Mục tiêu bao trùm của ASEAN: Xây dựng cộng đồng lấy người dân làm trung tâm

ASEAN tôn trọng và tận dụng sự khác biệt và xây dựng thành công Cộng đồng thống nhất trong đa dạng. (Ảnh: PA)

Thống nhất trong đa dạng

Theo Đại sứ Lê Lương Minh, từ một Hiệp hội non trẻ ra đời ở khu vực Đông Nam Á kém phát triển, các nước thành viên từng đối đầu, mâu thuẫn nhau và là không gian của sự can dự cũng như đối đầu của các cường quốc, ASEAN đã hình thành và không ngừng phát triển trong 55 năm qua và hiện được công nhận rộng rãi là một trong các tổ chức khu vực thành công nhất trên thế giới.

Khi Bộ trưởng Ngoại giao của năm thành viên sáng lập ký Tuyên bố Bangkok năm 1967 thành lập ASEAN với mục tiêu cốt lõi trước mắt là duy trì an ninh, rất ít nhà quan sát tin rằng ASEAN sẽ tồn tại và đạt được những thành tựu to lớn như ngày nay trên cả ba khía cạnh chính: duy trì hòa bình, an ninh khu vực, thúc đẩy hội nhập kinh tế và xây dựng thể chế.

Đại sứ Lê Lương Minh, Tổng Thư ký ASEAN (2013-2018), nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao. (Ảnh: PA)

Đại sứ Lê Lương Minh nhấn mạnh, tầm nhìn chiến lược hướng tới tương lai được nêu trong Tuyên bố Bangkok đã tạo tiền đề vững chắc cho các quốc gia thành viên ASEAN.

Dù khác biệt về hệ thống chính trị, cơ cấu kinh tế và tín ngưỡng tôn giáo nhưng các thành viên được gắn kết với nhau bằng mối quan hệ lịch sử, văn hóa chặt chẽ, phát triển vượt bậc. ASEAN tôn trọng và tận dụng sự khác biệt này và xây dựng thành công Cộng đồng thống nhất trong đa dạng.

Tầm nhìn đó, được phát triển thêm trong Tầm nhìn 2020 được thông qua năm 1977 trên cơ sở xem xét những phát triển đang diễn ra và triển vọng của toàn cầu hóa trong một thế giới phụ thuộc lẫn nhau hơn trong những thập kỷ tiếp theo.

Đây là chìa khóa để ASEAN thực hiện thành công Lộ trình Cộng đồng ASEAN bao gồm trụ cột: Cộng đồng Chính trị-An ninh, Cộng đồng Kinh tế và Cộng đồng Văn hóa-Xã hội.

Cùng với đó, Sáng kiến ​​Hội nhập ASEAN và Kế hoạch Tổng thể về Kết nối ASEAN, cũng như sự hình thành và trưởng thành của các diễn đàn khu vực do ASEAN dẫn dắt đã dẫn đến một cột mốc quan trọng, đó là sự thành lập chính thức của Cộng đồng ASEAN vào năm 2015.

Trong khuôn khổ Cộng đồng ASEAN ngày nay, theo Đại sứ Lê Lương Minh, hợp tác hòa bình giữa các quốc gia thành viên đã rất bền vững, không còn xung đột nội bộ; các khác biệt và tranh chấp phần lớn được kiềm chế hoặc giải quyết thông qua các cơ chế tham vấn và quản lý của khu vực, không trở thành điểm nóng có thể leo thang thành xung đột.

Hơn nữa, trên các khía cạnh như thể chế, giao lưu nhân dân hay kết nối ASEAN đều đã đạt được những tiến bộ đáng kể khi công dân của các quốc gia thành viên có thể đi lại tự do trong toàn khối, tham gia giao lưu rộng rãi và hợp tác thiết thực trong hầu hết các lĩnh vực của đời sống, xã hội.

Thông qua các cơ chế do ASEAN dẫn dắt, ASEAN đã và đang đóng vai trò trung tâm trong việc duy trì sự cân bằng chiến lược ở khu vực, phát huy động lực và phạm vi quan hệ của mình với các cường quốc, những nước có thể là đối thủ cạnh tranh gay gắt với nhau nhưng vẫn là các đối tác quan trọng của ASEAN, góp phần xây dựng trật tự khu vực dựa trên luật lệ.

Thúc đẩy vai trò trung tâm

Để củng cố những kết quả đạt được, theo Đại sứ Lê Lương Minh, Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025 hướng tới xây dựng một Cộng đồng hòa bình, ổn định, kiên cường và hội nhập, nâng cao năng lực ứng phó hiệu quả với các thách thức; thúc đẩy hội nhập toàn cầu; đóng vai trò trung tâm trong việc định hình cấu trúc an ninh khu vực; duy trì quan hệ rộng rãi với các đối tác bên ngoài và đóng góp vào việc thúc đẩy hòa bình, an ninh, ổn định và phát triển bền vững toàn cầu.

“Lấy con người làm trọng tâm, mục tiêu bao trùm của Cộng đồng Chính trị - An ninh, Cộng đồng Kinh tế và Cộng đồng Văn hóa - Xã hội là xây dựng và củng cố một cộng đồng lấy người dân làm trung tâm”, Đại sứ Lê Lương Minh nhấn mạnh.

Nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao nhấn mạnh, để hiện thực hóa Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025, ASEAN cần phải nỗ lực nhiều hơn nữa. ASEAN cần phải phát triển “văn hóa tuân thủ” thông qua nâng cao năng lực, hài hòa hóa hệ thống luật pháp quốc gia, tăng cường nguồn nhân lực và tài chính cần thiết cho việc thực hiện và điều phối các cơ quan, cơ chế, đặc biệt là Ban Thư ký ASEAN.

Trong một cộng đồng đa dạng được coi là bản sắc như ASEAN, mỗi quốc gia thành viên phải biết vượt lên chính mình, cân bằng lợi ích quốc gia với chung của khu vực cũng như cộng đồng, góp phần duy trì vai trò trung tâm của ASEAN để mỗi thành viên và cả ASEAN cùng hành động với tư cách là những đối tác tích cực hơn thay vì là những “quân cờ” trên bàn cờ chiến lược của bất kỳ lực lượng bên ngoài nào.

Đại sứ Lê Lương Minh giải thích: “Vai trò trung tâm của ASEAN cần được hiểu là khi thực hiện bất kỳ hành động nào, ASEAN sẽ luôn dựa trên lợi ích chính đáng của mình, thay vì chỉ đứng ở giữa các cường quốc bên ngoài”.

Cũng đã đến lúc cần có những hành động thích hợp để cập nhật Hiến chương ASEAN nhằm cho phép áp dụng linh hoạt hơn nguyên tắc đồng thuận. Khi ASEAN hướng tới phát triển không bỏ ai lại phía sau, điều này sẽ thúc đẩy cộng đồng tiến lên phía trước.

Phương Hà