Tương lai nào cho metaverse?

Theo báo cáo của Ủy ban Giao dịch và Chứng khoán Mỹ, chỉ trong vòng sáu tháng đầu năm 2022, chữ “metaverse” xuất hiện khoảng hơn 1.100 lần trong các hồ sơ (regulatory filings) của các công ty trên sàn chứng khoán. Một năm trước đó, con số này mới chỉ là 260 lần, và chỉ khoảng hơn chục lần trong 20 năm trước đây.

Cuộc đua… metaverse

Hiện nay, Amazon, Apple, Google, Microsoft, Nvidia, Tencent – sáu trong các công ty lớn nhất thế giới – đang đua nhau xây dựng metaverse. Hồi tháng 1-2022, Microsoft thông báo chi trả khoản tiền 75 triệu đô la Mỹ cho công ty chuyên về trò chơi điện tử Activision Blizzard để công ty này hỗ trợ xây dựng metaverse. Theo ước tính của McKinsey & Company thì tổng số vốn đầu tư liên quan tới metaverse lên tới 120 tỉ đô la Mỹ chỉ trong vòng năm tháng đầu năm nay.

Metaverse là gì? Metaverse (tạm dịch là vũ trụ ảo) là một thế giới “kéo dài” của thế giới thực, trong đó mỗi cá nhân sẽ được thể hiện qua dạng avatar, và sống trong một không gian ba chiều (3D). Điều đó có nghĩa là người tham gia metaverse có thể tự do lựa chọn hình ảnh đại diện, tương tác với các thành viên khác hay cũng có thể di chuyển trong thế giới ảo, nhờ vào kính thực tế ảo và nhiều công cụ hỗ trợ khác. Metaverse có thể hướng tới nhiều mục đích khác nhau, như giải trí, giáo dục, công việc hay kinh doanh.

Ý tưởng về metaverse đã tồn tại từ cả thế kỷ nay, nhưng thuật ngữ metaverse xuất hiện cách đây chỉ khoảng 30 năm, đầu tiên là trong các tiểu thuyết… khoa học viễn tưởng. Trong cuốn Snow Crash (1992), tác giả Neal Stephenson miêu tả một thế giới hiện tại ảo (virtual reality-VR).

Đó là một thế giới metaverse do máy tính tạo ra, con người giao tiếp, làm việc và giải trí trong thế giới này, nhờ vào kính ảo và kết nối Internet. Metaverse nghe có vẻ rất giống Matrix, thế giới ảo trong bộ phim nổi tiếng cùng tên, nhưng Matrix lại là một vũ trụ giả lập mà hầu như tất cả mọi người sống cả cuộc đời ở đây. Metaverse là thế giới ảo tồn tại song song với thế giới thực, nơi người ta có thể lựa chọn kết nối với nó, hay không.

Hiện nay, lợi ích kinh tế của metaverse là không thể phủ nhận. Theo Citi and KPMG, metaverse sẽ đạt giá trị doanh thu 13 tỉ đô la Mỹ/năm vào năm 2030.

Tất nhiên, ở thời điểm này, metaverse chưa thực sự định hình, và đối với phần lớn chúng ta, nó vẫn còn khá vô hình. Nhưng phải thừa nhận rằng thế giới của chúng ta hiện nay đang thay đổi một cách chóng mặt nhờ vào công nghệ. Chúng ta chuyển nhanh từ máy tính bàn kết nối Internet tới di động rồi tới công nghệ đám mây.

Hiện nay, Internet tồn tại ở mọi quốc gia, với khoảng 40.000 mạng máy tính, hàng triệu ứng dụng, hàng tỉ máy chủ, khoảng hơn hai tỉ trang web cũng như hàng chục tỉ thiết bị. Những công nghệ nói trên đều có thể chia sẻ thông tin, dữ liệu, hoặc kết nối với nhau.

Theo tờ Time, hiện nay, khoảng 20% nền kinh tế thế giới được coi là “số hóa”, trong khi 80% còn lại cũng vận hành nhờ vào thế giới số. Cuộc cách mạng tiếp theo rất dễ có thể là một thế giới ảo, nơi chúng ta có thể tồn tại dưới dạng không gian ba chiều, chứ không chỉ “đứng ngoài” như hiện nay.

