Hai ngày qua, tòa án Trung Quốc liên tiếp tuyên án tử hình hai quan tham là cựu Bộ trưởng Tư pháp Phó Chính Hoa và cựu Thứ trưởng Bộ Công an Tôn Lập Quân. Cơ quan chống tham nhũng hàng đầu của Trung Quốc hiện nay là Ủy ban Giám sát quốc gia.
Kết án một loạt “hổ lớn”
Ngày 23/9, một tòa án ở tỉnh Cát Lâm phán quyết, bị cáo Tôn Lập Quân phải chịu mức án tử hình (cho hoãn thi hành án 2 năm) về tội nhận hối lộ, mức án 8 năm tù và phạt tiền một triệu nhân dân tệ (3,3 tỷ đồng) vì tội thao túng thị trường chứng khoán, và mức án 5 năm tù vì tội sở hữu trái phép vũ khí, China Daily đưa tin.
Ngày 22/9, tòa án kết án tử hình (cho hoãn thi hành án 2 năm) đối với bị cáo Phó Chính Hoa vì tội nhận hối lộ trị giá hơn 117 triệu nhân dân tệ (khoảng 390 tỷ đồng) và lách luật để trục lợi, Xinhua đưa tin. Trước đó, tháng 10/2021, Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật Trung ương và Ủy ban Giám sát Quốc gia của Trung Quốc thông báo đang điều tra ông Phó Chính Hoa - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề pháp luật và xã hội thuộc Ủy ban Toàn quốc Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân Trung Quốc, từng là Thứ trưởng Bộ Công an, rồi Bộ trưởng Tư pháp (2018-2020).
Như vậy, Trung Quốc thành lập Ủy ban Giám sát quốc gia để thống nhất các cơ quan phòng chống tham nhũng trong hệ thống cơ quan hành chính, tư pháp, nhằm gia tăng tính độc lập, không bị can thiệp từ bên ngoài. Ủy ban Giám sát Quốc gia và Ủy ban Kiểm tra - Kỷ luật Trung ương làm việc theo chế độ “hợp thự biện công” (hai cơ quan thuộc đảng và chính quyền, biên chế, chức trách khác nhau, nhưng cùng làm ở một địa điểm, cùng làm chung công việc, cùng chia sẻ tài nguyên), với 1 phó chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra-Kỷ luật Trung ương đồng thời là Chủ nhiệm Ủy ban Giám sát quốc gia (còn Ủy ban Chính Pháp có chức năng điều hòa, phối hợp, lãnh đạo công tác phòng chống tham nhũng trong các cơ quan tư pháp).
Về hình thức, Ủy ban Kiểm tra-Kỷ luật do Đại hội đảng toàn quốc bầu, hoạt động theo Điều lệ Đảng, còn Ủy ban Giám sát quốc gia do Quốc hội bầu, hoạt động theo Hiến pháp và Luật Giám sát. Về thực tế, cả hai đều nằm dưới sự chỉ đạo trực tiếp, toàn diện của lãnh đạo cấp cao và được thiết kế theo chiều dọc từ trung ương tới cơ sở.
Các quan chức chính quyền mà lạm dụng quyền lực, tham ô, tham nhũng phần lớn là đảng viên, nhưng nếu áp dụng quy định pháp luật (mang tính toàn dân) để điều tra, xử lý thì mất nhiều thời gian, các đối tượng sẽ đối phó dễ dàng. Vì vậy, Ủy ban Kiểm tra-Kỷ luật sẽ kiểm tra, giám sát đảng viên và tổ chức đảng theo điều lệ Đảng, nhanh chóng khám xét, thu thập tài liệu, chứng cứ ban đầu, thậm chí tạm giữ người bị tình nghi vi phạm. Sau đó, chuyển hồ sơ sang Ủy ban Giám sát quốc gia để điều tra chính thức. Ủy ban Giám sát quốc gia sẽ thu thập chứng cứ, chuyển sang Viện kiểm sát truy tố theo quy định của pháp luật, bảo đảm pháp chế.