏa thuận giá trần, Fractal vẫn có thể tiếp tục vận chuyển dầu thô của Nga miễn là chúng được bán dưới mức giá trần.

Phản ứng với việc áp giá trần của G7 và EU, Điện Kremlin đã nhiều lập khẳng định sẽ không bán dầu dưới mức giá trần, trong khi đó hai khách hàng lớn nhất của Nga là Trung Quốc và Ấn Độ không cam kết sẽ tuân thủ giới hạn giá này.

Hái ra tiền nhờ vận chuyển dầu Nga

Những chủ tàu mới sẵn sàng vận chuyển dầu của Nga đang hái ra tiền. Một môi giới tàu giấu tên cho biết: "Mỗi con tàu ở Địa Trung Hải kiếm được 80.000 USD/ngày, nhưng nếu chở dầu Nga, họ sẽ kiếm được 130.000 USD/ngày".

Giá cước tàu chở dầu thô đã tăng cao chưa từng thấy kể từ năm 2008, ngoại trừ bị giảm sút trong thời gian ngắn trong năm 2020 do đại dịch. Nhà phân tích tại ngân hàng đầu tư Jefferies Omar Nokta cho biết, các chủ tàu chở dầu có thể kiếm được hơn 100.000 USD/ngày trong một số hành trình.

"Mặc dù vẫn phải xem giá trần đối với dầu xuất khẩu của Nga cuối cùng sẽ như thế nào, nhưng điều rõ ràng là đội tàu chở dầu đang trở nên căng thẳng và phải di chuyển với quãng đường dài hơn", ông nói.

Nhiều tàu chở dầu đang được sử dụng cho các chuyến đi kéo dài hàng tuần, vận chuyển dầu Nga từ Biển Baltic, Biển Đen đến châu Á, trong khi trước đây dầu Nga chủ yếu được bán ở châu Âu và các chuyến tàu đó chỉ mất vài ngày.

Các nhà môi giới vận chuyển cho rằng, việc đóng tàu cũng bị đình trệ trong đại dịch và việc bàn giao tàu chở dầu trong năm tới sẽ ở mức thấp trong lịch sử.

Sử dụng dữ liệu theo dõi tàu của Refinitiv Eikon đối với 18 con tàu của Fractal, Reuters cho biết, có 12 tàu đã nhận dầu ở các cảng của Nga trong 2 tháng qua, lần đầu tiên kể từ khi cuộc chiến Ukraine nổ ra hoặc ít nhất là lần đầu tiên trong hơn 1 năm nay. Có 2 chiếc thường xuyên ghé các cảng của Nga.

Chẳng hạn, tàu chở dầu Charvi do Fractal quản lý đã nạp dầu thô tại cảng Primorsk của Nga ở Baltic vào giữa tháng 9 trước khi di chuyển tới điểm dỡ hàng ở Sikka, Ấn Độ.

Dữ liệu của Refinitiv Eikon từ năm 2010 cho thấy tàu chở dầu mang tên Storviken thuộc sở hữu của hãng vận tải Viken Shipping Na Uy trước đây chưa từng ghé cảng của Nga.

Tương tự, tàu chở dầu Daphne cũng của Viken Shipping trước đây và giờ thuộc quản lý của Fractal, cũng vừa ghé cảng Primorsk trong ngày 11/11, lần đầu tiên kể từ khi cuộc chiến ở Ukraine nổ ra. Hiện con tàu này đang hướng đến kênh đào Suez trên hàng trình đến châu Á.

Tàu chở dầu có tên Kronviken trước khi đổi chủ cũng đã ghé cảng của Nga. Viken Shipping cho biết họ không bán tàu này cho chủ tàu Nga nhưng từ chối tiết lộ danh tính người mua.

Nhà môi giới tàu biển Braemar ước tính khoảng 120 trong tổng số 212 con tàu chở dầu có khả năng đã được bán cho các chủ tàu Nga trong năm nay. Họ đang xem xét các giao dịch vận chuyển dầu thô Nga, điều mà năm ngoái không hề ghi nhận.

Phạt những người vi phạm có dễ?

Theo Reuters, Bộ Tài chính Mỹ đang cung cấp một số hướng dẫn về cách thức hoạt động của việc áp giá trần dầu Nga. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều câu hỏi liên quan đến việc thực thi cơ chế này.

Ông Phillippe của Fractal cho rằng việc áp giá trần rất mơ hồ. "Chúng tôi chắc chắc là một trong những công ty muốn duy trì hoạt động giao thương với Nga. Là doanh nhân, chúng tôi phải nắm bắt cơ hội kinh doanh", ông nói.

Theo cơ chế giá trần thì người mua phải cung cấp giấy tờ như hóa đơn cho các công ty vận tải hoặc bảo hiểm để chứng minh họ tuân thủ mức giá trần mới được vận chuyển. Nhưng thực tế, không có hình phạt nào đối với các nhà cung cấp dịch vụ vận chuyển nếu họ không tuân thủ, đó chỉ là sự tự giám sát.

Các nhà phân tích cho rằng, các giao dịch nằm ngoài mức giá trần sẽ khiến lệnh trừng phạt không còn hiệu quả.

Mục tiêu của kế hoạch áp giá trần mà G7 đưa ra là ngăn chặn cái gọi là "hạm đội đen" đang ngày càng lớn bằng cách vẫn cho phép dầu Nga được giao dịch minh bạch mà không vi phạm các lệnh trừng phạt.

Theo Trafigura và các nguồn tin khác trong ngành công nghiệp tàu biển, "hạm đội đen" này chiếm khoảng 10% số tàu chở dầu trên thế giới. Những con tàu này đang lách lệnh cấm vận của Mỹ để chở dầu cho Iran trong thập kỷ qua và cho Venezuela kể từ năm 2019.

Claire Jungman - Giám đốc nhóm United Against Nuclear Iran (UANI), tổ chức chuyên theo dõi các tàu chở dầu đến Iran thông qua vệ tinh - cho biết có ít nhất 21 tàu chở dầu trước đó được sử dụng để vận chuyển dầu cho Iran đã chuyển sang vận chuyển dầu cho Nga. Trong số đó, có ít nhất 4 tàu đã thay đổi chủ sở hữu trong những tháng gần đây.

Nhà môi giới Braemar cũng cho rằng những con tàu từng tham gia vận chuyển dầu cho Iran và Venezuela hiện đang chuyển sang vận chuyển dầu cho Nga.

Ước tính hạm đội tàu này gồm có 107 tàu Aframax, 65 tàu Suezmax lớn và 82 chiếc VLCC (tàu chở dầu thô cực lớn).

"Thay vì có một đội tàu được tối ưu hóa thì giờ đây lại xuất hiện hai đội tàu riêng biệt", ông Christian M. Ingerslev - Giám đốc điều hành Maersk Tankers của Đan Mạch nói và cho rằng nếu các biện pháp trừng phạt liên tục được đưa ra, thì những công ty tuân thủ rất khó chấp nhận rủi ro bởi họ không biết ngày mai sẽ ra sao.

Nhật Linh
Theo Reuters

07/12/2022