Tuy nhiên, để xây dựng và vận hành metaverse- nơi có số lượng khổng lồ người tham gia tương tác, thì hệ thống hiện nay chưa đáp ứng được, cũng như cần vô số các thiết bị điện tử mới để có thể tham gia vào metaverse như ta hình dung.

Hiện nay, phiên bản gần nhất với metaverse là trò chơi Second Life, với khoảng hơn một triệu người chơi vào năm 2008, tuy nhiên, nó chỉ mới ở dạng không gian 2 chiều (2D) mà thôi.

Metaverse sẽ “tái tạo tương lai”?

Vậy chúng ta liệu có thể dự đoán tương lai “metaverse” sẽ là thế nào? Một ngày kia, một thế giới ảo tồn tại song song với thế giới thật sẽ có thể “kiểm soát” cả thế giới thật của chúng ta?

David Chalmers, triết gia, giáo sư về khoa học thần kinh của trường New York University cho rằng metaverse sẽ dần trở thành “hiện thực”. Cùng quan điểm với ông, không ít chuyên gia cũng dự đoán rằng metaverse sẽ “tái tạo tương lai”.

Theo nghiên cứu của Pew Research Center, 54% các chuyên gia được phỏng vấn (gồm các chuyên gia về công nghệ, chuyên gia phần mềm, các nhà lãnh đạo về chính sách và kinh doanh, nhà nghiên cứu và hoạt động xã hội) cho rằng tới năm 2040 thì metaverse sẽ trở nên hoàn hoàn “đắm chìm” (immersive – có nghĩa là ở không gian ba chiều nơi người sử dụng có thể tương tác và cảm giác như thật) và sẽ có thể vận hành mọi thao tác của đời sống hàng ngày của hàng trăm triệu người.

Ví dụ, nhiều chuyên gia dự đoán rằng metaverse trong tương lai sẽ làm thay đổi cách giáo dục. Thay vì xem một đoạn video Apollo 15 và thí nghiệm mà phi hành gia David Scott thực hiện trên mặt trăng, học sinh có thể trực tiếp làm thí nghiệm trên mặt trăng, trong thế giới ảo. Thay vì giải phẫu một con ếch, học sinh có thể đi thăm cơ quan nội tạng của nó với từng chi tiết chính xác. Cho dù học sinh đó ở đâu, ở Mỹ hay ở Việt Nam, thì đều có thể tiếp cận được với phương pháp giáo dục này.

Tuy nhiên, đối với nhiều người khác, thì rất khó có thể dự đoán vai trò của metaverse trong tương lai. Liệu metaverse có chỉ dừng lại ở vị trí “giải trí”, là một trò chơi giả tưởng không hơn không kém? Nếu nhìn vào tốc độ phát triển của công nghệ hiện nay, thì ta có thể thấy rõ rằng xã hội con người đã thay đổi sâu rộng như thế nào từ sự ra đời của công nghệ kỹ thuật số.

Metaverse hoàn toàn có thể là “kỷ nguyên thứ 4”, sau sự xuất hiện của máy tính lớn (mainframe) từ những năm 1950, tiếp theo là máy tính cá nhân và Internet từ những năm 1980 và của thiết bị di động và điện toán đám mây mà chúng ta đang dùng ngày nay.

Tất nhiên, một số người vẫn hy vọng rằng metaverse chỉ dừng lại ở trò chơi giả tưởng. Theo họ, các ông lớn công nghệ đã và đang có ảnh hưởng quá lớn tới cuộc sống của chúng ta, và metaverse sẽ là một bước kiểm soát khác sâu rộng hơn nhiều.

Tim Sweeney, nhà sáng lập, giám đốc điều hành của Epic Games từng nói rằng “nếu một công ty giành được quyền kiểm soát metaverse, thì họ sẽ có quyền lực hơn bất kỳ chính phủ nào”.

Hiện nay, lợi ích kinh tế của metaverse là không thể phủ nhận. Theo Citi and KPMG, metaverse sẽ đạt giá trị doanh thu 13 tỉ đô la Mỹ/năm vào năm 2030. Jensen Huang, nhà sáng lập của Nvidia thì tin rằng GDP của metaverse một ngày nào đó sẽ “vượt cả GDP của thế giới thực”.

(Theo Thesaigontimes)