Canh tôm đất nấu rau xứ Quảng dân dã mà ngon

Gấc là loại dây leo mà đầu ngọn có tua cuốn như bầu, bí. Lá gấc hình chân vịt, xẻ thành 3-5 thùy. Hoa gấc mỏng, cánh hoa có màu vàng nhạt, quả thuôn tròn, khá to (như quả bưởi), có vỏ gai, màu xanh và chuyển dần sang vàng cam đến đỏ tươi khi chín, chứa các múi gấc bên trong. Hạt gấc tròn, dẹt, vỏ cứng và các mép lồi lõm như mai rùa.

Cụ ông hái rau gấc.

Gấc là cây (dây) rất quý giá mà thiên nhiên ban tặng cho con người. Cơm quả gấc dùng nấu xôi, các bộ phận khác như hạt, rễ, lá, dây gấc đều là vị thuốc quý.

Lá gấc (mộc miết diệp) dùng tươi giã đắp ngoài chữa sưng đau, lá non làm rau, nấu canh hoặc xào ăn, tác dụng bổ mát, nhuận tràng, chữa đau xương và nhức mỏi rất tốt cho người già.

Cây gấc chủ yếu được trồng để lấy quả làm xôi (dùng lớp áo hạt hay còn gọi là màng hạt để nhuộm màu xôi). Các dịp cưới hỏi, hội hè đình đám mà có dĩa xôi gấc đỏ tươi, thơm bổ thì tuyệt vời, ai đã ăn một lần sẽ khó mà quên được.

Nhà tôi có một giàn gấc khá to do ông ngoại trồng đã lâu, chẳng cần tốn nhiều công tưới tắm, bón phân bắt sâu, cứ gặp mưa đầu mùa là gốc cây lại mọc ra tua tủa mầm xanh. Mẹ tôi vẫn thường hái ngọn gấc, lá gấc non xào với tỏi ăn khá ngon. Món ăn có rau gấc có vị  ngọt và hơi nhân nhẫn nhưng ngon hơn cả ngọn su su trồng ở xứ ôn đới.

Lá gấc xanh tốt mỡ màng.

Cuối hè, đầu thu, vườn rau mẹ tôi trồng đã cắt bán và ăn gần hết các loại rau trồng, chỉ còn giàn gấc là xanh tốt. Lúc này, mẹ cắt rau gấc bao gồm ngọn non và lá non về rửa sạch để chế biến các món ăn. Đơn giản nhất là luộc cơm chấm với mắm cái hay mắm nêm pha ớt tỏi ăn cũng rất hao cơm hoặc nấu canh với tôm đất tươi hay xào với tôm, thịt cũng khá bắt mắt và hấp dẫn.

Tôm đất, một số nơi còn gọi là tôm chỉ, chủ yếu sống vùng bùn, đất nước ngọt, như sông, suối, rạch, ao đầm hay một lượng nhỏ có thể phát triển ở các vùng nước lợ nơi cửa sông.

Tôm đất có kích cỡ nhỏ, con to thì bằng ngón tay út người lớn. Loại tôm đất này sau khi chế biến ăn rất ngon, giàu giá trị dinh dưỡng lại có vị ngọt tự nhiên nên tôm đất dùng chế biến rất nhiều món ăn như nướng, kho, chiên, nấu canh xào với rau, củ quả, nấm… rất thơm ngon.

Mấy hôm nay, những cơn bão đầu mùa ập về gây mưa to gió lớn, cha tôi đi kéo tủ ngoài đồng về có cá vụn và tôm đất, mẹ tôi lấy cá vụn kho rim với lá nghệ lá gừng và tôm đất nấu canh với rau gấc để bồi dưỡng anh em chúng tôi ăn uống mà có sức học hành.

Mẹ nấu như sau: Tôm đất tươi rửa sạch, bóc vỏ, rút chỉ đen, bỏ đầu. Lấy thịt tôm cho vào chiếc bát nhỏ, ướp với 1 chút nước mắm, hạt nêm, hành tím, muối, bột ngọt rồi xào sơ qua với dầu. Cho thêm nước dùng vào nấu sôi, bốc nắm rau gấc (đã rửa sạch) cho vào, chỉ cần sôi qua vài dạo là rau chín, nêm nếm gia vị rồi tắt bếp. Đây cũng là món ăn giải nhiệt, thanh mát trong những ngày cuối hè oi bức.

Nguyên liệu chính món tôm đất nấu canh rau gấc.

Nhìn bát canh "tôm đất rau gấc" có màu xanh ngọc bích, điểm xuyết thêm màu đỏ gạch của tôm khiến những ai kén ăn nhất cũng không thể bỏ qua món canh hấp dẫn rất thích hợp trong những ngày nắng nóng.

Gắp một đủa rau gấc nấu canh tôm đất đưa vào miệng, cảm nhận vị mềm, bùi, ngọt của loại rau dân dã nầy rồi húp chén nước canh ngọt mát giúp giải nhiệt oi bức của khí trời vào những  ngày hè tiết trời oi bức với vị chua của rau hòa quyện với vị ngọt của con tôm tạo thành món ăn dân dã đã đi vào tiềm thức của bao người.

Bát canh "tôm đất nấu rau gấc" thơm ngon và nhiều hương vị.

Ngày nay, mỗi lần đi ngang qua khu vườn rau nhà ai, thấy bóng các cụ ông đang chăm gấc trong vườn, tôi cứ tưởng đó là bóng dáng thân thương của ngoại và nhớ lại hình ảnh cả nhà tôi quây quần ăn bữa cơm nóng sốt dẻo với món canh rau gấc nấu canh tôm đất dân dã thơm ngon.

Xứ Quảng quê tôi, có nơi gọi con tôm là "con tơm" nên vẫn còn lưu lại câu ca:

"Rau gấc mà nấu canh 'tơm'

Anh ăn một chén thảo thơm quê nhà…".

Bài và ảnh: Tiên Sa